IZGILIK PEN MEIIRIM MEREKESI

İsı mūsylman balasynyŋ eŋ ūlyq merekesıne aidan aman, jyldan esen jetkızgen Alla Taǧalaǧa sansyz şükırler bolsyn. Tatulyq pen yntymaqta ömır sürıp jatqan halqymyz biyl da mereilı merekenı quanyşpen qarsy aluda. Ūlttar men ūlystardy bırlık pen berekege bastaǧan asyl dınımızdıŋ janaşyry – Elbasy Qūrban aittyŋ qūrmetıne būl kündı resmi türde atap ötuge pärmen berdı. Allaǧa şükır, tynyştyq ornaǧan qoǧamda dın de örkendeidı.

Qūrbandyq – ülken tarih, ūlyq ǧibadat. Ol sonau İbrahim (ǧ.s.) paiǧambar zamanynan bas­tau alady. Qūrban şalu – paiǧambarlar atasy sanalǧan İbrahimnıŋ (ǧ.s.) sünnetı. Mūhammed ümbetıne de qūrbandyq dästürı mūra bolyp jettı. Sebebı, Adam (ǧ.s.) atadan bastap, Alla elşısı Mūhammedke (s.ǧ.s.) deiın barlyq paiǧambarlar dını hanif, iaǧni bır Allaǧa qūlşylyq dını boldy. Äz paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) būl turaly: «Paiǧambarlar analary bölek, bıraq äkesı bır bauyrlar sekıldı» dep, elşı-paiǧambarlar dını (aqidasy, senımı) bır, al şariǧaty zamanyna sai ärtürlı bolǧandyǧyn jetkızgen. Sol sebeptı İbrahimnıŋ (ǧ.s.) sünnetı bızge de jat emes. Şyn mänınde, İb­rahim (ǧ.s.) paiǧambarǧa bızder, mūsylmandar jaqynyraqpyz. Qasiettı Qūran Kärımde: «Aqiqatynda, adamdardan İbrahimge sai, eŋ jaqyny – oǧan ergender ärı osy paiǧambar (Mūhammed) jäne imandylar (mūsylmandar). Al, Alla – imandylardyŋ Qamqorşysy» dep baiandalǧan (Äli İmran süresı, 68-aiat).

Jan män tän tazalyǧynyŋ üilesımı

Zülhidjä aiynyŋ 9-y – Arapa. Būl kündı qajylar arapa jazyǧynda kün batqanşa qūlşylyq etumen jäne dūǧa-tılek jasau­men ötkızedı. Al, qajylyqqa şyqpaǧan mūsyl­man­darǧa arapa künı oraza tūtuy – sünnet. Äbu Qatada (r.a.): «Arapa künınıŋ orazasy ötken jäne keler jyldardyŋ künälaryna käfärat bolady…» dep riuaiat etken.

Būl hadisten arapa orazasy ötken jyl jasalǧan qate-kemşılıkterdıŋ keşırıluıne sebepşı bolatynyn aiqyn aŋǧaramyz. Sonymen qatar, auyz bekıtken pende men onyŋ keler jyldyŋ qate-kemşılıkterı arasynda tosqauyl bolady degendı bıldıredı. Bara bin Azib (r.a.): «Būl künı bız eŋ äuelı namaz oqudan bastaimyz. Sosyn (üige) qaityp, qūrbandyq şalamyz. Kımde-kım osylai etse, bızdıŋ sünnetımızge sai amal etkenı. Al, kımde-kım (namazdan) aldyn qūrbandyq şalsa, ol bala-şaǧasyna arnap soiǧan mal etı bolyp, qūlşylyqqa (qūrbandyqqa) jatpaidy» degen riuaiat jetkızgen.

Demek, Qūrban aitty, iaǧni mereke künın eŋ äuelı ait namazyn oqumen bastaimyz. Ait namazyn oqu paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) Mädina qalasyna köşıp barǧan jyly uäjıp etılgen. Alla elşısınıŋ (s.ǧ.s.) kömekşısı Änastan (r.a.) mynadai riuaiat jetkızılgen: «Paiǧambar Mä­dinaǧa kelgende qala tūrǧyndarynyŋ oiyn-sauyq qūratyn ekı künı bolatyn. Paiǧambar (s.ǧ.s.): «Būl qandai künder?» – dep sūraǧanda, mädinalyqtar: «Bız jahiliet (nadandyq) däuırınde būl künderı oiyn-sauyq qūratynbyz» dep jauap berdı. Būǧan Alla elşısı (s.ǧ.s.): «Rasynda Alla osy ekı kündı, būlardan da qaiyrly (jaqsy) qūrbandyq jäne oraza (ait) künderımen auystyrdy» degen.

Fakih bin Sad (r.a.): «Alla elşısı (s.ǧ.s.) oraza, qūrban ait jäne arapa künderı ǧūsyl qūiynatyn» dese, al Hasan bin Äli (r.a.): «Bızge Alla elşısı (s.ǧ.s.) ait künı eŋ jaqsy iıssudy sebudı būiyrǧan edı» deidı. Būl hadis­ter küllı mūsylmandy ait künderı jan men tän tazalyǧynyŋ üilesımdı boluyna ündeidı. Öitkenı, būl – mereke künı. Meiramnyŋ nyşany sezılıp  tūruy tiıs.

Adam qūrbandyqty öz qolymen bauyzdaǧany abzal. Öitkenı, būl – qūlşylyq amal. Sondyqtan qūrbandyq ǧibadatyn kısı özı oryndaǧany jaqsy.

Jabir (r.a.) mynadai riuaiat jetkızgen: «Men Qūrban ait künı paiǧambarmen (s.ǧ.s.) bırge boldym. Ol kısı (qūrban ait) qūtpasyn aityp bolǧan soŋ, mınberden tüstı. Onyŋ aldyna bır qoşqar äkelındı. Paiǧambar maldy öz qolymen bauyzdap: «Bismillahi, Allahu Akbar! Būl menıŋ jäne menıŋ ümbetımnen qūrbandyq ete almaǧandardyŋ atynan» dep qūrban şaldy».

Mal bauyzdai almaǧan jaǧdaida qasapşynyŋ janynda tūryp, öz közımen körgenı dūrys. Sebebı, paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) qyzy Fatimaǧa (r.a.): «Qūrbandyǧyŋa kuä bol. Öitkenı, qūrban­dyqtyŋ eŋ alǧaş tamǧan qanymen barlyq qate-kemşılık keşırıledı» degen eken.

Qūrbandyqqa tüie, siyr jäne qoi (eşkı de) jaraidy. Būdan basqa mal türlerı qūrbandyqqa jaraityndyǧy jaily paiǧambarymyzdan (s.ǧ.s.) jäne sahabalardan (r.a.) jetken habar joq. Qūrbandyqqa jaraityn maldyŋ sipaty jaily Bara bin Azib (r.a.): «Alla elşısı (s.ǧ.s.) bızdıŋ aramyzda tūryp…: «Tört närse qūrbandyqqa jaramaidy: soqyrlyǧy anyq mälım soqyr mal, auru ekenı anyq körınıp tūrǧan mal, aqsaq-toqsaq mal jäne jılık maiy tym az aryq mal» degen eken.

Qūrban ait – mal soiu nauqany emes

Ait künderı mūsylman balasy jūrtpen bırge qūrbandyq şalyp, sauap aluǧa niet etıp jatady. Qazan asyp, merekelık dastarhan ja­iyp, aittyq bergısı keledı. Alaida, mal bazarda qūrbandyqqa şalynatyn tülık türınıŋ baǧasy qymbattap ketetın jaǧdai jiı kezdesedı.

Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarma­synyŋ töraǧasy, Bas müfti Erjan qajy Malǧajyūly Qūrban ait qarsaŋynda halyqty qūttyqtauynda barlyq otandastyrymyzdy mereilı mereke künı igı amaldar men sauapty şaralarǧa atsalysuǧa şaqyrdy. Bız de öz tarapymyzdan qūtty merekenıŋ qūtyn qaşyrmai, mal baǧasyn qalypty ūstau sauap ekenın ait­qymyz keledı.

Qūrbandyq – mal soiu nauqany emes. Būl – ha­lyqtyŋ yntymaǧyn nyǧaityp, eldıŋ auyz­bırşılıgın küşeite tüsetın aituly mereke. Būl – Alla Taǧalanyŋ bızge tartu etken merekesı.

Mūsylman balasynyŋ qūlşylyq amaldary jamaǧatpen jäne auyzbırşılıkpen atqarylady. Qūrban ait – sonyŋ ülken aiǧaǧy. Būl mereke isı mūsylmannyŋ bırlıgı men berekesın taǧy da paş ete tüsedı. «Bırlık bar jerde tırlık bar» degendei, yntymaǧy jarasqan eldıŋ almaityn asuy bolmaidy. «Bölıngendı börı jeidı» degen qaǧidaǧa tars bekıngen halqymyz adamdar arasyndaǧy alauyzdyqqa jol bermeudı ösiet etken. Bız «ähli sünna ual jamaǧat», iaǧni paiǧambarymyzdyŋ jäne sahabalardyŋ (köpşılıktıŋ) jolyn ūstanuşy ümbetpız. Qajylyq, qūrbandyq, jamaǧatpen oqylatyn namazdar, t.b. igı amaldar mūsylmandardy bırlıkke tärbieleidı. Äbu Zarr (r.a.) riuaiat etken ösiettı sözınde paiǧambarymyz (s.ǧ.s.): «Kımde-kım köpşılıkten bır süiemdei bolsa da ajyrasa, moinyndaǧy İslam jıbın şeşıp tastaǧany» dep, köpşılıkpen boludyŋ maŋyzdylyǧyn aitqan. Asyl dınnen quat alǧan halqymyz: «Köppen körgen ūly toi» dep, ūrpaqty ūiymşyldyqqa tärbielegen.

Mūsylmanşylyq – adam qalasa ısteitın, näpsıge auyr kelse, tastai salatyn saudagerdıŋ zaty emes. Mūsylman degen atyna jarasa dın ämırın tolyǧymen moiyndap, şamasy kelgenşe oryndau şart. Hazıretı Omar (r.a.) hūtpa oqyp tūryp, sözınıŋ arasynda Alla elşısınıŋ (s.ǧ.s.): «…Jamaǧatpen bolyŋdar! Bölınuden saqtanyŋdar! Älbette şaitan jalǧyz jür­genmen bırge, şaitan ekeuden alşaqtau jüredı. Kımde-kım jännattyŋ törın qalasa, jamaǧattan ajyramasyn…» degen sözın mın­berde tūryp qadap aitqan.

«Menıŋ ümbetım adasuşylyqqa bas qospaidy»

Qūrban ait – aǧaiyn arasyn jaqyndata tüsetın, körşılerdı, syrqau adamdardy ziiarat etuge, keşırımşıl boluǧa şaqyratyn, bırlık pen berekege bastaityn mübärak mereke. Äz paiǧambar Mūhammedtıŋ (s.ǧ.s.):  «Aqiqatynda, menıŋ ümbetım adasu­şy­lyqqa bas qospaidy. Eger qarama–qai­şy­lyq bai­qasaŋdar, qara­qūrym halyq­pen bırge bo­lyŋdar» degen sözı bırlıgımızge bekem boluǧa şaqyrady.

Qūrmettı bauyrlar! Kele jatqan Qūrban ait mübärak bolsyn!

Alla Taǧala bırlık pen tatulyqty basty tıregı etken halqymyzdy aittan aitqa, qūlşylyq-ǧibadatpen, molşylyq-berekette jete beruge jazsyn! Täuelsız elımızdıŋ egemendıgı baiandy, mūratymyz asyl, dūǧamyz qabyl bolǧai!   

Serıkbai qajy ORAZ,

naib müfti, «Äzıret Sūltan» meşıtınıŋ bas imamy