Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev mümkındıgı şekteulı azamattardyŋ ömırın jaqsartu turaly zaŋǧa qol qoiǧannan berı elımızde barlyq deŋgeidegı äkımdıkter janynan audan, oblys jäne qala äkımderınıŋ inkliuziia mäselelerımen ainalysatyn ştattan tys keŋesşısı taǧaiyndaldy. Özı qolarbaǧa taŋylsa da, salauatty ömır sürudı bır sätke de toqtatpaǧan osyndai belsendı jandardyŋ bırı – Astana qalasyndaǧy Saryarqa audany äkımınıŋ keŋesşısı, Elaman äleumettık innovasiialyq jobalar qorynyŋ müşesı Janat Qabdolla.
Mümkındıgı şekteulı jandardyŋ qūqyǧy men äleumettık qorǧaluyn qamtamasyz etu – memlekettıŋ äleumettık saiasatynyŋ maŋyzdy baǧyttarynyŋ bırı. Janat Qabdolla ötken jyldyŋ 13 şıldesınen berı osy audandaǧy mümkındıgı şekteulı jandardyŋ mäselesımen ainalysyp keledı. Ai saiyn tört ret, särsenbı künderı audan aumaǧyndaǧy erekşe qajettılıgı bar azamattardy jeke qabyldap, tolǧandyrǧan mäselelerdı mūqiiat tyŋdap, qoldan kelgenşe olardy der kezınde şeşuge atsalysady. Öitkenı mūndai jandardyŋ mūŋ-mūqtajyn Janat jaqsy bıledı.
– Jeke qabyldauyma kelgen tūrǧyndardyŋ barlyǧy derlık baspana mäselesın, mügedektıgı bar adamdar üşın aula aumaqtarynda pandustyŋ joqtyǧyn, köşedegı kedergılerdı alǧa tartady. Būl rette bız mümkındıgı şekteulı azamattar üşın qala köşelerı men nysandarynyŋ qoljetımdılıgın tekseremız. Osylaişa, ötken jyly temırjol vokzalynda, mektepterde, äleumettık nysandarda tekseru jürgızıldı. Keibır mäseleler boiynşa eskertuler jasaldy, ūsynystar berıldı. Tüzetu jūmystary älı de jürıp jatyr, – dedı Janat Qabdolla.
Mümkındıgı şekteulı azamattardyŋ mäselelerı oǧan jete tanys. Äsırese, erekşe qajettılıgı bar äielder men balalarǧa oŋai emes. Olar da qoǧamnyŋ basqa müşelerı sekıldı jūmys ıstep, eŋbek etkısı, tıptı jaqsy ömır sürgısı keledı. Ol üşın mūndai jandarǧa kedergısız jaily orta qalyptastyru qajet.
Bügıngı taŋda Astanada 32 200-dei mümkındıgı şekteulı azamat bar. Būl rette älı de şeşımın kütken mäsele köp. Mysaly, Saryarqa audanyndaǧy tūrǧyn üilerdıŋ denı ertede salynǧan eskı bolǧandyqtan, ondaǧy liftıler tym tar, erekşe qajettılıgı bar adamdardyŋ köbı ony öz betımen şaqyrta almaidy.
– İä, liftıler problemasy – būl öte maŋyzdy mäselelerdıŋ bırı. Audanymyzda ötken ǧasyrdyŋ 50-60-jyldary salynǧan köne üiler bar, olardyŋ liftılerı tym tar, mümkındıgı şekteulı adamdardyŋ kırıp-şyǧuyna öte yŋǧaisyz, keide tıptı oǧan syimai qalatyn kezder de bolady. Eger mūndai eskı ǧimarattarda memlekettık mekeme ornalassa, tek bırınşı qabatta boluy kerek dep oilaimyn. Erekşe qajettılıgı bar azamattar üşın barlyq jerde teŋ jäne jaily orta qalyptasyp, olardyŋ jürıp-tūruyna yŋǧaily boluy kerek, – dedı Saryarqa audany äkımınıŋ keŋesşısı.
İnkliuzivtı bılım beru mäselesın el Prezidentı 2021 jyldyŋ mausym aiynda bekıttı jäne mektepterde mümkındıgı şekteulı balalarǧa barynşa jaǧdai jasalyp, arnaiy ortalyqtary aşyldy. Defektolog mamandar, pedagogtar qaita daiarlaudan ötude.
– Qalada erekşe qajettılıgı bar oquşylarǧa arnalǧan mektepter bar, bıraq mūndaǧy pandustar, qoŋyrau tüimelerı dūrys ornatylmaǧan. Bız oǧan mektepterge monitoring jürgızu barysynda köz jetkızdık. Aldaǧy uaqytta jaǧdai tüzeledı degen ümıttemız. QR Bılım jäne ǧylymdy damytudyŋ 2020-2025 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasyna säikes, 2025 jylǧa qarai elımızdegı mektepter men balabaqşalar tolyqtai jäne joǧary oqu oryndary men kolledjderdıŋ 70%-y inkliuzivtı bılım beruge köşedı. Sol üşın qazırden bastap mümkındıgı şekteulı jandarǧa tiısınşe jaǧdai jasaluy tiıs, – dedı J.Qabdolla.
Äkım keŋesşısınıŋ aituynşa, elordada mümkındıgı şekteulı azamattarǧa türlı salalarda jeŋıldıkter qarastyrylǧan. Bırınşıden, mügedektıgı bar adamdar järdemaqy türınde memlekettık kömek alady. Jyl saiyn tehnikalyq qūraldarmen, qolarbalarmen, kütım qūraldarymen qamtamasyz etıledı. Äleumettık kömekşı qūqyǧy, sondai-aq mügedektıgı bar balany tärbielep otyrǧan otbasylarǧa järdemaqy türınde kömek te qarastyrylǧan. Mümkındıgı şekteulı azamattardyŋ memlekettık tūrǧyn üi qorynan tūrǧyn üi aluǧa qūqyǧy bar jäne olar sanatoriialyq-kurorttyq emdeudı jylyna bır ret tegın räsımdei alady. Ol portal arqyly berıledı. Erekşe qajettılıgı bar azamattar kölık qūralyna arnalǧan salyqtan, jer salyǧynan, bırınşı jäne ekınşı toptaǧy mügedektıgı bar jandar mülık salyǧynan bosatylady. Sonymen bırge, mümkındıgı şekteulı adamdar sotta tegın zaŋ kömegıne, qoǧamdyq kölıkte tegın jol jüru mümkındıgıne ie.
– Bılım beru salasynda bırınşı jäne ekınşı toptaǧy mügedektıgı bar adamdar men mügedektıgı bar balalar üşın orta jäne joǧary bılım beretın bılım beru ūiymdaryna oquǧa tüsu kezınde 0,5% mölşerınde qabyldau kvotasy közdeledı, stipendiialar boiynşa jeŋıldıkter berıledı. Tabysy tömen 1 jäne 2 toptaǧy mügedektıgı bar azamatşalarǧa jalǧa berıletın tūrǧyn üidıŋ 50%-yn subsidiialauǧa ötınış bere alady. Mügedektıgı bar adammen jasalǧan eŋbek şarttarynda qyzmetkerdıŋ jeke mümkındıkterın eskere otyryp, jūmys oryndaryn jabdyqtau şarttary boluy kerek. Mūndai jandardy qosymşa jūmys uaqytyna tartuǧa tyiym salynady. Sondai-aq jürıp-tūruy qiyn bırınşı toptaǧy mügedektıgı bar adamdar üşın jeke kömekşı, estu qabıletı naşar adamdar üşın jest tılı mamanynyŋ äleumettık qyzmetterın ūsynu, qūqyqtyq kömek körsetu mümkındıkterı qarastyrylǧan. Mügedektıgı bar adamdar osyndai jäne basqa da köptegen jeŋıldıkterge ie bola alady, – dedı äkım keŋesşısı.
Mügedektıgı bar adamdar jūmysqa, auruhanaǧa, basqa da qyzmet körsetu oryndaryna baru üşın invataksi qyzmetın tegın paidalanady. İnvataksi qyzmetın paidalanu üşın kelesı qūjattardy: jeke basyn rastaityn kuälık, mügedektıgı turaly anyqtama, 026/e nysany boiynşa därıgerlık-konsultasiialyq komissiianyŋ qorytyndysyn ūsynu qajet. Tek erekşe qajettılıgı bar jandarǧa arnalǧan qyzmettıŋ būl türın paidalanu üşın bır kün būryn basqaru bölmesıne qoŋyrau şalyp, aldyna ala jazyluy kerek.
