KELEŞEKKE SENIMMEN QARAIMYZ

Qazaqstannyŋ täuelsızdıgın bırınşı bolyp tanyǧan el – Türkiia bolatyn. Bauyrmal eldıŋ būl qadamy barşa qazaqstandyqtardyŋ älı esınde. Arada ötken 25 jyldyŋ belesındegı ekı eldıŋ arasyndaǧy dostyq qarym-qatynasy jaiynda bılmek bolyp, Türkiia Respublikasynyŋ Qazaqstandaǧy Tötenşe jäne ökılettı elşısı Nevzat Uianykpen kezdesıp, sūhbattasqan edık. Elşı myrza: «Bızdıŋ el – Qazaqstan täuelsızdıgın alǧaş moiyndaǧan memleket märtebesıne ie boldy. Ony bızder de maqtan tūtamyz» dep jyly lebızın bıldırdı. Ol ekı el arasyndaǧy diplomatiialyq qarym-qatynas ornyqqan sätten bastap, saiasi-mädeni, sauda-ekonomikalyq saladaǧy yntymaǧymyzdyŋ artuy – tamyry bır elderdıŋ tarihi sabaqtastyǧynyŋ jaŋa däuırde jaŋa sipatqa ie bolǧanynyŋ belgısınen dep baǧasyn berdı.

– Türıkter Qazaqstandy «Atajūr­tymyz» dep esepteidı. Bükıl türkı älemınıŋ qara şaŋyraǧy – qazaq jerıne kelgen ärbır türkiialyq «atajūrtqa» keldık dep quanady. Täuelsızdıgın alǧannan keiın qysqa merzım ışınde Qazaqstan Türkiia üşın osy aimaqtaǧy eŋ maŋyzdy strategiialyq, saiasi jäne ekonomika sala­syndaǧy öte senımdı serıkteske ainaldy.
Şirek ǧasyrlyq tarihqa ainalǧan Qazaqstan men Türkiianyŋ dostyq bailanysy ekı eldıŋ ūstanymyna negızdelgen memleketaralyq kelısımderdıŋ aiasynda jüzege asyryluda. 2011 jyldan bas­tap joǧary deŋgeidegı strategiialyq yntymaqtastyq Keŋesı qūryldy. Būl yntymaqtastyq ekı el basşysynyŋ egidasymen atqarylady. Būdan bölek, resmi vedomstvoaralyq, memlekettık emes ūiymdardyŋ arasyndaǧy bailanystarmen qatar, dostyq qarym-qatynastar qarapaiym halyq arasynda da nyǧaiyp keledı.
Tek qana ekı el emes, qazaq jerınde tamyry bır türkı memleketterınıŋ dostyǧynyŋ berık negızı qalandy deuge bolady. Aimaqtaǧy halyqaralyq platformalar, Türkı tıldes elderdıŋ yntymaqtastyq keŋesı, TÜRKSOI, Türık parlamettık assambleiasy, Astanadaǧy halyqaralyq Türkı Akademiiasy qyzmetterın türkı tıldes elderdıŋ arasyndaǧy jūmysty alǧa aparatyn tiımdı tetıkter dep qarauǧa bolady. Qazaqstan Respublikasynyŋ halyqaralyq diplomatiia aiasynda atqarylǧan jūmystary nätijesınde Qazaqstan Orta Aziia elderı arasynan alǧaş ret BŪŪ Qauıpsızdık Keŋesınıŋ 2017-2018 jyldarǧa tūraqty emes müşesı bolyp sailanuyn aitar edım. Būl, ärine, bızder üşın de quanyşty habar. BŪŪ-nyŋ eŋ joǧary şeşım qabyldauşy organ arqyly Qazaqstannyŋ da, osy aimaqtyŋ müddesıne ökıldık etu üşın jaqsy mümkındık.
– Bas qalamyzdyŋ bügıngı säuletınde türık aǧaiyndardyŋ airyqşa qoltaŋbasyn aita ketkenımız jön bolar.
– Astana – Prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ köregendılıgınıŋ, Qazaqstan täuelsızdıgınıŋ simvoly, el damuynyŋ jarqyn körsetkışı dep sanaimyn. HHI ǧasyrdyŋ simvoly retınde qūrylǧan Astana qazaq halqynyŋ maqsattaryn da beineleidı. Rasynda da, Türkiianyŋ ırı kompaniialary, ısker azamattary qala qūrylysyna öz ülesterın qosty. Bügınde EKSPO-2017 daiarlyq jūmystary şeŋberınde qazaqstandyq bauyrlarmen bırge türık qūrylysşylary, säuletşılerı men injenerlerı bırlese jūmys ıstep jatyr. Körmege Türkiia Respublikasy da qatysyp, osy halyqaralyq şaranyŋ jaqsy ötuıne atsalysudy közdeidı.
– Aldaǧy uaqytta da türık käsıpkerlerı elımızdıŋ bas qalasyna investisiia qūiyp, aimaqty bırlese damytuǧa qanşalyqty müddelı?
– Jalpy, elderdıŋ ekonomikalyq qarym-qatynastarynyŋ äleuetı öte zor. Osy künge deiın Türkiia Qazaqstanda 2 milliardtan astam tıkelei investisiia jasady. Sondai-aq, qūrylys sektorynda jüzege asyrylǧan jobalardyŋ kölemı 20 milliard dollardan asty. Qūrylys sektorynda 475 joba sättı aiaqtaldy. Būl statistikalyq mälımet. Astanadaǧy arnaiy ekonomikalyq aimaǧynda bırıkken käsıporyndar, respublikanyŋ oŋtüstık, şyǧys, batys oblystarynda türık kapitalymen qūrylǧan 555 käsıporyn jūmys ısteidı.
2015 jyly ekıjaqty sauda ainalymy 2,5 mlrd dollar kölemıne jettı. Aldaǧy uaqytta ekı eldıŋ tauar ainalymyn 10 mlrd dollarǧa jetkızudı maqsat etıp otyrmyz.

Ekonomikalyq sinergiia dep atalatyn, aimaqtardyŋ damuyna serpın beretın ülken jobalar elderıŋızde atqaryluda. Osyǧan bailanysty, Aziia-Europa arasyndaǧy sauda salasynda jäne tarihi «Jıbek Jolynyŋ» jaŋǧyrtyluynda Qazaqstan arqyly ötetın kölıktık dälızderdıŋ logistikalyq jäne tranzittık äleuetınıŋ bolaşaǧyn jaqsy baǧalaimyz. Osy keleşegı bar jobalar bır-bırın tolyqtyratyn jäne bärımız üşın de paidaly bolady. Osyǧan orai, şyǧys-batys endıgınde Qazaqstannyŋ, Aqtau porty jäne Kaspii arqyly ötetın ortalyq dälızdıŋ ortasy retınde maŋyzy zor. Qazaqstandy Kaspii jäne Kavkaz arqyly Türkiiaǧa jäne Europaǧa bailanystyrady.
Şirek ǧasyrlyq damuymyzda jaŋa mejelerdı belgılei bastadyq. Osy tūrǧyda «Nūrly jol», «100 naqty qadam» baǧdarlamalary türkı investorlary üşın de maŋyzdy dep aituǧa bolady. Aldaǧy uaqytta qai salalarǧa basymdyq berıledı, onda şeteldık käsıporyndardyŋ ülesı qalai körınıs tabady, qyzmet körsetu sektoryndaǧy üderıster, turizmdı damytu – mūnyŋ bärınde bızdıŋ tarapymyzdan qyzyǧuşylyq tanytuda. Osy oraida, sübelı jobalardy ūsyna alamyz dep oilaimyn.
– Ekı eldıŋ gumanitarlyq saladaǧy jetıstıkterı de oŋ baǧasyn aluda. Ruhaniiat bailanystyǧynyŋ kökjiekterı qandai?
– Bızdıŋ elderdıŋ ruhani būlaǧy bır. Sonau Orhon jäne kök türıkter qaǧanaty jazbalarynan bastap tarihymyz bırge örılıp keldı. Ruhani ūstazdarymyz – Qorqyt ata, Qoja Ahmet Iаsauidı bırdei qūrmetteimız. Biyl IýNESKO tarapynan «Iаsaui jyly» dep atalyp otyr. Iаsaui şäkırtterı bızdıŋ jerge islam negızderın jetkızdı. Mäulana, Iýnus Emre sekıldı tūlǧalarymyz Iаsauidı ūstazymyz dep eseptep, onyŋ mūrasyn bızge taratqan.
Bügınde islam dının terrorizm men ekstremizmmen bailanystyrady. Būl rette, Türkiianyŋ közqarasy aiqyn, beibıtşılık jäne tözımdılık dını – islam dının terrorizm men ekstremizmmen syiystyru nemese qatar qoiu qabyldanar emes. Ramazan aiynan bır kün būryn Aqtöbedegı, qasiettı aidaǧy Türkiia äuejaiynda bolǧan terrorlyq şabuyl ökınıştı jaǧdai. Būl şabuyldardy atqarǧandardyŋ islam dınımen bailanysy bola almaidy. Terrorizmmen küres jürgızude basynan bastap Qazaqstanmen bırge boldyq jäne ärı qarai da osy baǧytta yntymaqtastyqty jalǧastyratyn bolamyz. Iаsaui ılımınıŋ mūragerlerı retınde ūly oişyl därıptegen beibıtşılık, bauyrlastyq, süiıspenşılık qaǧidattary boiynşa, eŋ äuelı, Qazaqstanmen jäne Türkı älemınıŋ elderımen bırıgıp, ısımızdı jalǧastyramyz.
Qoryta aitqanda, Türkiia men Qazaqstannyŋ yntymaqtastyǧy bauyrlas elder retınde būdan ärı de nyǧaia beretınıne senım artamyn. Bız keleşekke senımmen qaraimyz.

Aigül UAISOVA