Uaqyt syndy qūdırettık qūbylysqa bız de ūialmai qairan qalyp qoiaiyq. Özımızden būryn «Merekeŋmen, mendık mūŋ» dep sözımızdı joldap, ıle ekı ai ötpei qategerı retınde tabaldyryǧyn attau baqyty būiyrǧan «Astana aqşamynda» jürgenımız bes jyldyŋ jonyn qaraitypty. Enjarlana «estelık emuden» boiymyz aulaq. Nietımız – ärıptester älemın kezektı mausymjan meiramymen qūttyqtau ǧana.
Qanyǧam. Qanyǧam da qyzyǧam. HH ǧasyrdyŋ ekınşı jartysynda qazaqtyŋ tek ädebietı emes, jurnalistikasynyŋ da altyn däuırı ötıp ketkendei körıne beredı.
Öz basym bügıngı baspasözden ünemı sol jyldar tıgındılerındegı aqpa-tökpe, janr-janry nyq jariialanymdardy körudı aŋsaimyn. Öitkenı olardyŋ köbınde tazalyq taby aiqyn. Bülınbegen. Būzylmaǧan. Synasa, syny şynaiy. Baqai esep, mülgımes «müddeden» ada. Maqtasa, madaǧy oryndy. Avtorlar da – şetınen aqyn, şetınen jazuşy. Alaida bügıngı jas aqynnyŋ keibırıne maqala jazu – bülınu ne tömendeu, älde talaiynan bezu. Tıptı adasyp jürgender me dep oilap qalatynymyz ras.
Mūqaǧalidyŋ «Janarsyz adam keledı» degen ǧajaiyp öleŋı jadymyzda. «Izdeidı közın basynan, ızdeidı közın aiaqtan, Izdeidı közın qolynan, ızdeidı közın taiaqtan» degen joldarynan keide özıŋdı körgendei bolasyŋ. Janarsyz adam közın ızdese, sen aldy alpystan asqan, arty qyryqtyŋ o jaq-bū jaǧyndaǧy jazarmannyŋ keŋkösılme stilıne zarsyŋ. Obaly ne kerek, ol aǧatailarymyzdyŋ qalamy älı suyi qoiǧan joq. Äŋgıme – jalpylama üŋılsek, bızdıŋ buyndastar jaryta almai jürgenımızde… Iаǧni, qoǧam kelbetı özgergen tūsta töl jurnalistikamyzdy kezdeisoqtyŋ qolşoqparyna ainalatyndai ürdıske jol berılgenı öte ökınıştı.
* * *
Ilkıdegı oiymyzdy sauatty jurnalizmnıŋ kösemsözden bölınıp şyǧuyna qarsylyq dep qalmaǧaisyz. Aǧalarymyz aitpaqşy, basyndaǧy bır, soŋyndaǧy bır abzasyn oqymai-aq qysqartyp tastauǧa «laiyq» jurnalistikany jaqtamasymyzdy, jaqtyrmasymyzdy özıŋız bılıp otyrsyz ǧoi.
* * *
«Marqūm» deuge auzym qimas äkem mektep bıtıruım taianǧan tūsta mūnaişy mamandyǧyn taŋdauǧa az-kem qolqalap körgen. Qasarysa-jıbımei, alǧan baǧyttan ainymadym. Äkenı bala bolyp tyŋdamaǧan jerım – osy. Qazır qarasam, küntızbe odan berı taǧy on ret jaŋardy. Tılekqabyl-äke bır kezde mūnaişy elestetken qaratory ūldy telearna habarlaryna, gazet jazbalaryna qatysuǧa jiıletıp şaqyratyndy şyǧardy. Rahmet! Tıptı biylǧy töl mereke aldynda «Eŋ jas redaktor retınde sūhbat beruıŋız kerek» dep, gazettık tılşı qaryndas on sūraq joldapty. «Şoşyp» kettık. Jynǧa tigendei jyltyŋdai berudı köŋıl şırkın hoş körmeidı. «Aǧalaryŋnan ūiat bolmasyn» deitını şyǧar: Uaqyty keler – būiyrǧany bolar. Bälkım, kısımsıngen qoǧamnyŋ kısınegen kesırlısındei körınuden saqtandyrady. Bälkım…
* * *
«Kökesız ösu mümkın be?». Būl – gazetımızdıŋ bırer ai turasyndaǧy nömırınde jariialanǧan maqala taqyryby. Materialdy internettegı saitymyzdan oqyǧan jazǧyştailardyŋ bırı «Joǧarydaǧy sūraqty «Astana aqşamy» bas redaktorynyŋ özınen sūrau kerek» degen pıkır qaldyrǧan körınedı. Jön-aq. Kökeiın tesıp bara jatsa, sūrasyn. Bıle jürsın, köp bılgen artyq etpeitının ışımız sezedı. Ūqpaǧanym: nege men jauap beruım kerek? Jauaptan qaşpaimyz, ärine, tıkelei qatysy bolsa. Jaraidy, äuelgıde külkım, keiın jynym keldı.
Külkımdı keltırgenı: menıŋ kekılımnen kımnıŋ alaqanynyŋ jelpuın kım körıptı? Köre qalǧannyŋ özınde şataǧy qanşa?! Jalǧyzdyqtan janyŋ jaŋqalanyp 14-qabat terezesınen telmıre-süzıle, oi buǧan qiialşyl qalpyŋda älgındei sūraqşylarmen «syrlasqyŋ» keledı. Közge körıne qoia ma?
Jynymdy keltırgenı: bır gazet redaksiiasynyŋ oryntaǧyna otyrǧandy «ösıp ketuge» balasa, menıŋ halqym juyq arada jetıse qoiar ma eken?! …degen ūlttyq sanaǧa sılkınıs sūraityn sol baiaǧy suyq oidy qaita qozǧaidy.
* * *
Aitpaqşy… Ras, menıŋ kökelerım köp. Bärın ūstaz tūtam. Tanysyn da. Jüztanysyn da. Beitanysyn da. Osynau oisymaqtarymyzdy kündelıkke şiyrlai jürgendegı közdegenımız de sol aǧa, kökelerımdı töl merekesımen qūttyqtau edı. Uaqytyŋyzdy alǧandai äser qaldyrsam, keşırım ötınem.
Alǧaş körgennen niettes;
– keibırı älı künge janymdaǧy;
– keibırınıŋ peiılı alystyǧyn aŋǧartpas;
– keibırımen ılkı künderı ızetımız jarasuynan ümıtım zor ruhani aǧalarymnan ainalaiyn! Öz taŋdaiyma «aǧa» degen asyl söz nebır teŋdessız «-evich», «-ovich»-terden äldeqaida jūmsaq ūialaidy. Sol körıktı ūǧym auyzdan şyqqanda adyra qalmauyna, ǧūmyr jolymyzda talaq qyp almauymyzǧa qatty alaŋdaimyz… Merekelı, mereilı künderıŋız molynan jazylsyn, qymbattarym menıŋ!
Erbolat QAMEN
