Basty aqparatJaŋalyqtar

KÜI KİESI QONǦAN KÜN

Eskertkış Tūran daŋǧyly boiyndaǧy «Duman» qonaqüiı ǧimaratynyŋ qaq aldynda ornalasqan. Müsın 5,5 metr biıktıktegı tūǧyrǧa ornatylǧan. Qoladan qūiylǧan. Jalpy biıktıgı 10 metr bolady.

Elbasy aldymen, täuelsızdık alǧaly berı el tarihyndaǧy talai ūly tūlǧalardy ūlaǧattap, elorda törınde eŋselı eskertkışter ornatylǧanyna toqtaldy.

Astanadaǧy qazaq handary – Kerei men Jänıbekke, Abylai, Kenesaryǧa, ūly aqyn – Abaiǧa, jyr atasy – Jambylǧa, batyr Bauyrjanǧa soǧylǧan eskertkışter qataryn küi atasy – Qūrmanǧazynyŋ müsını tolyqtyryp otyrǧanyn aitty.

«Dombyra – qazaqtyŋ jan düniesı. Ata- babalarymyzdyŋ san ǧasyrlyq bolmysyn qos ışek pen toǧyz pernege syidyrǧan talai ūly däulesker ötken. Solardyŋ bırı de, bıregeiı de ūly küişı Qūrmanǧazy. Onyŋ «Saryarqa», «Adai», «Balbyrauyn», «Qairan şeşem», «Kışkentai» degen küilerı är qazaqtyŋ jadynda bolsa kerek. Qazaq barda küi qūdıretı Qūrmanǧazynyŋ esımı eşqaşan öşpeidı» dedı.

«Qūrmanǧazy – qu taqtaidyŋ kömeiıne küllı qazaqtyŋ ruhyn syidyrǧan däulesker küişı» dep baǧasyn berdı.

El basyna kelgen näubettıŋ auyrlyq tauqymetı qaşanda aldymen eŋsesı biık erlerdıŋ iyǧyna tüsetın ädetı.

Qūrmanǧazynyŋ ǧūmyr keşken kezı Resei patşalyǧy jürgızgen otarşyl saiasattyŋ qarqyn alǧan zobalaŋ şaǧyna döp keldı. Onyŋ ozbyrlyqqa degen qarsylyǧy küi tılınde körınıs tauyp otyrdy.

Öz tuyndylarynda HIH ǧasyrdyŋ 30-jyldaryndaǧy  İsatai, Mahambet bastaǧan ūlt-azattyq köterılıske erekşe nazar audardy. Küilerınde köbınese, halyqtyŋ azattyqty köksegen armanyn, qoǧamdyq müddelerdıŋ özara qaqtyǧysyn suretteidı.

Eskertkıştıŋ negızgı ideiasy küişınıŋ tarihtaǧy erekşe tūlǧasyn, öşpes ruhyn körsetu edı.

Eskertkıştıŋ üzdık nobaiyna jariialanǧan respublikalyq baiqauda jeŋıske jetken säuletşı Baqtybai Taitaliev pen müsınşı Asan Moldabaevtyŋ eŋbegı ümıttı aqtady dep aituǧa negız bar. Müsınde küişınıŋ şabytqa bölengen kezı beinelengen.

Küi atasynyŋ däp sol sättegı küiın ädebiettegı myna tırkester naqtyraq surettese kerek:

«…Älı tüs bolǧan joq, bıraq dalanyŋ ystyq künı auany qyzdyryp, küidırıp tūr. Typ-tynyş jolmen kele jatqan jai, bırqalypty at tūiaǧynyŋ dybysy estıledı. Qūlaǧyn qaişylap kele jatqan at er üstındegı adamdy tyŋdap kele jatqan siiaqty. Arqasyna myltyq ılgen, al aldynda qapqa salynǧan dombyra bar. Ol Saryarqa jaqqa baǧyt ūstaǧan, tüske taman jasyl alaŋqaiǧa kelıp jettı. Atynan tüsıp, keŋ alaqanymen onyŋ maŋdaiynan sipap, şıderlep jaiyluǧa jıberdı. Qimylsyz auyr oiǧa batqan jolauşy kökjiekke qarap ūzaq otyrdy, sonan soŋ ūiqyly-oiau keiıppen dombyrany qolyna alyp, jailap tarta bastady. Da- lany dombyra ünı kernedı…».

Şynar DOSAN

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button