Mädeniet

KÖZDIŊ JAUYN ALǦANDAI

Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı muzeiınde belgılı zerger, halyqaralyq Karl Faberje ordenınıŋ iegerı Berık Älıbaidyŋ «Halyq qazynasynyŋ mūragerı» atty jeke körmesı aşyldy.

«Myŋ ölıp-tırılgen şaq öttı der eŋ,

Jas ūrpaq, janaryŋnan otty körem.

Mäŋgıge jelbıresın dep tıleimın

Kök tuy erkındıktıŋ kök tıregen!» degen jalyndy jyr şumaqtarymen Jaiyqtyŋ aq şaǧalasy sözın bastady.

«Almatydan Aqjaiyqqa sälem joldap, öleŋ jazyp jürgen menıŋ bügıngı jasymdy elep, ötkızılıp jatqan osy bır jiyndar maǧan ǧana emes, qazaq poeziiasyna körsetılıp jatqan qūrmet. Qazaq azamattarynyŋ qalam ūstaǧan, besık terbegen anaǧa körsetken qūrmetı. Qart Esıldıŋ jaǧasyndaǧy jas qalany mekendegen Astananyŋ asyldary, sızderge Erke Jaiyqtyŋ el-jūrtynan dūǧai sälem äkeldım» dedı aqyn apa.

Būdan keiın QR Eŋbek sıŋırgen qairatkerı, belgılı aqyn Ötegen Oralbaiūly Aqūştap apaǧa mereilı toiyna orai joldaǧan Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qūttyqtau hatyn tabystady.

Öleŋ ūǧar, öner tüsıner köpşılık jinalǧan zalda sahna törınen oryn alǧan aqynǧa degen erekşe syilastyq pen zor yqylas sezılıp tūrdy. Sahnadaǧy körınıs aqynnyŋ öleŋderımen susyndap, oqyrman janymen üilesıp jatty. Öleŋ özgeşe söiledı būl keşte. Än bolyp şyrqaldy, bi bolyp myŋ būraldy, jürektei dürsıldedı.

Tuǧan jerın saǧynyp kelgen qūrdastardyŋ mäz-meiram kezdesuı. Ortalaryna qosylǧan jıgıttıŋ «Menıŋ qolyma bır jaqsy kıtap tüstı. Osynyŋ ışınen bır-ekı öleŋdı oqyp körsek, qalai qaraisyŋdar?» degen bır auyz sözı arqyly aqyn apanyŋ tuǧan jer taqyrybyndaǧy öleŋderı jastardyŋ şyn jüregınen oqyldy. Astana qalasy Jastar teatry akterlerı būdan bölek, Aqūştap Baqtygereevanyŋ ana turaly bır top öleŋın de halyqqa ädemı ūsyna bıldı. Sahna saŋlaqtary Sara Tynyştyǧūlova, Roza Rymbaeva, Säule Janpeiısova, Elmūra Jaŋa­bergenova, Gauhar Qaspaqova aqyn apanyŋ sözıne jazylǧan änderdı oryndap, keştıŋ aja­ryn odan ärı aşa tüstı. Sonymen bırge, osy keşte «Jaujürek myŋ bala» filmınde Taimas batyrdyŋ rölın oinaǧan jas akter Aian Ötepbergen Älıbi Äbdınūrovtyŋ  «Tuǧan jer» änın oryndap, aqyn apanyŋ  batasyn aldy.

– Fariza ekeumız poeziiaǧa qatar keldık-au deimın. Men jiyrmada, ol jiyrma bes jasta. Öleŋ jazyp, alystan hat alysyp, syrlasyp tūrdyq. «Osy qyzdar öleŋ jazyp ne bıtıredı?» degen ūǧym bar. Äiel zatyna būl talantty qimaidy eken. Bız ökpelep jürsek, bızden ozyq tūrǧan orys ädebietıne Marina Svetaeva men Anna Ahmatova kelgende, sosializmnıŋ kürkırep tūrǧan aqyny Maiakovskii «Būl qyzdar ne qylyp jür? Ädebiettı keste tıgu dei me eken, jailaryna jürmei me?» degen. Men kökei­de jatqan oidy azdaǧan şumaqtarmen bylai dep jazdym:

Qyzǧaldaqtar, oramaldar alqyzyl

Qūrmetteumen qorşasa da bar qyzy,

Qūdaiynan bere kör dep äjeler

Tıleidı eken jatsa-tūrsa jalǧyz ūl.

Össe, eldıŋ körkı degen gül degen,

Qyzdy keide teŋ körmegen ūlmenen.

Ūldarynyŋ er jetkende bärıbır

Qyzdan baqyt ızdeitının bılmegen».

Mūndai joldarǧa qyz balanyŋ nazy, poeziia­ǧa äkelgen eşteŋesı joq dep qarady. Sol kezde Fariza ötkır mınezıne salyp bylai degen edı:

Qūdai säule bergenmen sanasyna,

Erkekterden köş tömen baǧasy da.

Qūldyqta kele jatyr ǧasyr boiy,

Äieldıŋ darasy da, danasy da.

«Äi, Aqūştap, menıŋşe, ne aqyn bolu kerek, ne qatyn bolu kerek» dedı sosyn Fariza. Ol beldı bekem budy, aqyndyq joldy qudy, kürestı, jeŋdı. Men bolsam, besık te terbeiın, qazan da qyraiyn, öleŋ de jazaiyn dep, ekeumız ekı sürleumen qatar jürdık. Maqtanǧanym emes, şyn mänınde, soŋymyzdan kele jatqan qazaq qyzdaryna jol saldyq-au deimın. Qazaq qyzdary aqyn bola alady! – dedı Aqūştap Baqtygereeva.

Al, ädebietımızdıŋ abyzy Äbış Kekılbaev:

– «Poeziia erkekterge būiyrǧan ba, äielderge būiyrǧan ba?» dep daulasyp kele jatqan adamnyŋ eŋ ülkenı – Fariza men Aqūştap. Şynynda da, ädebiet – äielderdıŋ menşıgı, äielderdıŋ şaruasy ǧoi. Erkekterdıŋ qolynan eşteŋe kelmeitını ädebietke barady, men de sonyŋ bıreuımın. Al, ädebiet – äielder ıstei alatyn ısterdıŋ ışındegı eŋ näzıgı, eŋ körıktısı, eŋ şynaiysy. Būl ıstı äielderden artyq ısteu mümkın emes. Sondyqtan ädebiet äielderdıŋ ısı dep moiyndaimyn. Sol äielderdıŋ ışındegı eŋ myqtysy – Fariza. Farizanyŋ aldynan şyqpaǧanbyz, älı şyqpaimyz. Fariza men Aqūştap qazaqtyŋ tılıne, qazaqtyŋ ädebietıne, qazaqtyŋ maŋdaiyna būiyrǧan eŋ ülken yqylas, qazannyŋ ekı basyn ūstaǧan ekı qyz edı. Bıreuı – tırı, ortamyzda jür, ekınşısın öldı deuge bolmaidy – töbemızde tūr. Ekeuınıŋ özı de sözı de ölmesın!» – dedı.

Keş soŋynda Aqūştap Baqtygereeva  «Osy­nyŋ bärı söz tüsınetın jas ūrpaq össın degen armanmen ötıp jatyr. Söz tüsınbegendı bızdıŋ qazaq adamǧa sanamaidy ǧoi. Al, sözdıŋ mänın tüsınu, ony qadırleu – adamnyŋ eŋ ǧajap adamgerşılık qasietı» dep, jastardyŋ kıtap oqudan ajyramauyn tıledı.

 

Mädina JAQYP

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button