Basty aqparatSūhbat

Läila OMAROVA, QR Tūŋǧyş Prezidentı muzeiınıŋ bas ǧylymi qyzmetkerı: EL TARİHY AITULY TŪLǦA ARQYLY TANYLADY

– Läila Ärıpqyzy, QR Tūŋǧyş Pre­zidentı muzeiınıŋ tarihyna qysqaşa toqtala ketesız be?
– Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋ­ǧyş Prezidentınıŋ Muzeiı Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ Jarlyǧymen 2004 jylǧy 28 tamyz­da qūrylǧan bolatyn. Alǧaşqy ke­lu­şılerın 2005 jyldan bastap qa­byldady.

– Alǧaşqy keluşıler kımder edı?
– 2005 jyldyŋ nauryz aiynda mek­tep oquşylaryn qabyldai bas­tadyq. Olar arnaiy jasalǧan kes­te boiynşa, kezekpen top-top bo­lyp kelıp jürdı. Al, sol jyldyŋ 7 şıl­­desınde jalpy Qazaqstan qauy­­myna, keluşılerge, aqparat ökıl­­derıne esıgımız aiqara aşyldy.

– Demek, qazır segız jyldyŋ kö­lemı bolypty. Būl uaqyt araly­ǧynda mekemelerıŋızdıŋ qyzmet aiasy keŋeie tüsken bolar?
– Ärine, muzei ūjymy üzdıksız ǧy­­lymi ızdenıste keledı. Mūnda tyŋ­ derekter men aqparattyq, eks­­­­po­nat­­tyq tolyqtyrular jürgı­zılıp otyrady. Muzei aşylǧan al­­ǧaş­­qy künnen bastap Täuelsız Qazaqstannyŋ tabystaryn Elbasy N.Nazarbaevtyŋ qoǧamdyq, mem­le­ket­tık qyzmetı arqyly sa­baq­tas­tyra körsetu, zerdeleu bız­­dıŋ negızgı maqsatymyz boldy.­ Bü­gın­­gı uaqyt tūrǧysynan qarasaq, elımızdıŋ osy jyldar ışındegı qol jetkızgen jetıstıkterı Muzei­de­ nauqanşyldyqpen emes, jos­par­­ly, üzdıksız, jüielı türde ūi­ym­­dastyrylyp keldı. Būl ürdıs ärı­ qarai da jalǧasa beredı.

Muzeidıŋ bır-bırımen tyǧyz bailanysta jūmys atqaratyn qū­ry­­lym­dyq bölımşelerı: Muzei qūndy­­lyqtaryn esepke alu jäne saq­­tau, Ǧylymi-zertteu, Muzei pedagogi­kasy, Ekspozisiialardy jäne ek­s­kur­­siia­lyq qyzmet körsetudı ūiym­dastyru, Aqparattyq orta­lyq­­­tarynyŋ qyzmetterı kün saiyn ösıp kele jatqan köpşılıktıŋ ruhani talabyn qanaǧattandyruǧa, täuelsız Qazaqstannyŋ bolaşaǧyna laiyq jastardy tärbieleu syndy ortaq mındetterdı jüzege asyruǧa baǧyttalǧan.

Muzei qorynda saqtalǧan qūramy aluan türlı kolleksiialar, Memleket basşysynyŋ jeke mūraǧatynyŋ qorynda saqtalǧan tarihi qūndy derekter men qūjattar, Memleket basşysy jeke kıtaphanasynyŋ qoryndaǧy mazmūndy kıtaptar zertteu, aǧartuşylyq mındetterdı jüzege asyruda negız bolyp tabylady. Muzei qorynda bıregei eksponattardyŋ 122 myŋnan astam  bırlıgı jinaqtalǧan.

Täuelsız Qazaqstannyŋ qalyp­ta­suy men damuynyŋ tarihy, Tūŋǧyş Prezident N.Nazar­baevtyŋ ömı­rı men qyz­metı turaly muzei qoryn­daǧy maŋyzdy qūjattar, eksponattar 15 taqyryptyq ekspozisiialarda körınıs tapqan.

Muzeide bügıngı uaqytta «Tūŋ­ǧyş Prezident jäne täuelsız Qa­zaq­stannyŋ odan ärı damuy» ǧylymi baǧdarlamasynyŋ aiasynda bes ǧylymi joba boiynşa jüielı jūmystar jürgızılude.

Respublika aimaqtarynyŋ tarihy, mädenietı, oblystardyŋ egemendık tūsyndaǧy tabystarymen köpşılıktı tanystyru maqsatynda «Alǧa ūmtylǧan Qazaqstan» aima­qaralyq körme jobasy boiynşa körmeler ūiymdastyru dästürge ai­nal­dy. Būl joba aiasynda elımız­dıŋ barlyq öŋırlerınen, oblystyq, audandyq, qalalyq muzeiler qo­ryn­­­da saqtalǧan halqymyzdyŋ bai­ qazynasy elorda halqy men qonaq­tarynyŋ nazaryna ūsynyldy. Sonymen qatar, «Mädeniet arqyly ünqatysu», «Ükılı ümıt» atty jäne taǧy da basqa halyqaralyq körme jobalary arqyly ekspozisiialyq-körmelık jūmystar tabysty jüzege asyryluda.

Muzeidıŋ bılım beru baǧdar­la­malarynyŋ aiasynda «Qazaq­stan Respublikasy Tūŋǧyş Prezi­dentı­nıŋ egemen Qazaqstannyŋ qalyptasuyndaǧy rölı», «Qazaq­stannyŋ tarihy men mädenietı», «Bala jäne mädeniet», «Astanatanu» jobalary boiynşa ötkızılgen därıster, aşyq sabaqtar, kezdesuler syndy igılıktı şaralar el tarihyn zerdeleuge talpynǧan köpşılıktıŋ talǧam üdesınen şyǧa bıldı.

Ǧylymi-zertteu jäne muzeitanu­şylyq jūmystar barysynda «Pre­zi­dent jäne Täuelsızdık», «Elbasy jäne Mädeniet», «Qazaq­stan jäne mūsylman äle­mı elderı», «Qazaqstan Respub­li­­kasy Tūŋǧyş Prezidentı N.Na­­zar­­­baevtyŋ halyqaralyq qauıp­sızdıktı qamtamasyz etudegı rölı» jinaqtary, «Prezident jäne Täuelsızdık» atty kıtaphana qorynyŋ bibliografiialyq körset­kışı, «Qazaqstan Respublikasy Tūŋ­ǧyş Prezidentı Muzeiınıŋ kol­­lek­­­siiasynan» ǧylymi-qor ji­naq­­­­­tary daiyndaldy.

2009 jyly ötkızılgen «Qazırgı zamanǧy muzei: Ǧylym. Dästürler. İnno­­vasiialar» atty, 2012 jyly öt­­kızıl­­gen «Täuelsızdık joly: tari­­­hy, bügıngı şyndyǧy jäne keleşegı» atty halyqaralyq ǧyly­mi-täjıribelık konferensiialar­dy şoqtyǧy biık şaralardyŋ qatary­na qosuǧa bolady.
Osyndai ırgelı ıstermen, igılıktı ta­­bys­­tar­men Muzei jūmysy üzdık­sız­ alǧa jyljyp keledı.

– Memleket basşysy bolu million­­dar men milliardtardan bıreu­ge ǧana qonatyn baq. Ende­şe,­ ondai tūlǧaǧa qatysty kez kel­gen eksponattyŋ qyzyqty bol­ma­uy mümkın emes. Osy oraida, sızder muzei eksponattaryn qalai jinastyrasyzdar?
– Barşaǧa mälım, Prezidenttıŋ qyzmetı öte maŋyzdy. Ärdaiym resmi saparlarmen şet elderge şyǧyp tūrady. Joǧary deŋgeidegı kezdesulerde, qabyldaularda bolady. Qazaqstanǧa, Astanaǧa resmi saparmen märtebelı qonaqtar da kelıp jatady. Olar da joǧary därejelı resmi qabyldaularda bolady. Mıne, osyndai türlı kezdesuler kezınde Qazaqstan liderıne şet memleketterdıŋ basşylarynan syilyqtar tapsyrylyp otyrady. Al, odan bölek, Qazaqstan azamat­tarynan, studentterden, eŋ­­bek­şı­ler­den, jastardan, mekemelerden de Elbasyna türlı şaralar kezınde syilyqtar tartu etıledı. Sol tartu etılgen syilyqtar mekememızge jetekşılık etuşı, muzei qorynyŋ negızgı jasaqtauşysy bolyp tabylatyn Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ Keŋsesı arqyly bızdıŋ muzeiımızdıŋ qoryna qabyl­da­nady.

Odan bölek, ärine, muzei qyzmet­ker­lerı ǧylymi zertteu, ızdestıru, jinaqtau jūmystaryn jüielı türde jürgızıp, ǧylymi ıssaparlarǧa şyǧyp tūrady. Elbasynyŋ ömırı men qyzmetıne qatysty jerlerge, Tūŋǧyş Prezidentımız Nūrsūl­tan Äbışūly Nazarbaev oqyǧan Ukrai­na­nyŋ Dneprodzerjinsk qala­syna, qyzmet atqarǧan Temır­­­tau, Qara­­ǧan­dy, Almaty qalalaryna, El­ba­sy­nyŋ kışı otany – tuǧan jerı Qaskeleŋ, Üşqoŋyr öŋırıne qyz­met­tık ıssaparlar jasap tūra­myz. Taiauda ǧana muzeidıŋ ǧy­ly­mi qyzmetkerlerı Almaty­ qala­syndaǧy mūraǧattarǧa ǧyly­mi ız­­de­nıspen baryp qaitty. Kino­foto­qūjat­tar men dybys jazba­lar mūraǧatynda, QR Ortalyq mem­­leket­tık mūraǧatynda, QR Ūlttyq kıtap­hanasynda jaŋa derekter ji­naq­tau jūmystary jürgızıldı. Nätije­sınde, bızdıŋ muzeiımızdıŋ qory jaŋa, tyŋ derektermen, aqpa­rat­tarmen tolyqtyryldy.

– Mysaly…
– Mysaly, 1963 jyly 14-19 mausym aralyǧynda ǧaryşker Valerii Bykovskii ǧaryşqa özımen bırge komsomoldyŋ on tösbelgısın alyp ūşqan eken. Ol elge oralǧannan keiın ǧaryşqa baryp kelgen sol on komsomol tösbelgısın BLKJO-nyŋ şeşımımen, Keŋester Odaǧy boiynşa 10 adamǧa – üzdık öndırıs ozat­tary, jas patriottarǧa tabys etedı. Sol on adamnyŋ qūramynda Nūrsūltan Äbışūly ǧaryşker Valerii Bykovskiidıŋ qolynan ǧaryşta bolǧan komsomoldyŋ tös­belgı­sın alǧan.

– Sonda 300 millionǧa juyq halqy bar bükıl Keŋes odaǧyn-daǧy aty ozǧan on adamnyŋ ışınde jiyrma üş jastaǧy Nūrsūltan Nazarbaev ta bolǧan ba?  
– İä. Būl oqiǧa 1964 jylǧy «Komsomolskaia pravda» gazetınıŋ qaŋ­tar aiyndaǧy nömırınde jariia­la­nyp, suretı beinelengen eken. Mıne, sol gazettı tauyp keldık. So­ny­­men qatar, 1967 jyly Nūr­sūl­tan Nazarbaevtyŋ belsendı komsomol müşesı retınde Mäskeu qalasynda «BLKJO qūrmet belgısımen» mara­pat­talu sätı beinelengen fotosuret pen maqalany da QR Ūlttyq kı­tap­hana­synyŋ mūraǧatynan tap­tyq. Sondai-aq, Nūrsūltan Äbış­ūly­nyŋ «Jas naturalister» oda­ǧy­na müşe bolyp, on alty jasynda eŋ alǧaşqy medalın alǧany turaly tyŋ derekter tabyldy.

– «Jas naturalister» qandai ūiym bolǧan?
– Ol – Şamalǧandaǧy Dmitrii Furmanov atyndaǧy mektep janynan ūiymdastyrylǧan ūiym. 1956 jyly bala Nūrsūltannyŋ on alty jasynda  ösırgen önımderı osy ūiym atynan Mäskeu qalasyndaǧy auyr şaruaşylyq körmesıne jıberıledı de, soŋynan ol önımder jüldelı oryndarǧa ie bolyp, jetı adam medalmen marapattalady. Nūrsūltan Äbışūly sol jetı adammen bırge Bükılodaqtyq auylşaruaşylyq körmesı medalıne ie bolady.
Mıne, osylai bızdıŋ ūjym är­da­iym alǧa ılgerılep, Elbasyna­ qatys­ty qūndy derekter men mūralardy jinaqtap otyramyz. Muzei qory osylai tolyǧyp keledı.

– Prezidenttıŋ ata-babalary­na qatysty eksponattardy ji­naq­tau oŋaiǧa soqpaǧan bolar?
– Ärine, Prezidenttıŋ ata-baba­la­ryna qatysty eksponattardy ji­naqtau barysynda ol kısınıŋ tuystary, auyldastary, aǧaiyndary qol ūşyn sozdy. Mäselen, 2005 jyly muzeiımız aşylyp jatqan kezde Şapyraşty Bölek batyrdyŋ dulyǧasyn ūrpaqtary tabys etken bolatyn.

– Sonda osy uaqytqa deiın qaida saqtalyp kelgen?
– Osy kezge deiın dulyǧa ba­tyr­­dyŋ tıkelei ūrpaqtarynyŋ bı­rı – «Eŋbekşı qazaq» auda­ny­nyŋ tūrǧyny Saqyp Jylqy­bai­­qyzynyŋ qolynda saqtalyp kel­­gen. Osy sekıldı, Nūrsūltan Äbış­­ūlynyŋ atasy Nazarbaidyŋ bi bolyp sailanuy jäne 1911 jy­­ly qaitys bolǧany turaly­ de­­rek­terdı QR Ortalyq memleket­tık mūraǧatynyŋ qorynan 2011 jyly ǧylymi ıssapar barysynda ızdestırıp, tauyp aldyq. Bır ǧa­syr­dan berı saqtalyp kele jatqan sol qūjat sarǧaiyp, könergen küiı, qūndy jädıger bolyp bızge jet­ken eken. Qūjattyŋ köşırmesı qa­zır Memleket basşysynyŋ jeke mūraǧatynda saqtauly jäne «Atameken» ekspozisiialyq zalyna ūsynylǧan.

– Muzeige köbınese kımder keledı?
– Ärine, Täuelsızdıgımızdı tūǧyr­ly etken tarihi tūlǧanyŋ ömırı bügıngı taŋda köpşılıktıŋ yntasyn audaryp, qyzyǧuşylyǧyn tuǧyzuda. Sebebı «El taǧdyry – er taǧdyry» dep halyq aitqandai, täuelsız Qazaq­standy Elbasy taǧdyrynan bölıp qarau mümkın emes. Būl ekı ūǧym – bır-bırımen sabaqtasa tarihqa engen egız ūǧym. Sondyqtan, bızdıŋ muzeige jergılıktı azamattarymyzdyŋ da, şeteldık qonaqtardyŋ da qyzyǧu­şylyǧy basym. Qalamyzǧa kelgen qonaqtar, studentter men mek­tep oquşylary, qarapaiym jūmys­şylar da kelıp jatady.

– Al, keluşı qonaqtarǧa körse­tı­letın qyzmet aqyly ma?
– Muzei keluşı qonaqtarǧa te­gın qyzmet etedı. Iаǧni, kez kel­gen künı kelıp, muzeidı aralap, Pre­zi­dentımızdıŋ ömırıne qatys­ty maǧlūmattarmen tanysamyn deu­şıler­ge esık aşyq. Qazaqstan Respu­b­li­kasy Tūŋǧyş Prezidentı Muzeiınıŋ qyzmetkerlerı keluşı­ler­ge qazaq, orys jäne aǧylşyn tılın­de tanystyru jūmysyn sauat­ty, tartymdy etıp jürgızuge, ke­lu­şılerge quana qyzmet etuge ärqa­şan daiyn.

– 1  jeltoqsan  –  Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentınıŋ künı bolyp bekıtılgenın bılesız. Jūmystaryŋyz qarbalasa tüs­ken­ şyǧar?
– İä, osy mereke qarsaŋynda türlı şaralar qolǧa alynyp, bızdıŋ muzeige bas sūǧuşylar da köbeiıp otyr. Mysaly, bügıngı künnıŋ özınde keluşılerdıŋ sany myŋnan asyp kettı. Onyŋ ışınde «Jas Otan» jastar qanatynyŋ 2 sezıne qatysuşylar bar, qalamyzdaǧy mekemeler, oqu oryndarynyŋ da atauly kün qarsaŋynda Muzeige degen sūranysy artyp otyr.

– Äŋgıme basynda, eŋ aldymen muzeige mektep oquşylary kel­genın aittyŋyz. Jalpy, jastar­dy osy muzeidegı qandai ekspo­nat­tar köbırek qyzyqtyrady?
–  Ärine, mektep oquşylaryn Elbasynyŋ mektep qabyrǧasynda ötken ömırıne qatysty eksponattar köbırek qyzyqtyrady. My­sa­ly, Nūrsūltan Äbışūlynyŋ ül­­gerım tabelderın, oquşy ke­zın­­­degı fotosuretterın qyzyǧa qa­raidy. Mektepte boks, küres sek­siiasyna qatysyp, önermen de ainalys­qany turaly maǧlūmattar qaralady. Ol kısınıŋ ata-anasy tūtynǧan zattar da nazardan tys qalmaidy. Elbasyna şet elderden tabys etılgen Memlekettık nagradalar ornalasqan «Kümıs zal», QR Prezidentınıŋ qaru-jaraqtar kolleksiiasy, Elbasy Aqmola qalasyn – elorda dep jariialaǧan eŋ ädemı Kümbezdı zaldy, QR Prezidentıne tartu etılgen syilyqtar foiesınde ornalasqan eksponattardy balalar qyzyǧa tamaşalaidy. Bızdıŋ de maqsatymyz – Qazaqstan Respublikasy Tūŋǧyş Prezidentı Muzeiın aldaǧy uaqytta balalar da, barşa qauym da qyzyǧa qaraityn, qūnyǧa tanysatyn elımızdıŋ ırgelı mädeniet ornyna ainaldyru. Osy mındettı alǧa qoiyp, halyq igılıgıne qyzmet etudegı jūmysymyzdy jalǧastyra beremız.

Äŋgımelesken: Näzira BAIYRBEK

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button