Bala künımnen ekınşı düniejüzılık soǧys turaly körkem kinony ūnatyp köremın. Osy ädet älı de boiymnan qalǧan joq. Äsırese, jaudyŋ qūtyn qaşyryp, tünemelık «tıl aluǧa» baratyn barlauşylar jaiyndaǧy filmdı qalt jıbermeimın. Jäne sol tuyndylardaǧy barlauşylardyŋ kelbetı köbınese özge ūlt ökılderıne köbırek ūqsaidy da, ışımnen «şırkın-ai, solardyŋ bır-ekeuı nege qazaq bolmady eken» dep oilaityn edım. Soǧan kädımgıdei janym auyratyn. Söitsem, şynaiy ömırde bızdıŋ atalarymyz da bahadür barlauşy bolǧan eken. Sonyŋ bırı, joq, bırı emes bıregeiı, Keŋes odaǧynyŋ batyry degen märtebelı ataqpen teŋestırılgen «Daŋq» ordenınıŋ tolyq iegerı – Älmūqan Sembinov. Toqtaŋyz! Bızge būl esım öte tanys. İä, iä, bız elordadaǧy qaharman atamyz atyndaǧy köşenıŋ ärı tūrǧyny bolamyz.
Jeŋıs merekesıne orai qaisar er turaly maqala jazbaq nietpen ol jaiynda aitylǧan, jazylǧan derekterdı ızdestırıp kördık. Ärine, erjürek atamyz turaly jazylǧan dünieler tym az. Äiteuır, internette tam-tūmdap bolsa da derek bar eken. Sony köŋılge qanaǧat tūtuǧa tura keldı. Sembinov on segızge endı tolǧan şaǧynda, iaǧni, 1942 jyly äsker qataryna şaqyrylady. 1210-atqyştar polkınıŋ barlauşylar vzvodynyŋ qūramynda bolady. Soǧysta barlauşylardyŋ rölı joǧary bolǧan. Oǧan kez kelgen jauynger tartyla bermegen. Saidyŋ tasyndai saiypqyrandar taŋdalǧan. Olar aldyn ala jaudyŋ qandai strategiialyq jospar qūryp otyrǧanyn anyqtap otyrǧan. Ol üşın jau şebıne baryp, «tıl alyp» qaitu qajet. Ärine, jaudyŋ şebı degen aşyq-şaşyq jatqan sarai emes. Sybyr etken şöp te qarauylǧa alynǧan. Sondai öte bır saqtyqpen, ailakerlıkpen, tıptı, sol jolda kerek dese ömırdı de qūrbandyq etıp, jau ortasyna baryp, «tıl alyp» qaitu naǧyz erjürek erlerdıŋ ısı deuge bolady.
Tarihşy Bauyrjan Bögenbaev «Qaharman barlauşy» degen maqalasynda Älmūqan atamyzdyŋ alǧaş «tıl aluǧa» barǧandaǧy bastan keşken estelıgın keltıredı. Onda: «Projektor säulesı qaraŋǧy tündı qaq tılıp, bükıl töŋırektı jarq etkızıp jıberdı. Bız bastarymyzdy tömen tūqyrta, jermen-jeksen jata qaldyq. Artynşa äldeqaidan avtomat tyqyldap qoia berdı. Avtomattan atylǧan oq pen jarqyl jaudyŋ aldyn ala jasaǧan saqtyǧy siiaqty. Mūndaida säl oǧaş qimyl jasau, bas köteru qauıp. Būl joly menıŋ barlauǧa alǧaş şyǧuym. Barlauşy joldastarym serjant Danil Lebedkin jäne serjant Nikolai Belov būryn talai ret jaumen tüngı aiqasta kezdesıp, ysylǧan jıgıtter bolatyn. Taŋ sıbırlei bastaǧan şaqta bız üşeumız kenetten nemıs tranşeiasyna sekırıp tüstık. Qatty sasyp qalǧan faşist baqyryp jıberdı. Bıraq onyŋ qaita baqyruǧa şamasyn keltırgenımız joq, dymyn öşırıp, okoptan süirei jöneldık. Söitıp, bız jauyngerlık tapsyrmany oryndap şyqtyq. Men III därejelı «Daŋq» ordenımen marapattaldym» dep jazady.
Odan keiın de barlauşy talai joryqtarǧa şyǧyp, erlıktıŋ eren ülgısın körsetedı. 1945 jyldyŋ säuır aiynda jeke qūrammen maŋyzdy tapsyrmaǧa attanady. Oder özenınıŋ qoltyǧyndaǧy Miulroz qalasynyŋ maŋynda jau ştabynyŋ maşinasyna şabuyl jasaidy. Ekı nemıstı öltırıp, bır ofiserdı tūtqynǧa alady. Däl sol aida taǧy da Şespsing eldımekenınde bır brondy kölıktı otqa orap, üş bırdei jau äskerın qolǧa tüsıredı. Izge tüsken jaudy bögeu üşın serıkterın alǧa jıberıp, jalǧyz özı onǧa juyq dūşpannyŋ közın joiady. Osy közsız erlıgı üşın Älmūqan Sembinov II därejelı «Daŋq» ordenın keudesıne qadady. Al üşınşısın… soǧys aiaqtalǧannan keiın KSRO Joǧarǧy Keŋesı Prezidiumynyŋ 1945 jyldyŋ 15 mamyryndaǧy Jarlyǧymen I därejelı «Daŋq» ordenı berıledı. Söitıp, qylyştai qiyp tüser jiyrma bes jasynda «Daŋq» ordenınıŋ tolyq iegerı atandy.
Endı batyr ömırınen bır derek. Jaujürek atamyz 1924 jyly Aqmola oblysy Jaŋabırlık auylynda düniege kelgen. Qandy maidannan oralǧannan keiın tuǧan elın körkeituge bar küşın jūmsaidy. 1951 jyly Abai atyndaǧy Almaty pedagogikalyq institutynyŋ tarih fakultetın tämamdaidy. Aqmolada aşylǧan Qūrylys tehnikumynyŋ alǧaşqy direktory boldy. Partiia salasynda qyzmet ısteidı. Aitpaqşy, sol otty jyldarda osy topyraqtan 47 Keŋes Odaǧynyŋ batyry, 7 «Daŋq» ordenın tolyq alǧan qaharmandar şyqqan. Būl da bır batyrlyqtyŋ tuy tıgılgen jerdıŋ kiesı bolar. Bır ökınıştısı, keleşek ūrpaqtyŋ amandyǧy üşın qasyq qany qalǧanşa küresıp, beibıt kündı ornatuǧa belsendı üles qosqan asyl azamat 1972 jyly nebary 48 jasynda ömırden ötıp kete barady.
Azamat ESENJOL
