Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev eŋbek adamynyŋ märtebesın köteru jönınde bırneşe ret atap aitty. Şyn mänınde adamnyŋ qoǧamdyq ortadaǧy abyroiy eŋbegımen baǧalanady. Balalar men jastardy eŋbekke baulu bırınşı kezekte ata-ananyŋ tärbiesıne bailanysty bolsa, ekınşıden, mektepten bastau alatyny anyq. Osy oraida 2022-2023 oqu jylynda jaŋartylǧan bılım beru mazmūny boiynşa 1-synyptan bastap oquşylardy eŋbekke baulityn «Körkem eŋbek» pänı oqu baǧdarlamasyna qaita engızıldı.
Adamnyŋ qoǧamdaǧy orny eŋbegımen anyqtalady. Demek, adamdy adam etken de – eŋbek. Ǧylym men bılım örkendegen qazırgı zamanda önerdıŋ de tür-türı köbeiıp, tarmaqtalyp jatyr. Sonyŋ bırı – mekteptegı körkem eŋbek pänı. Mektep jasyndaǧy oquşylardy eŋbekke baulu qaşanda kezek küttırmeitın mındet ekenı aidan anyq. Abai atamyz özınıŋ qara sözınde aitqandai, «Eger de mal kerek bolsa, qolöner üirenbek kerek. Mal jūtaidy, öner jūtamaidy. Aldau qospai adal eŋbegın satqan qolönerlı – qazaqtyŋ äuliesı sol».
Maŋyzy qandai?
2022-2023 oqu jylynda jaŋartylǧan bılım beru mazmūny boiynşa 1-synyptan bastap oquşylardy eŋbekke baulityn körkem eŋbek pänı qaita engızıldı. Bılım mazmūnyna engızıletın özgerısterdıŋ mänı qūndylyqtarǧa baǧdarlanǧan oqytu täsılın qoldanudy, iaǧni standarttarda körsetılgen ūlttyq jäne jalpyadamzattyq qūndylyqtardy bılım aluşylardyŋ boiyna darytudy ıske asyrudy közdeidı.
1-synypta körkem eŋbek pänı ekı jeke pänge bölındı: beineleu önerı jäne eŋbekke baulu. Būl pänder boiynşa oqu baǧdarlamalary äzırlenıp, oqu mazmūnynda negızgı basymdyq bılım aluşylardyŋ praktikalyq daǧdylaryn qalyptastyruǧa berıldı. Eŋbekke baulu sabaǧynda qaǧazdyŋ, keptırılgen japyraqtyŋ, būtaqtardyŋ qasietterın eskere kele qūraldardy paidalanyp, qarapaiym būiym jasaidy, ülgı boiynşa jūmys ısteudı üirenedı. Beineleu önerı sabaǧynda balalar kün spektrınıŋ negızgı tüsterın ajyratudy üirenedı, beineleu äreketınıŋ qūramdas bölıkterın, körkemdık materialdardyŋ türlerın, olardyŋ qasietterı men ataularyn meŋgeredı, şyǧarmaşylyq jūmystardy öz betınşe oryndaidy. Beineleu önerı jäne eŋbekke baulu pänderı 1-synypqa byltyr ǧana oqu prosesıne engızılgendıkten, oqulyqtar endı äzırlenedı, al mūǧalımderge ädıstemelık qoldau maqsatynda ädıstemelık nūsqaulyqtardy Ybyrai Altynsarin atyndaǧy Ūlttyq bılım akademiiasy ūsyndy. Sondai-aq osy baǧytta tüsındıru-nasihattau jūmysy jan-jaqty jürgızılude. Sondai ıs-şaranyŋ bırı elordada öttı.
Täjıribe bölıstı
Astanada alǧaş ret 30-31 nauryzda «Orta bılım berudı damytu jaǧdaiyndaǧy bılım berudegı zamanaui tendensiialar» atty körkem eŋbek mūǧalımderıne arnalǧan halyqaralyq pedagogikalyq konferensiiasy da osy maqsatty közdeidı. Maqsat – mektep qabyrǧasynan joǧary oqu ornyna deiın oquşylardyŋ keşendı damuynyŋ özektı mäselelerın şeşuge mūǧalımderdıŋ äleuetın tartu jäne bılım sapasyn arttyrudyŋ ūtymdy joldaryn anyqtau.
Halyqaralyq konferensiia bılım salasymen ainalysatyn mamandar üşın keŋ auqymdy, bedeldı alaŋǧa ainaldy. Ötkızıletın ıs-şarada Qazaqstan, Türkiia, Qyrǧyzstan, Başqūrtstan, Özbekstan, Reseiden kelgen sarapşylar keşendı damu salasyndaǧy zertteulerdıŋ nätijelerın ärıptesterımen bölısıp, talqylady.
Pedagogikalyq konferensiiaǧa Astana qalasynyŋ Bılım basqarmasy, qalalyq «Ädıstemelık ortalyǧy», respublika bılım beru ūiymdarynyŋ mūǧalımderı, elordalyq joǧary oqu oryndarynyŋ oqytuşylary men studentterı qatysty.
Ǧylymi-täjıribelık seksiialar aiasynda şeberlık synyptary, körmeler, sän körsetılımderı, sarapşylar körkem eŋbek salasyndaǧy soŋǧy zertteulerdıŋ nätijelerımen, ıs-täjıribelerımen bölıstı, tärbie men bılım berudegı soŋǧy pedagogikalyq täsılder tanystyrylyp, bügıngı bılım salasynda bolyp jatqan mäjbürlı qaita qūrular qarastyryldy.
Bıregei şaranyŋ ūiymdastyruşylary – Astana qalasy äkımdıgınıŋ Ädıstemelık ortalyǧy men Astana qalasy Qazaq tehnologiia jäne biznes universitetı.
Konferensiia barysynda qatysuşylar ǧylymi-täjıribelık konferensiia taqyryby boiynşa täjıribe almasyp, mūǧalımderdıŋ şyǧarmaşylyq jūmystary körsetıldı.
Ne aityldy?
Plenarlyq otyrysta 8 baiandama tyŋdaldy. Beineleu önerı boiynşa Sankt-Peterburg qalasyndaǧy Halyq şyǧarmaşylyǧy joǧary mektebı akademiiasynan kelgen pedagogika ǧylymdarynyŋ doktory, professor Qaiyrtai Ämırǧazin «Qazaq halqynyŋ ruhani küşı: mädeniet, dästürlı qolöner, ony damytu – ūlttyq boryşymyz» atty baiandamasynda ūlttyq qolönerımızdıŋ erekşelıkterıne toqtaldy. Beineleu önerı Qazaqstan Respublikasynyŋ jaŋartylǧan bılım beru mazmūny boiynşa körkem eŋbek pänınıŋ bır bölıgı ekenı belgılı.
«Konstruktorlyq jäne injenerlık grafika» – evristikalyq oqytudyŋ negızgı formalary men ädısterın taldau jäne sintezdeu» atty baiandamasymen şyqqan L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı dizain jäne injenerlık grafika kafedrasynyŋ professory, pedagogika ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent Kabira Begımbai grafika men jobalau pänınıŋ mektep baǧdarlamasyndaǧy orny, talaptary men maŋyzy, mındetı turaly tanymdyq aqparattar jetkızdı. «Dizainnyŋ innovasiialyq baǧyty boiynşa körkemdık bılım berudı damytu tūjyrymdamasy» turaly osy universitettıŋ professory, pedagogika ǧylymdarynyŋ kandidaty Janna Sadyqova aityp ötse, Astanadaǧy Nazarbaev ziiatkerlık mektebınıŋ körkem eŋbek pänı mūǧalımı Darhan Seitmoldinov jas ūrpaqty adal eŋbekke bauludyŋ ädıs-täsılderın jetıldıru men maŋyzyna jan-jaqty toqtaldy. Körkem eŋbek seksiiasynda baiandama jasaǧan I.Jansügırov atyndaǧy Jetısu universitetınıŋ qauymdastyrylǧan professory, şyǧarmaşylyq bılım beru kafedrasynyŋ dosentı, pedagogika ǧylymdarynyŋ kandidaty Nūrälı Adamqūlov «Körkem eŋbek sabaǧynda mūǧalımnıŋ oquşylarǧa berer şyǧarmaşylyq baǧytynyŋ maŋyzy» jaiynda aitsa, №30 mektep-gimnaziianyŋ körkem eŋbek pänı mūǧalımı, jas maman Aqjıbek Ahmet «Körkem eŋbek pänın oqytu sapasyn arttyrudaǧy synyp ūjymynyŋ psihologiialyq ahualy men motivasiianyŋ maŋyzyna» toqtaldy.
Pedagogikalyq konferensiia barysynda qatysuşylar qolöner şeberlerı men qylqalam şeberlerınıŋ körmesıne, üştık odaq: mektep–ata-ana–oquşy jäne «Äjelerdiŋ izimen» atty şeber synybyna (jün sabau, jün tütu, ūrşyq iıru, būiym toqu), sän ülgılerın körsetu (defile) şeberlık synyptaryna, praktikalyq sabaqtarǧa qatysty.
Körkem eŋbek jäne beineleu önerı mūǧalımderıne arnalǧan «Orta bılım berudı damytu jaǧdaiyndaǧy bılım berudegı zamanaui tendensiialar» atty halyqaralyq pedagogikalyq konferensiia materialdarynyŋ jinaǧyn basyp şyǧaru qarastyrylǧan. Konferensiia jyl saiynǧy şaraǧa ainalady. Onyŋ aiasynda bılım salasyndaǧy eŋ özektı ürdıster talqylanady.
Eŋbek pänı qalai oqytylyp jür?
Körkem eŋbek mūǧalımı tanymdyq jäne eŋbek qyzmetınde, qol jabdyqtarymen jūmys barysynda motorikany damytuda jäne qol qimyldaryn üilestırude, sondai-aq türlı tehnologiia operasiialaryn oryndau kezınde qozǧalystardyŋ qajettı däldıgıne qol jetkızudıŋ qauıpsız ädısterınıŋ saqtaluyn baqylauy kerek.
Mamannyŋ boiynda meiırımdılık, şydamdylyq, kommunikabeldılık, sypaiylyq, sezımtaldyq, ädeptılık siiaqty belgılı bır mınez-qūlyq qasietı boluy tiıs ekenın atap ötken jön. Materialdy tiımdı ärı qyzyqty jetkızuı üşın mūǧalımnıŋ boiynda şyǧarmaşylyq pen yntalandyra alu qabıletı de bolu kerek.
Mysaly, Astana qalasyndaǧy Iliias Esenberlin atyndaǧy №67 gimnaziiada körkem eŋbek sabaǧynda bastauyş synyp oquşylary jyl boiy «portret», «peizaj», «natiurmort» ūǧymdarymen tereŋırek tanysyp, osy janrdaǧy tuyndylardy basqa tuyndylardyŋ ışınen ajyratyp üirenedı, olardy taldap, keskındeme, grafika jäne müsın önerı jūmystaryn oryndaidy. Oquşylar qūrastyru, ärqily materialdar, qūral-jabdyqtarmen jūmys ısteudı meŋgeredı. Tabiǧi materialdardan ärtürlı oiynşyq qūrastyryp, applikasiia, origami, kollaj jasau täsılderın meŋgeredı, bederlı jäne kölemdı beineler jasap üirenedı.
Täjıribe jasau, zertteu, oqulyq pen jūmys däpterlerınde baiqau, täjıribe jasap, taldaidy. Mysaly, adamnyŋ bet-älpetın zertteidı, onyŋ ūqsastyqtary men erekşelıkterın baqylap, pışını qalai jasalatyny jäne onyŋ tüspen bailanysyn anyqtaidy. Tüsterdı aralastyryp, qarapaiym pışınderden kürdelı pışınder jasau üşın täjıribeler jürgızedı.
Elordadaǧy №38 mektep-liseiınde I toqsanda 5-synyptyŋ ūldary beineleu önerınıŋ körkemdık qūraldarymen tanysyp, natiurmort önerın, peizaj tabiǧat körınısterın salyp, saz balşyqtan şaǧyn müsınder jasap üirendı. II toqsanda oquşylar sändık-qoldanbaly öner tarauy boiynşa öru önerın üirendı, bylǧarydan kıltke taǧynşaqtar jasady. Bylǧary jıptermen aralastyra otyryp qamşy jasaudy üirendı. III toqsanda «Dizain jäne tehnologiia negızderı» boiynşa aǧaştyŋ türlerımen tanysyp, zerttedı, aǧaş aralaudy üirendı, qoraptardan robot jasap, saz balşyqtan qūmyra jasaudy üirendı. Symnan ärtürlı şynjyr, basqatyrma jasady. Türlı materialdardy qoldana otyryp, ūrmaly-soqpaly muzyka aspaptaryn jasady, sondai-aq balalar dūrys tamaqtanu boiynşa da as mäzırın jasap üirendı.
Mektepte oquşylarǧa körkem bılım beru arqyly da ūlttyq dästürımızdı, mūramyzdy oqu üderısıne keŋınen kırgızıp, negızgı pän retınde oqytu qajettıgı tuyndaidy. Olai bolsa mektepte oquşylarǧa bırınşı kezekte körkem bılımdı meŋgertıp, sosyn körkem eŋbek jasauǧa oqytudy ūsynǧanymyz jön bolar edı.
Ūly oişyl Uiliam Uord «Jai mūǧalım habarlaidy. Jaqsy mūǧalım tüsındıredı. Keremet mūǧalım körsetedı. Ūly mūǧalım şabyttandyrady» degen eken. Sondyqtan HHI ǧasyr mūǧalımınıŋ jan-jaqty boluy zaŋdy dep oilaimyn. Öitkenı oqyta otyryp tärbieleu – qazırgı zaman mūǧalımınen talap etıletın basty qasiet.
