Nūr-Sūltan qalasynda qazır «Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» JŞS belgılegen kök tüstı syzyqsyz kölık qoiatyn oryn tabu äste mümkın bolmai qaldy. Osyndai jol belgısımen aiyryqşa bölıngen aqyly avtotūraq baiqamasaŋyz, äp-sätte aiyppūl salyp, qaltaŋyzdy qaǧyp şyǧa keledı.
Üi maŋynda – aqyly tūraq
Är saǧaty 100 teŋge tūratyn būl kölık ornyna bırden aqy tölep, esep aiyrysuyŋyz kerek. Äitpese, 3 AEK kölemınde aiyppūl töleuge mäjbür bolasyz. Ras, kölık ielerı (keibır tüsınbegenderı bolmasa) avtotūraq qūnyn töleuın tölep jatyr. Alaida kımge tölep jatyr, ne üşın tölep jatyr, tüsınbei dal boluda.
Osyndai avtotūraq ornyn küzge deiın 10 myŋǧa jetkızemız dep jantalasqan «Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» JŞS qazır daudyŋ ortasynda jür.
Şahardyŋ oŋ jaǧalauyndaǧy Jeltoqsan köşesı, 32 üide tūratyn Ermek Esmūqanov – baiyrǧy qala tūrǧyny. Bıraq ol keiıngı kezde kölıgın üiınıŋ janyndaǧy bos orynǧa qoiǧany üşın aiyppūl salynǧanyna tüsınbei, osy mäselenı äleumettık jelıde de, baspasöz betterınde de qaita-qaita köterıp naqty jauap ala almai jür.
«Osy qalada qyryq jyldan berı tūramyn. Üiımnıŋ janyna tüs kezınde kölıgımdı qoiǧanym üşın aiyppūl töleitındei ne jazyǧym bar?» deidı ol. «Baqsaq, baqa eken degendei, qala äkımşılıgımen kelısıp, myna jerdı bıreuler aqyly avtotūraq jasap qoiypty. Eŋ bolmasa, aqyly avtotūraqtyŋ erejesın, qai uaqytta, qanşa töleitınımızdı badyraityp jazyp qoimai ma? Elu metr jerdegı parkomatqa ūsaq ärıptermen bır sözderdı jazǧan bolypty, ony közımız de körmeidı oqiyq desek…»
Keibır mälımetter boiynşa, 2019 jyly – 1,8 million, 2020 jyly 3,1 million paida tapsa, 2021 jyly 20 millionnan asa, al 2021 jyly 28,9 million teŋge kırıs keltırgenı körınedı
Mıne, osyndai narazylyqtar men köŋıltolmastyqtar jürgızuşıler tarapynan qalalyq äkımdıkke, polisiia bölımıne, basqa da organdarǧa köptep tüsıp jatyr.
«Ärine, qalada kölıgıŋdı qaŋtaryp ketetın avtotūraqtyŋ bolǧany bır jaǧynan jaqsy, äitpese, köp jürgızuşıler kölıkterın jol boiyna qoiyp ketıp, keptelıs tuǧyzyp jatady. Ekınşı jaǧynan, būrynnan bar adamdar tüstıkte, keşte kelgende maşinalaryn qoiatyn köp qabatty üilerdıŋ janyndaǧy avtotūraqtardy aqyly jasauy tūrǧyndardyŋ oryndy kelıspeuşılıkterın tuǧyzyp otyr, – deidı «Iаntar» meiramhanasynyŋ direktory Erkınbek Jankeldı.
Al Sergei Tarasov basqaratyn kompaniianyŋ qūramynda bırneşe biznes ortalyǧy bar. Jaqynda olar özderınıŋ kompaniiasyna tiıstı aumaqqa «Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» JŞS kök belgı salyp, aqyly tūraq jasaǧanyna narazylyq bıldırıp, qala äkımdıgıne bırneşe ret hat jazdy.
Ol hatynda: «Būl jerdı jalǧa maǧan bersın, özım-aq kompaniianyŋ maşinalaryn qoiatyn avtotūraq jasaqtap alaiyn. Nege maǧan bermeidı?» degen uäj aitady. Alaida hatyna qaitarylǧan jauapta «avtotūraq aumaǧy qala äkımdıgınıŋ jerı ekendıgı, sondyqtan «Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» JŞS-dan basqa mekemege berılmeitındıgı aitylǧan. Ärı ol jer jalǧa emes, «ūzaq jylǧa senımdı basqaruǧa berıldı» dep naqtylapty.
«Mıne, daiyn asqa tık qasyq» degen osy ǧoi» dep taŋdanady Sergei Tarasov.
Tüser qarjy qomaqty
«Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» JŞS jeke jäne memlekettık serıktestık aiasynda Saryarqa audanynda – Bögenbai batyr, Saryarqa, Respublika daŋǧyldary men Esıl özenınıŋ jaǧalauyn, Almaty audanynda – Qajymūqan köşesı men Maǧjan Jūmabaev, Bauyrjan Momyşūly, Täuelsızdık daŋǧyldaryn, Esıl audanynda – Saraişyq, Syǧanaq, Mäŋgılık el, Tūran daŋǧyldaryn, Baiqoŋyr audanynda – «Artem», «Şapaǧat», «Äsem» bazarlary aumaqtaryn aqyly avtotūraq retınde jabdyqtauda.
Osy joba olarǧa 1,8 milliard teŋgege şyǧyp otyr. Sonyŋ tek 18,7 million teŋgesın qaltalarynan şyǧaryp, qalǧanyn memleketten qaryzǧa alǧan eken.
«Jobany tügelımen qalalyq äkımdıkke beru kerek. Aqşa biudjetke tüsıp, äleumettık jetıspeuşılıkterdıŋ kem-ketıgın bütındesın» deidı eŋbek ardagerı Toqsanbai Kenjebaev.
Joǧaryda atalǧan joly bolǧyş mekeme osy jobany 2016 jyldan bastap «Nūrly jol» jelek jolynda jüzege asyra bastapty. Al 2018 jyldan ırgesın keŋeitıp, «Nūrsaia-1», «Nūrsaia-2» tūrǧyn üilerı men Dostyq, Qonaev köşelerındegı kölık tūraqtaryna aqy töleudı engıze bastaǧan.
Baiqaǧan adamǧa tüsıretın tabystary da jaman körınbeidı. Keibır mälımetter boiynşa, 2019 jyly – 1,8 million, 2020 jyly 3,1 million paida tapsa, 2021 jyly 20 millionnan asa, al 2021 jyly 28,9 million teŋge kırıs keltırgen körınedı.
Qaladaǧy kölık qoiuǧa bolatyn bos jerlerdı meilınşe jabdyqtap, küzge deiın aqyly avtotūraqtar sanyn 10 myŋ orynǧa deiın jetkızudı közdep otyrǧan mekemenıŋ tabysy da boljam boiynşa biyl 1,8 milliard teŋgege deiın barmaq. Sonyŋ 5%-y qala äkımdıgınıŋ biudjetıne tüsse, qalǧany – özderınıŋ qaltalarynda qalady degen söz. Bızdıŋşe, jobany ūiymdastyruşylar osynşama qomaqty qarjyny aiyppūl arqyly da jinap alyp otyrǧan siiaqty. Öitkenı būryn alǧaşqy on bes minut tegın bolatyn jeŋıldık keiıngı erejelerınde alynyp tastalypty.
Ügıt-tüsınık jūmystary jetıspeidı
«Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» basşysynyŋ aituynşa, kölık oryndarynyŋ aqyly boluynyŋ bırneşe jetıstıgı bar eken. Bırınşıden, jürgızuşılerdı özınıŋ uaqytyn da, basqanyŋ uaqytyn da ünemdeuge üiretedı. Öitkenı köptegen jürgızuşıler maşinalaryn köşedegı kölık ornyna aptalap qoiyp ketıp almaityn körınedı. Aqyly bolǧasyn osyndai stihiialy türdegı bei-bereket kölık tūraqtary joiylady. Ekınşıden, şahardaǧy tazalyq pen tärtıptı qamtamasyz etuge yqpal etedı. Üşınşıden, tūraq aqysy men salynǧan aiyppūldan tüsken qarjyǧa jol belgılerı men jol taŋbalaryn jaŋartuǧa, baǧdarşamdar men avtobus aialdamalaryn ūstap tūruǧa tolyq mümkındıkter tuady.
Söite tūra adamdar attaǧan saiyn aqyly qylyp qoiǧan avtotūraqtarǧa narazy. Ai saiyn jetıldırıp, jabdyqtap, jaŋartu jūmystaryn jürgızgenımen, köptegen jürgızuşıler öz uäjderın aityp, tiıstı organdarǧa jügınuden tanbai jür.
Aiyppūlmen jazalai bere me?
Mäselen, Beiımbet Mailin köşesı boiyndaǧy 23-üidıŋ tūrǧyndary būryn maşinalaryn qoiyp jürgen oryndarynyŋ aiaq astynan aqyly bolyp ketkenıne kelıspei, joǧaryda aty atalǧan mekemenı sotqa bergen. Äzırşe, būl ısten naqty bır nätije şyǧa qoimasa da köpşılık emhana, mektep, halyqqa qyzmet körsetu siiaqty äleumettık mekemelerdıŋ janyndaǧy kölık qoiatyn oryndardy aqyly qyluǧa üzıldı-kesıldı qarsy.
Sosyn sol mekemege kelgen adam özınıŋ ol jerde qanşa uaqyt bolatynyn bılmei jatyp, aldyn ala aqy töleuı de – aqylǧa syimaityn jaǧdai.
«Mümkın menıŋ şaruam bes-on minutta bıtıp ketetın şyǧar. Al men bır saǧatqa tolyq aqysyn tölep qoidym. Nemese men ministrlıkke şaruam bolyp keldım deiık, barǧanda ızdep barǧan adamymdy qanşa kütetınımdı bılmeimın. Sonda men aldyn ala ekı-üş saǧatqa tūraqtyŋ aqysyn tölep qoiuym kerek pe? Osy jaǧy tüsınıksız. Ärkımnıŋ kökeiınde jürgen mūndai mäselelerdı ūiymdastyruşylar nege aşyp jazyp, tüsındıru jūmystaryn jürgızbeidı» deidı eŋbek ardagerı Aidar Aqmūrzaūly.
Mıne, ai saiyn ırge keŋeitıp kele jatqan Nūr-Sūltan qalasy köşelerındegı aqyly avtotūraqtardyŋ äzırge äŋgımesı köbeiıp tūr. «Astananyŋ avtotūraq keŋestıgı» osy mäselenı aldaǧy uaqytta dendep zerttep, zerdelıp, köpşılıktıŋ tılek-talaptaryn eskerse eken deimız.
