Biyl täuelsızdık alyp, egemen el atanǧanymyzǧa 25 jyl tolyp otyr. Būl jūmyr basty pende üşın az da, tarihy qatpar-qatpar ırgelı ūlt üşın köp te uaqyt emes. Osynau uaqyt aralyǧynda Qazaq memleketı kürdelı de qiyn joldan öttı. Qiyn-qystau künderdı bastan ötkere otyryp, ırı jetıstıkter men tolaǧai tabystarǧa qol jetkızdı. Elımızdı bükıl älem tanyp qana qoimai, qapysyz moiyndady. Būnyŋ bärı Elbasymyz Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ köregen saiasatynyŋ arqasy dep bılemız. Jiyrma bes jyldan berı elımızde tūraqtylyq pen beibıtşılık saltanat qūryp keledı.
Keibıreuler aityp jürgendei, Qazaqstan – jaŋa paida bolǧan jas memleket emes, tereŋ tarihy bar qabyrǧaly jūrt, eŋselı el. Mäselen, elımızde byltyr Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧy syndy ūlyq mereke keŋınen toilandy. Ärine, Qazaq elınıŋ tarihy mūnymen şektelmei, ärıden bastau alatyny belgılı.
Qazaq halyq, ūlt retınde būdan köp būryn tarih sahnasyna şyqqan. Nebır alasapyran zamandy basynan keşıre otyryp, bügıngı künge aman-esen jetıp otyr. Būl da – qazaq halqynyŋ ırgelı el, ūly ūlt ekendıgınıŋ jarqyn körınısı, aiqyn belgısı.
Kım-kımge, qandai ūltqa bolmasyn täuelsızdıkten asqan baqyt joq. Bolmaidy da, bolǧan da emes. Qazaq handyǧyn qūryp, derbes eldıŋ negızın qalap, şaŋyraǧyn tıktegen Kerei men Jänıbek handar Äbılqaiyr ūlysynan ne üşın bölınıp kettı? Ärine, egemen el bolyp, eşkımge jaltaqtamai derbes saiasat jürgızu üşın. Eşkımnıŋ jetegınde jürgısı, qūlaq kestı qūly bolǧysy kelmedı. Qazaq degen sözdıŋ maǧynasynyŋ özı, erkındık süigıştıktı bıldırmei me?! Osy asyl qasiet ūzaq jyldar boiy halqymyzdyŋ boiynda saf altyndai saqtaldy, bızdı erkındıkke, täuelsızdıkke, derbestıkke jetelegen de osy atadan balaǧa mūra bop kele jatqan qūndylyqtarymyz.
Kerei men Jänıbekten keiın bilık jürgızgen Qasym han Deştı Qypşaqqa tügeldei üstemdık jürgızıp, eldı basqaruda qazaq jūrty arasynda ornyqqan ırgelı ata dästürdı, jol-jobany berık ūstandy. Onyŋ tūsynda ışkı qoǧamdyq qatynastardy qataŋ belgılı bır jüiege tüsırgen Qasym hannyŋ qasqa joly atty qalyŋ būqara moiyndaǧan zaŋdar jinaǧy ömırge keldı. Odan keiın el bilegen Esım hannyŋ «eskı joly» da, Täuke hannyŋ «Jetı jarǧysy» da qazaq halqynyŋ dästürlı ädep-ǧūryp zaŋdarynyŋ jinaǧy bolatyn. «Jetı jarǧyǧa» süiengen qazaq bilerı el ışındegı dau-janjaldar men saiasi maŋyzy bar mäselelerdı tiımdı şeşe aldy. Jaŋa zaŋ jüiesı qazaq halqynyŋ ömırlık mäselelerın barlyq jaǧynan qamtydy, sonyŋ nätijesınde Täuke hannyŋ bilık etken tūsy Qazaq handyǧynyŋ barynşa küşeiıp, däuırlegen kezı boldy. Keiıngı bileuşıler de osy zaŋdarǧa süienıp bilık jürgızdı.
Ataqty Abylai han üş jüzdıŋ basyn qosyp, eldıktıŋ tuyn joǧary köteruge barynşa küş saldy. Ūly hannyŋ köregen saiasatynyŋ arqasynda Qazaq elı şartty türde bolsa da eldıgı men jerınıŋ tūtastyǧyn saqtap qaldy. Abylaidyŋ maŋaiyna toptasqan Töle, Qazybek, Äiteke syndy kemeŋger bilerımız ben Qabanbai, Bögenbai, Nauryzbai, Raiymbek sekıldı batyr babalarymyz bılektıŋ küşımen, naizanyŋ ūşymen qasiettı qazaq jerın qorǧap, basqynşylarmen arystandai alysyp, jan alyp, jan berıstı.
Abylaidan keiın elımızdıŋ ırgesı sögılıp, şaŋyraǧy şaiqala bastady. Resei imperiiasy bölıp alyp, bilei beru saiasatyn jürgızdı. Aqyry basy bütın jaulap alyp, basymyzǧa qaiys noqta kigızıldı.
Kenesary han Abylai atasynyŋ ısın jalǧastyruǧa ūmtyldy. Qazaq halqynyŋ täuelsızdıgın qalpyna keltırmekşı boldy. Sol üşın basyn bäigege tıktı, osynau ūly jolda mert boldy. Kenesary jeŋılgen joq, sol kezde alyp imperiiaǧa qarsy qylyş sıltep, oq atudyŋ özı qazaq halqy üşın ırı jeŋıs bolatyn. Eldıŋ ruhyn oiatty, namysyn qamşylady, jıgerın janydy.
Keŋes kezınde de sol ruh bır sätke de bäseŋsıgen joq. Irı-ırı bas köterulerge, basyp-janşuǧa qarsy tolqularǧa, ūlt-azattyq köterılısterge ūlasty. Sol ıştegı tolqynys pen būlqynys eŋ aqyry Jeltoqsan köterılısı kezınde syrtqa şyǧyp, boi körsettı. Jastardyŋ būl köterıluı täuelsızdıkke jol aşty, negız qalady. Qairat Rysqūlbekov syndy qanşama jas örenderımız jazyqsyz japa şektı, sottaldy, jazalandy, türmege toǧytyldy. Bıraq jasyǧan joq, batyr ata-babalarynyŋ erlık ısterın laiyqty jalǧastyryp äkettı. Sonyŋ arqasynda täuelsızdıktıŋ aq taŋy atyp, jarqyrap künı şyqty. Bız qazır sonyŋ igılıgın körıp, jaqsylyǧyn sezınıp kelemız. Erkın elde ömır sürıp jatqan bız baqytty ūrpaqpyz. Bızdıŋ maŋdaiymyzǧa osyndai baq jazyldy, baqyt būiyrdy.
Bız endı täuelsızdıgımızdıŋ baiandy boluy üşın aianbai qyzmet etuımız kerek. Elbasymyzdyŋ «Ūly Dala elı» men «Mäŋgılık el» ideiasyn tolyq qoldaimyz, sol baǧytta bır kısıdei jūmyla eŋbek etıp, ter tögemız.
Qazaqstandy täuelsız el retınde bükıl älem moiyndady. Aqyn-jazuşylarymyzdyŋ, öner-ǧylym qairatkerlerınıŋ, ataqty sportşylarymyzdyŋ arqasynda abyroiymyz asqaqtap, mereiımız üstem bola tüsude.
Elımız qarqyndy damyp, Astanamyz künnen künge körkeiıp, güldenıp keledı. Mūnyŋ bärı – bız üşın ülken maqtanyş, zor märtebe!
Täuelsızdıgımız tūǧyrly boluy üşın ötkenımızge täu etıp, bügıngımızdı saralap-salmaqtap, keleşegımızdı baǧdarlai aluymyz kerek! Sonda bızdıŋ tık kötergen şaŋyraǧymyzdy eşkım de şaiqalta almaidy, ırgemız berık bolady.
Laiym, aspanymyz aşyq, künımız jarqyn bolsyn!
Qazyna KUTEEVA,
J.Jabaev atyndaǧy
№4 mektep-gimnaziianyŋ mūǧalımı
