Temekı şegetın kısıge oraza ūstauǧa bola ma?
Assalaumaǧaleiküm! Men temekı şegetın jaman ädetımnen aryla almai jürmın. Bıraq, biyl oraza ūstasam dep niettenıp otyrmyn. Oraza ūstap jürgende temekı şeguge bola ma?
Saian
Temekı şegıp jürgen kısıge «oraza ūstama» dep aita almaimyz. Alaida, auzy berık bola tūra temekı tartqan kısınıŋ orazasy būzylady (Haşiiatu İbni Ǧabidin, Kitabus Siiam). Ondai adam ramazan aiyn temekı tastauǧa tamaşa mümkındık dep bılıp, būl ädetınen aryluǧa tyrysuy kerek. Osy tūrǧyda kei qandastarymyz «temekı qanymyzǧa sıŋıp kettı, ony tastai almaimyz» degendı alǧa tartyp jatady. Bıraq şyn niet etıp, şylymǧa jolamauǧa bel buǧan adam, oŋai tastap ketetını kümänsız. Öitkenı, Alla taǧala Qūranda «Şynynda bır qauym özın özgertpeiınşe, Alla olardy özgertpeidı…» deidı («Raǧd» süresı, 11-aiat). Iаǧni, bız boiymyzdaǧy jaman ädetterden aryluǧa ūmtylmasaq, onyŋ öz-özınen ketuı ekıtalai. Endeşe, temekı tartudy ädetke ainaldyrǧan kısıler osy ramazanda taqualyqqa bet būryp, temekını tastauǧa yqylas bıldırse, tastau op-oŋai. Sebebı, «Kım Alladan korqyp saqtansa, oǧan şyǧar bır jol paida bolady».
(«Talaq» süresı, 2-aiat).
Nege etpetınen jatuǧa bolmaidy?
Assalaumaǧaleiküm! Tünde ūiyqtaǧanda adamǧa qai jaǧymen jatqan dūrys? Oŋ jaǧymen be, sol jaǧymen be? Şalqasynan ba, älde etpetınen be?
Qanat
Uaǧaleikümassalam, Qanat! Paiǧambarymyz (s.a.s.) jatar aldynda däretın alyp, dūǧa oqyp, oŋ qolyn betınıŋ astyna qoiyp, oŋ jaǧyna [1] jatatyndyǧy riuaiat etıledı (Buhari, Kitabud Daǧauat – 5956). Öitkenı, oŋ jaǧyna jatudyŋ, densaulyqqa paidasy bolsa, ekınşıden, ūiqysy sergek bolady. Densaulyqqa paidasy – jürek pen asqazan adamnyŋ sol jaǧynda ornalasqandyqtan, sol jaǧyna jatqan adam osy müşelerın janşyp jatady. Būl oǧan ziian tigızuı mümkın. Alaida, būl sol jaqqa müldem jatuǧa bolmaidy degen söz emes.
Şalqasynan jatu jaiyna keler bolsaq, būǧan da rūqsat. Sebebı, Paiǧambarymyzdyŋ da (s.a.s.) şalqasynan jatqandyǧy jaily jazylǧan hadis kıtaptary bar (Buhari, Kitabul Libas, Babul İstilqa – 5624).
Al, etpetınen jatu – mäkrüh. Ardaqty Paiǧambarymyz (s.a.s) būlai jatudy qoş körmegen. Būl jaiynda sahaba Äbu Zärr (r.a.) bylai deidı: «Men etpetınen (ışımmen) jatqan edım. Paiǧambarymyz (s.a.s.) qasymnan ötıp bara jatyp: «Ua, Jünäitab! Myna jatys tozaqylardyŋ jatysy», – dedı» (İbn Mäjä, Kitabul Ädäb – 3224).
Taǧy bır hadiste sahaba Äbu Huraira da: «Allanyŋ Elşısı (s.a.s.) etpetınen jatqan bır kısını körıp bylai dedı: «Myna jatys Allaǧa ūnamaityn jatys» deidı (Tirmizi, Kitabul Ädäb – 2768).
Etpetınen jatudyŋ medisina mamandary tarapynan densaulyqqa da tigızetın kerı äserı bary aitylady. İspaniia seksopatologtarynyŋ zertteu qorytyndylary boiynşa, etpetınen jatu erkekke de, äielge de jynystyq keleŋsızdık tudyrady.
Sondai-aq, bet-ajarynyŋ jastyǧyn saqtaǧysy keletınderge de etpetınen jatpau jönınde keŋes beredı. Öitkenı, etpetınen jatqan kısınıŋ betıne äjım tez tüsedı eken. Osyny bılgen japon qyzdary etpettep emes, köbıne şalqasynan jatatyn körınedı.
Endeşe, atalmyş hadisterdı nazarǧa ala otyryp, mamandar «oŋ jaǧyna jatu – sünnet, sol jaǧyna jäne şalqasynan jatu – rūqsat, al etpetınen jatu – mäkrüh» degen tūjyrym jasaǧan.
muslim.kz saitynan alyndy
