Qolyna qalam ūstap, sözdıŋ sorabyna tüsken qauymnyŋ qai-qaisysy da näzık jandylardy gülge teŋeidı. Bız de sol dästürden jaŋyla qoiaiyq pa, Tabiǧat-ananyŋ, Jaratalystyŋ özı bolmystaryn tuys qylsa. Düniede myŋ-million türlı güldı ösımdık bar, bıraq olar syrt sipatyna, näsılıne qarai negızınen bes sanatqa kıredı eken.
Bırınşısı, Äsem gülder (rauşan, qalampyr, t.b.)… «Qazaqtyŋ kez kelgen auylynan Venera Milosskaiany kezıktıruge bolady» degendı jaziramyzdy şarlaǧan bır jihankez aityp ketken eken.
Ekınşısı, taǧamdyq gülder (piiaz, sarymsaq, imbir)… «Astyŋ dämın keltırgen tūz äulie, eldıŋ sänın keltırgen qyz äulie» deidı. Qazan-oşaǧyna bötendı aralastyrmai, şyn nietımen jasaǧan dämdı asymen eldıŋ, erınıŋ batasyn alyp jürgen äielder – qaryndastarymyz, apalarymyz, analarymyz qandai asyl jandar edı!
Tehnikalyq güldı ösımdıkter bar. Şi, qūraq, zyǧyr, qoza… Olar da bür jaryp, kültelı gül taǧynady. Näzık jandy ekenıne qaramastan, özderıne tän emes jūmys ıstep, tırşılıktıŋ tausylmas tauqymetın köterıp jürgen qazaq äielderınıŋ qairatkerlıgıne qalai bas imessıŋ?
Äitpese Şaişöp, jöke, şüiınşöp, qalampyr siiaqty därılık güldı ösımdıkter bolady. Sol siiaqty jadau künıŋde jarqyratyp, aryq künıŋde arqyratyp otyratyn janymyzdyŋ emı, demı – äielder. Ötırık dei almas edık.
Osy bızge bäimälımdeu, köktemnıŋ orta şenıne qarai güldeitın dästürgül degen erekşe ösımdık bar eken. Grekşe – B. Perennıs. «Ǧajap, Ǧajaiyp» degen maǧynany bıldıredı audarmasy. Orta ǧasyrlarda dästürgülmen ruhani azǧyndyqqa ūşyraǧan adamdardy emdegen desedı. Bızdıŋ azǧyndamauymyzdy, ruhani keselge ırge bermeuımızdı oilaityn analardy osy ösımdıkpen salystyrsaq bolady eken.
Jalpy, qazaq arularyna qandai ädemı teŋeu, jyly söz arnasaŋ da, artyq emes. Oǧan qazaq qyzdarynyŋ zipa boiy äbden laiyq.
«Äldi-äldi, böpem-ai» dep, besıktegı üş ailyq säbiın terbetıp otyrǧan Ūldan men jary Quanyş Qasymbekovtardyŋ bar armany da, mūraty da baspana eken. Jiyrma segız jasqa endı ǧana tolǧan erlı-zaiyptylar tört bala tärbielep otyr. Symbat, Zarina, Ūlbolsyn esımdı alǧaşqy üşeuı – qyz. Kenjesı Ukaşa – ömırge keluın asyǧa kütken ūly. Şekesı torsyqtai säbidıŋ nyspysyn oŋtüstık öŋırde ǧūmyr keşken kädımgı äulie, batyr Ukaşa atanyŋ qūrmetıne qoiǧan yrymdap. Bır auylda, bır köşede tūrǧan olar mekteptı de bırge tämamdapty. Üilerınıŋ arasynda bır-aq üi eken. Köp ūzamai şaŋyraq qūrady. Quanyş pen Ūldan da özderı sekıldı jastardyŋ qataryn tolyqtyryp, Astanaǧa jol salady. «Bızdı mūnda eşkım kütıp otyrǧan joq edı. Şyntuaitynda, künkörıs qamyn küittep keldık. Jetı jyl boldy, baspana mūŋy – bas qaiǧymyz. Ai saiyn päter auystyrǧan kezderımız bolǧan. Qaqaǧan qysta bölmemızdıŋ qabyrǧasynda, äinegınde mūz qatyp qalǧan künderdı de ötkerdık. Äiteuır, joldasymnyŋ qolynan kelmeitını joq. Sonyŋ altyn qoly, bes aspaptyǧy asyrap otyrǧan» deidı Ūldan. Otaǧasynyŋ sözıne sensek, jas otbasy osy uaqytqa deiın jiyrmadan asa päter jaldap ülgerıptı. «Är barǧan baspa-namyzdyŋ bärı taza, jaily bola bermeidı. Bırınıŋ ışı aqtalmaǧan, bırınıŋ jaryǧy joq, bırınıŋ suy joq… Qaita jöndep, qinaluǧa tura keledı. Öitkenı, özımız de arzanqol baǧaǧa ızdeimız ǧoi, al arzan baǧaly üi alqam-salqam keledı» deidı olar.
P.S. Bız şaŋyraǧyna bas sūqqan jas otbasylardyŋ bärınde bır problema bar, ol – balabaqşa kezegı. Elordada būl baǧytta qyruar şarua atqarylyp jatsa da, kezektegı büldırşınder sany alpys myŋnan kem emes körınedı.
Laiym, tūrmystyŋ qiyndyǧy men maşaqatyna tözımdı, «bır qolymen älemdı, bır qolymen besıktı» terbetken altyn qūrsaq analar köbeie bersın.
Ashat RAIQŪL
