Basty aqparatOqyrmannan on sūraq

Kenjeǧali MYRJYQBAI, Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, professor: ASTANANYŊ AUASY TYNYSYMDY AŞTY

Aigerım Seitmatova, EŪU-dıŋ studentı
– Kenjeǧali aǧa, sızdı naǧyz poligonnyŋ ortasynan şyqqan adam deidı ǧoi. Balalyq şaǧyŋyz qalai ötıp edı?

– Menıŋ tuǧan jerım – Şyǧys Qazaqstan oblysy,  Sarjal selosy. Ras, negızınde, Sarjal auyly tura ataqty poligonnyŋ ırgesınde ornalasqan. Bala künımızde poligon synaqtaryn köp kördık: kenet dürs etken alapat ün şyǧady. Bükıl jer-jahan tıtırkenıp, dırıldep ketedı. Adam tügıl mal ekeş, mal da janyn qoiarǧa jer tappai, tym-tyraqai qaşady. Bır zamanda aspanǧa ajal apanyndai alyp «saŋyrauqūlaq» köterıledı. Bala bıtken sony tamaşalap mäz bolamyz. Erteŋıne, bır atqa üş bala mıngesıp alyp, älgı «saŋyrauqūlaq» şyqqan jaqqa tartamyz. Jarylys bolǧan jerde ülken qazan şūŋqyr ornap, oǧan su tolyp qalady.  Oǧan«Atqanköl» dep at qoiamyz. Suy möp-möldır. Şeşınıp tastap süŋgimız, tasyn ūstaimyz, temırın ūstaimyz. Sol kezderde «barmaŋdar» dep aitatyn da adam bolǧan joq. Mümkın, onyŋ ziiandy ekenın ülkender de bılmegen şyǧar. Qairan, dünie-ai,  sondaǧy tuǧan-tuystar, dostarymnyŋ köbı qara jerdıŋ qoinynda jatyr.  Allaǧa aian, solardyŋ  ǧūmyrynyŋ qysqa boluyna poligonnyŋ kesırı tidı.

Dinara Jaiyqbaeva, önertanuşy
– Arqaǧa alǧaşqylar sapynda qonys audardyŋyz. Ol kezdegı jaǧdai qalai edı?

–1996 jyly jetpıs jyldai jöndeuden ötpegen Abai atyndaǧy opera jäne balet teatry jabyldy. Sol tūsta astana Aqmolaǧa köşedı eken degen söz şyqty. Osyda türtkı bolǧan boluy kerek, Euraziia ūlttyq universitetınıŋ rektory Amangeldı Qūsaiynovtyŋ şaqyrtuymen 1996 jyly Aqmolaǧa qonys audardym. Universitettıŋ professory atandym. Ol kezde ülken audandyq masştabtaǧy iqy-jiqy, talǧamsyz soǧylǧan qala edı. Qazaqtardyŋ ruhy basylyp qalǧan.  Qazaqqa qazaqşa söileseŋ betıŋe bajyraia qaraityn. Bırde mynadai jaǧdai boldy. Avtobusta kelemın. Anau şette otyrǧan qazaq jıgıtın kördım. «Assalaumaǧaleikum! Atyŋ kım?» deimın ǧoi älgı jerde. Sodan tanysyp jatyrmyn. Esımı Marat eken. Ekeumız qazaqşa söilesıp kettık. Söitsem, artqy jaqta topyrlap tūrǧan orystyŋ bır jıgıtı güj ete qaldy: «Ei vy, konchaite tam gr-gr. Govorite po-chelovecheskii». Janymdaǧy qazaq jıgıtı ündemesten aialdamadan tüsıp qaldy. Menıŋ de köŋıl-küiım tüsıp kettı. Älgılerdıŋ sözıne qanym basyma şapty. Qaida keldım dep oilandym.  Sol jyldary Aqmolada qazaq öte az edı. Bar-joǧy 20 paiyzǧa jeter-jetpes ǧana. Tıptı, osy oblysty qazaq basqaryp körmegen. Ūltjandy azamattardyŋ özı sausaqpen sanarlyqtai edı. Amangeldı Qūsaiynov, Aldan Smaiylov, Smaǧūl Rahymbek, Nūrǧoja Oraz, Tabyl Qūliias, Jomart Äbdıhalyqov,  Kenje Jūmaǧūlov… At töbelındei ǧana. Käsıbi deŋgeiı joǧary konservatoriia bıtırgen änşıler Gülnär Hamzina, Ǧaliia Baiǧozinova,  pianist  Gülzada Qūsaiynova, muzykanttar Amantai Jūmaşev, Mūhametqali Tınälin, Nūrlan Hamzin  jäne taǧy basqalar…  Qazır qūdaiǧa şükır, ışıŋ jylidy. Köşede de qazaq, kölıkte de qazaq. Qala ösıp keledı. Men de däl būlai bolady dep oilamaǧan edım…

Maral Syrlybaiqyzy,  synşy
– Bügıngı änşıler şalǧaida ornalasqan auyldarǧa konsert bermeidı. Sız dalada da, qalada da jüresız. Sırä, auyl balasy bolǧannan keiın şyǧar…

Şynymdy aitsam, men auyldan şyqpaǧandardy köp syilai bermeimın. Qazırgı asfalttıŋ balalary qazynyŋ qaidan şyǧatynyn, qaimaqty qaidan alatynyn, airan, süt qalai daiyndalatynynan habarsyz. Öitkenı, olar auyldyŋ jaǧdaiyn tüsınbeidı. Qazırgı änşıler turasynda aitaiyn. Konsertterge şyqqanda köbısı audan, auyldarǧa at basyn būrǧysy kelmeidı. Iаǧni, qaladan qaitqandy jön sanaidy.Kerısınşe, maǧan auylǧa baryp öner körsetken ūnaidy. Öitkenı, auyl halqy qazaq önerın baǧalaidy, yqylaspen tyŋdaidy.

Meruert Tölegenova, student
– Sız  «Bırjan-Sarada» – Bırjannyŋ, «Qyz Jıbekte» – Tölegennıŋ, «Aqan serıde» – Aqannyŋ, «Abai» operasynda –Aidardyŋ, «Qamar sūluda» – Ahmettıŋ, «Evgenii Oneginde» – Lenskii… Barlyq teatr repertuarlaryndaǧy basqa da klassikalyq tuyndylardy tügel oryndap şyqtyŋyz.  Bıraq,  halyq konserttık änşı retınde tanidy. Operadan konserttık änşıge auysuyŋyzǧa ne türtkı boldy?

–  Negızınde, konservatoriia bıtırgen adamǧa operalyq änşı, konserttık änşı jäne oqytuşy bılıktılıgı berıledı. Men üşeuın de meŋgerdım. Opera änşısı bolyp qalyptastym, professor boldym. Allaǧa şükır, şäkırtterım bar. Bügıngı taŋda naryqtyq qarym-qatynastarǧa bailanysty konserttık änşı bolyp qalyptasqan öte dūrys eken. Däl qazır toppen, orkestrmen bırge konsert qoiu qiyndau. Öitkenı, jol jaǧdaiy, qonaq üi mäselesı, qarajat jaiy kötermeidı.

Däuren Babaqūlov,oqytuşy
– Abai elınde tuyp, Puşkin jerınde bılım aldyŋyz. «Puşkin i Abai» atty jeke konsertpen Reseige barǧanda este qalǧan erekşe sätter bar ma?

– Reseidıŋ bırneşe qalasynda gastroldık saparda boldym. Resei demekşı, bırde  gastrolde jürıp  Mäskeudegı Chistoprudnyi bulvarda ornalasqan Abai eskertkışınıŋ aldyna gül qoidym. Onda bylai jazyp qoiypty. «Vechen mudres, bessmertnogo slova». «E-e-e… Menıŋ ızdep jürgenım osy söz eken ǧoi» dep qatty quanǧanym bar.

Jasnūr Sandybekov, kolledj  studentı
–Alǧaş sahnada şyrqaǧan änıŋız qalai atalady?

–Eŋ alǧaş bastauyş synypta salǧan änım Säkennıŋ «Tau ışındesı» edı.

Aiqyn Sätbekov, Akter
Önerdegı ūstazdaryŋyz kımder?  Kımderdı ülgı tūtasyz?

– Leningrad konservatoriiasynyŋ oqytuşylary İvan Alekseev, Mihail Dovenman,  Margarita Heifes. Bärı evrei ūltynyŋ ökılderı. Olardy bır syilaitynym öz käsıbın büge-şügesıne deiın bıledı. Adam boiyndaǧy ūqyptylyqty, eŋbekqorlyqty, şydamdylyqty, talpynysty, eŋ bastysy, talantty baǧalaidy. Qazaq önerınıŋ aqsüiegı Käuken Kenjetaev, Beken Jylysbaev, Bibıgül Tölegenova, Erkeǧali Rahmadiev, Ermek Serkebaev, Sydyq Mūhamedjanov, Iliia Jaqanov, Bazarbai Jūmaniiazov, Älıbek Dınışev, Nūrjamal Üsenbaevalardy  öte qatty syilaimyn. Operaǧa jan-tänımen berılgen Roza Jamanova, Şora Ümbetaliev, Nariman Qarajıgıtov, Qūrmanbek Myrzabekov, Ǧaziz Esımov, Şahmardan Äbılovter men üşın erekşe jandar. Teatr synşysy  Äşırbek Syǧaidyŋ orny bır töbe. Qalǧandary esıme tüspei tūrǧany…

Didar Jarylqasyn, zeinetker
–Kez kelgen şyǧarmaşylyq konsertıŋızdı «Nürikamal» änısız elestetu mümkın emes. Osy än önerıŋızdıŋ bır bölıgı sekıldı, ännıŋ tarihy qalai?

– 1995 jyly Abai şyǧarmaşylyǧyn nasihattap, Taşkent qalasyna jäne maŋaiyndaǧy qazaq auyldaryna baryp qaittym. Qaitar jolda Şymkentke soqtym. Sonda Hanbibı Esenqaraqyzy degen aqyn üiıne qonaqqa şaqyrdy. Myna ändı tyŋdaşy dedı.  Ūnady. Söitsem, būl ändı bır- ekı jyl būryn Fariza apamyz da tyŋdap körıptı. Ol kısı: «Nūrikamaldy» qor qylmai        , Myrjyqbaiǧa berıŋder!» degen eken. Sodan sandyqtyŋ tübıne saqtap qoiǧan ǧoi. Aldym. Ol ännıŋ tarihy mynadai: Oŋtüstık obkomyna qyzmetke Arqadan Nürikamal degen ädemı, sūlu qyz barady ǧoi. Aqyn degen sezımtal keledı emes pe? Hanbibınıŋ küieuı Tūrdyqylyş Iztaev Nürikamalǧa ǧaşyq bolyp qalady. Mūny  baiqap jürgen Hanbibı küieuınıŋ aldyna tört şumaq öleŋ qataryn tastai salady. Oǧan da keregı sol, bırden än şyǧaryp jıberedı. Än solai düniege kelgen. «Nürikamal kamalym-ai, Kündei aşyq qabaǧyŋ-ai,  Qolym jetpei, sözımde ötpei, Jautaŋdadym  qabaǧyŋa-ai» degen ädemı sözderı bar. Sol Nürikamal qazır aman-esen Astanada  jür.

 Dina Iztaeva, küişı
– Klassikalyq  änderdıŋ şeberısız. Tırı dauyspen en aitu degenıŋız öte qiyn ekenı belgılı. Ǧajaiyp dauysyŋyzdy qalai kütesız?

– Aptasyna bır ret basseinge nemese sport zalyna baruǧa tyrysamyn. Jaiau jüremın.  Künıne ekı ret tamaqtanamyn. Sporttyŋ jeŋıl türımen ainalysamyn. Monşaǧa barǧandy janym süiedı. Sonau Almatydan kelerde özımmen bırge ūşaqqa syldyrlatyp emennen jasalǧan sypyrtqyma deiın salyp äkelgenmın. Körgender küledı.

Maǧjan Omarov, muzykant
– Sız 2007 jyldary  jūmys babymen Öskemenge auysyp kettıŋız. Bügınde Astanaǧa qandai qyzmetke keldıŋız?

İä, bes jyldai Şyǧys Qazaqstanda eŋbek etıp keldım. L.Gumilev atyndaǧy  EŪU rektory Erlan Sydyqov: «Elde  bır jyl emes, bes jyl ıstedıŋız, eŋbegıŋızdı el bıledı» dep, elordaǧa  şaqyrdy. Qazırgı taŋda  «Käusar»  atty mädeni-tanymdyq ortalyqtyŋ jetekşısımın. Astananyŋ taza auasymen keŋ tynystap jürmın.

Gülmira AIMAǦANBET

 

26 qazan künı,  saǧat 17:30- da  L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde belgılı sazger Iliia Jaqanovtyŋ  «Saz sūhbat»  atty studenttermen kezdesu keşı ötedı.  Keşte sazgerdıŋ än-romanstaryn Kenjeǧali Myrjyqbai  oryndaidy.

 

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button