İnvestisiia – elorda ekonomikasynyŋ igılıgı

Orta Aziiadaǧy investisiiaǧa eŋ tartymdy el – Qazaqstan. Onyŋ ışınde Astana qalasynyŋ mümkındıgı joǧary. Soŋǧy üş jylda Astanaǧa 2,5 milliard dollar şeteldık investisiia tartyldy. Osynyŋ nätijesınde elorda jyldan-jylǧa qarqyn alyp, öndırısı keŋeiıp keledı. Eldıŋ äleumettık-ekonomikalyq tūrǧyda damuyna şaǧyn jäne orta biznestıŋ damuy, salyq tüsımınıŋ artuy jäne t. b. faktor äser etedı. Būl körsetkışke investisiia tıkelei äser etedı. Iаǧni investorlardyŋ el ekonomikasyna qarjy saluy maŋyzǧa ie. Būl mäsele eldıŋ barlyq öŋırınde bırdei damuy kerek. Bügın bız Astana qalasynyŋ investisiialyq tartymdylyǧy turaly söz etemız. 2022 jyldyŋ bırınşı ­jar­ty­-jyldyǧynda bas qalanyŋ investisiia kölemı 1 milliard AQŞ dollaryn qūrady.

Älemnıŋ alpauyt kompaniia basşylaryna jürgızılgen saualnama nätijesınde tıkelei şeteldık investisiia tartymdy elder anyqtaldy. Būl qatarda AQŞ, Germaniia, Kanada, Angliia jäne Fransiiany erekşe atauǧa bolady.

Ozyq elderdıŋ täjıribesınen korporativtık salyq stavkasynyŋ tömendeuı, sifrlyq infraqūrylymnyŋ damuy, öndırıstık sektordyŋ tartymdylyǧy, ıskerlık ortanyŋ qalyp­tasuy investisiia kölemınıŋ ūlǧaiuyna tıkelei äser etıp otyrǧanyn köruge bolady.

Orta Aziiadaǧy investisiiaǧa eŋ tartymdy el – Qazaqstan. Onyŋ ışınde Astana qalasynyŋ mümkındıgı joǧary. Soŋǧy üş jylda Astanaǧa 2,5 milliard dollar şeteldık investisiia tartyldy. Elorda jyldan-jylǧa qarqyn alyp, öndırıstı keŋeitude. Būl – elorda äkımdıgı jürgızıp jatqan jūmystyŋ jemısı.

Sarapşylardyŋ pıkırınşe, Astana qalasynyŋ investisiiadaǧy tartymdylyǧy eldegı saiasi tūraqtylyq, memlekettık qoldau, şikızattyŋ qoljetımdılıgı, ötkızu naryǧy men naryqtaǧy satyp alu qabıletı jäne t. b. faktor oŋ äser etude.

2022 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda bas qalanyŋ investisiia kölemı 1 milliard AQŞ dollar qūrady. Būl ötken jylmen salystyrǧanda üş esege köp. Negızgı kapitalǧa investisiia da artyp keledı.

Elordada şeteldıŋ ırı 8 kompaniiasy investisiiasymen 640,6 mlrd teŋgenıŋ jobasy ıske asyryluda. Äsırese, Türkiia, Bahrein, Singapur jäne Bırıkken Arab Ämırlıgı kompaniialarynyŋ belsendılıgın erekşe atau kerek

Bas qalanyŋ äkımdıgı tarapynan otandyq jäne şeteldık investorlarǧa türlı qoldau tetıgı qarastyrylady. Mysaly, salyqtyq jäne kedendık jeŋıldıkter, jerdı räsımdeu jäne da­iyn äleumettık infraqūrylym erekşe dep aituǧa bolady. Bastysy, eksporttauşylarǧa da türlı kömek ūsynylady.

Elordadaǧy «Astana Invest» qalalyq investisiialyq damu ortalyǧy ısker azamattardy innovasiialyq igılıkterdı igerude qoldau bıldıredı.

– «Astana Invest» – Astana qalasy äkımdıgınıŋ janyndaǧy aimaqtyq ūiym. Onyŋ negızgı mındetı – investisiia tartu arqyly qalany damytu. Bızdıŋ qyzmetımız tört negızgı baǧytqa bölıngen: investisiia tartu, arnaiy ekonomikalyq aimaqty basqaru, memlekettık-jekemenşık ärıptestık baǧdarlamasy aiasynda äleumettık infra­qūrylymdy jetıldıru jäne turizm salasyn damytu, – dedı «Astana Invest» investisiialyq damu ortalyǧy» AQ basqarma töraǧasy Änuar Nyǧmatov.

Basym jobalar men investisiialyq baǧyttar

Ortalyq mamandary investisiia üşın eŋ basym sektorlardy anyqtau üşın qala naryǧyna tūraqty negızde taldau jürgızedı. Änuar Nyǧmatovtyŋ sözınşe, qalanyŋ import, öndırıs mümkındıgı, şikızattyŋ bar boluy, jūmys ıstep tūrǧan öndırıstıŋ boluy investorlardy qatty qyzyqtyrady.

Taldau nätijesınde elordaǧa investisiia tartudyŋ basym baǧyty retınde maşina jasau, halyq tūtynatyn tauarlar öndırısı, qūrylys industriiasy, medisina, himiia önerkäsıbı, agroönerkäsıp, energetika jäne turizm anyqtaldy.

– Osy salalar boiynşa qalada jäne jalpy respublika boiynşa eŋ joǧary sūranys anyqtaldy. Olar strategiialyq tūrǧydan maŋyzdy. Būl salalardaǧy tauar öndırısı basqalardyŋ damuyna tıkelei äser etedı. Mysaly, auyl şaruaşylyǧy salasynda maşina jasaudy damytu auyl şaruaşylyǧy öndırısınıŋ önımdılıgın arttyruǧa äkeledı. Aitpaqşy, qalada auylşaruaşylyq önımderıne degen qajettılık tūraqty. Azyq-tülık qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın qalany kökönıs, et, süt önımderımen qamtamasyz etu maŋyzdy, – deidı Änuar Nyǧmatov.

Million tūrǧyny bar megapolistıŋ halyq sany ösuımen tūrǧyn jäne tūrǧyn emes üi-jailarǧa degen qajettılık artty. Kündelıktı tauarlarǧa, energetikaǧa jäne medisinalyq qyzmetke degen sūranys ta artyp keledı.

– Medisinalyq qyzmetke tek astanamyzdyŋ tūrǧyndary ǧana emes, basqa öŋırlerden de jiı keledı. Denı sau ūlt – el örkendeuınıŋ kepılı, sondyqtan būl salany damytu – investisiia tartudyŋ basty baǧytynyŋ bırı, – dedı spiker.

Şeteldık investisiialardy tartu

Eŋ maŋyzdy mındettıŋ bırı – alys-jaqyn şet el kompaniialarynyŋ qarjysyn tartu. Būl rette Qytai, Singapur, Oŋtüstık Koreia syndy eldıŋ täjıribesın ülgı etuge bolady. Mäselen, Qytai ekonomikasynyŋ qarqyndy damuyn älemnıŋ ırı transūlttyq korporasiialarynyŋ qarjy qūiuymen bailanystyruǧa bolady. Būl elge 20-30 jyldyŋ kölemınde älemnıŋ brend önımın öndıretın äigılı kompaniialar keldı. Qytaidyŋ investorlarǧa tartymdy boluy arzan jūmys küşı, satyp alatyn ülken naryqtyŋ boluy äser etude. Astana qalasynyŋ äkımşılık aumaǧy keŋeiıp, halyq sany artyp, türlı qyzmet körsetu salasymen qatar, satu kölemı ösıp, satyp alu qabıletı artyp keledı. Mūnyŋ bärı bas qalanyŋ investorlar üşın tartymdylyǧyn arttyra tüsedı.

– Bız investorlarǧa biznestı qūrudyŋ barlyq kezeŋınde, investorlyq viza aludan bastap, kelısımşart jasasu men qol qoiuǧa deiın kömek körsetemız. Bükıl prosess investorlardy memlekettık qyzmetterdı aluda süiemeldeu, sondai-aq memlekettık investisiiany qoldau qūralyn paidalana otyryp, ūsynylǧan investisiialyq jobany ornalastyru mümkındıgı boiynşa keŋes berudı qamtidy, – dedı Änuar Nyǧmatov.

Qalai investor boluǧa bolady?

– Äleuettı investor özınıŋ jobalyq ideiasymen «Astana Invest»-ke jügıne alady. Mälımetterdı zerttegennen keiın kompaniia qyzmetkerlerı osy jobany jüzege asyrudyŋ eŋ oŋtaily mehanizmın taŋdauǧa kömektesedı. Būl investisiia­lyq kelısımşart, memlekettık-­jekemenşık ärıptestık nemese arnaiy ekonomikalyq aumaǧynda öndırıs aşu jäne basqa mehanizm qarastyryluy mümkın. Eger käsıpkerde aqşa saluǧa nietı bolsa, bıraq joba turaly tüsınıgı bolmasa, onda bızdıŋ qyzmetkerler qalanyŋ qajettılıgın eskeretın, investor üşın äleuetı tiımdı bolatyn daiyn biznes-ideiany ūsyna alady. Mehanizmdı taŋdaǧannan keiın ärbır jobaǧa «Astana Invest» kompaniiasynyŋ bır menedjerı bekıtıledı. Ol investor jobany ıske asyruǧa deiıngı kezeŋde süiemeldeu qyzmetın atqarady, – dep tüsındırdı Änuar Nyǧmatov.

Memlekettık-jekemenşık ärıptestık

İnvestisiia eldıŋ ekonomikasyn damytuda maŋyzdy rölge ie desek, būl baǧyttaǧy tartymdy jobanyŋ bırı – memlekettık-jekemenşık ärıptestık baǧdarlamasy.

– Dästür boiynşa halyqty äleumettık nysandarmen, iaǧni balabaqşa, mektep, auruhana,
t. b. qamtamasyz etu memleketke jükteldı. Olardy qūruǧa jäne ūstauǧa qarjy memlekettık biudjetten bölınedı. Alaida äleumettık nysandarǧa degen qajettılık anaǧūrlym joǧary bolyp, qarajat jetkılıksız bolǧan kezde MJÄ kömekke keledı, – dep atap öttı spiker.

Memlekettık-jekemenşık ärıptestık – būl jeke investisiialardy tartu arqyly türlı saladaǧy maŋyzdy äleumettık jobalardy jüzege asyruǧa mümkındık beretın memleket pen biznestıŋ yntymaqtastyǧy mehanizmı.

– Mysaly, elordada student­tık orynnyŋ tapşylyǧy mäselesı bar, mektepter qajet. Sodan keiın saladaǧy qūzyrly memlekettık organ konkurs jariialap, osyǧan ūqsas jobalardy jüzege asyruda täjıribesı bar, mūndai nysandardy salu men paidalanudy bıletın investordy tabady. Barlyq niuanstar MJÄ turaly egjei-tegjeilı kelısımde qarastyrylǧan. İnvestor öz qarajaty esebınen nemese qaryz qarajatynyŋ kömegımen nysandy salyp, jabdyqtaidy. Sodan keiın bırneşe jyl tärtıptı basqarady jäne saqtaidy. Kelısımşart merzımı aiaqtalǧannan keiın investor obektını memleket menşıgıne beredı, ol öz kezegınde investordyŋ jūmysyn baqylaidy jäne oǧan biudjetten belgılengen somany töleidı. Būl rette nysan memleket üşın arzanyraq jäne ünemdelgen qarajatty basqa mäselelerdı şeşu üşın tiımdı qaita böluge mümkındık beredı. İnvestor ūzaq merzımdı kelısımşartqa, biudjetten tūraqty tölemderge jäne halyqqa qosymşa qyzmet körsetuge bailanysty tabysty biznes türıne jatady, – dedı Änuar Nyǧmatov.

İnvestisiialardy tartudyŋ jaŋa täsılın engızudıŋ arqasynda elorda aşyq jäne jaily biznes ortanyŋ märtebesın saqtauǧa ūmtyluda. Qysqasy, investisiia el ekonomikasy damuynyŋ negızı desek, Astananyŋ būl baǧyttaǧy jūmysy jüielı, baǧdary aiqyn.

Nūrlat BAIGENJE,

Karina KUŞANOVA