Basty aqparat

MÄSKEUDI QORǦASQAN MAIDANGER

Keiipkerimiz Ahat Bekmadi aqsaqal 1923 jyly Atbasar öŋirindegi Qalqūtan beketinde tuǧan. Orystar ony «Koluton» dep atap ketken. HH ǧasyrdyŋ basynda mynau jaryq fänidiŋ esigin aşqan ol basynan nebir zobalaŋdy ötkergen. Bala küngi aşarşylyq, zūlmat soǧys, soǧystan keiingi tyŋ igeru zamany…
1939 jyly 16 jasar bozbala es toqtatyp, oquǧa den qoia bastaidy. Söitip, Qyzyljar qalasyna bilim izdep keledi. Sondaǧy pedagogikalyq uchilişege oquǧa tüsedi. Arman quyp qiyrdaǧy qalaǧa kelgen jas bala bilim närimen susyndai bastaidy. Oqyp jürgen kezde qiynşy­lyq­tary şaş-etekten edi. Ūly Otan soǧysy bastalǧan uaqytta äli oquyn bitirmegen. Endi tämamdaǧan tūsta 1942 jyldyŋ mausymynda Aqmolada qū­rylǧan 90-atqyştar polkine qabyl­danady. Faşistik Germaniia­nyŋ basqynşylyǧyna tötep beru üşin būl polk aldyŋǧy şepke ba­ratyn bolyp şeşiledi. Suyt jür­gizilgen oqu-üiretu jattyǧularynan soŋ birden Mäskeu maŋyn qorǧauǧa attanady. Qaru degende ol kezde qolǧa myltyq qana berilipti. Avtomattyŋ atymen joq mezgili. Nemisterdiŋ Sta­lingradqa üsti-üstine şabuyl jasap jatqan kezi. «Şeginerge jer joq, arqamyzda – Mäskeu!» dep maidan­gerler kündiz-tüni jauǧan oqtyŋ astynda jüredi. Mejedegi biiktikti alu üşin jan alyp, jan berisedi. Qyrşynynan qiylǧan talai bozdaq beinesi äli de Ahat atanyŋ köz aldy­nan ketpeidi. Küzgi qara suyqtaǧy kezekti şabuyldyŋ birinde qatty jaralanyp, gospitalǧa tüsedi. Mäs­keudiŋ janyndaǧy Riazki degen jerde alty ai boiy emdelip, qaitadan qa­tarǧa qosylady. Taǧy da aldyŋǧy şep. Keskilesken maidan. Alǧaşqy avtomattar qolǧa berile bastaǧan tūs. Aldymen avtomatşylar vzvody qū­rylady. Ahat alǧaşqy avtomatşylar qataryna iligedi. Diskili avtomat asyn­ǧan jauyngerler şeptiŋ al­dynda jüretin ädeti. Jau jaǧynyŋ aldyŋǧy qataryn būzuǧa avtomat­şylardy jūmsap otyrady. Qiyn tapsyrmanyŋ barlyǧyn avtomat­şy­larǧa būiyrady. Orel men Kursk iinin qorǧauǧa atsalysady. Qanşa şaiqasqanmen nemister Stalin­gradty ala almai, keri şeginuge mäj­bür bolǧan. «Aqqa Qūdai jaq!» de­mekşi, bir baq şapqan sät tuyp, nemisterdi ökşelete quǧan keŋestik armiianyŋ ruhy üstemdik qūra bas­taidy. Söitip, şaiqasyp jürip 1943 jyly Belorussiia jerine aiaq basa­dy. Şabuyl kezinde sol aiaǧyna oq tiip,  gospitalǧa äzer jetedi. Ja­raqaty öte auyr bolǧandyqtan, ol jer­den sonau Novosibir qalasyna jöneltiledi. Alty ai emdelse de, ja­raqaty jürip-tūruyn qiyndatyp jiberedi. Maidanǧa jaramsyz bo­lyp qaldy. Äskeri basşylyq al­dyna baryp qanşa sūransa da, so­ǧysqa baruyna tyiym salynady. Osy­lai Otan aldyndaǧy äskeri boryşyn adal oryndaǧan qazaq jauyngeri elge oralady.
Elge kele salysymen mūǧalimdik qyz­metin bastaidy. Qalqūtanǧa ke­lip, bala oqytady. Soǧys bitken soŋ Qaraǧandy pedagogika instituty­nyŋ fizika-matematika fakultetin tämamdap, joǧary bilim alady. Auy­lynda ūzaq jyldar boiy mūǧalim bolyp jūmys isteidi. Keiinnen Esil temirjol beketiniŋ №511 mektebiniŋ direktorlyǧyna bekitiledi. Öz isin süiip ötken aqsaqal şäkirt tärbie­leu isinde mol täjiribe jinaqtaǧan. Halyq aǧartu isiniŋ ozyq qyzmetkeri atanǧan. Tipti, zeinetke şyqqan soŋ da basşylyq ony jibergisi kelmei, taǧy bes jyldai fizikadan sabaq bergizedi. Onyŋ şäkirtteriniŋ arasy­nan birneşe ǧylym kandidaty, depu­tattar, myqty biznesmender şyqqan.
Bes perzent tärbielep qatarǧa qosqan aqsaqaldyŋ balalarynyŋ aldy zeinetke şyǧyp otyr. Nemere-şöbere örbitip, el egemendigine qol jetkizgen ūrpaqpenqatar ömir sürudi özine zor baqyt sanaidy. Elordaǧa 1998 jyly köşip keledi. 2005 jyly üş bölmeli päterdiŋ kiltin alyp, ken­je ūlymen köşip kiripti. Qazir neme­resi ata jolyn quyp, Raiymbek ba­tyr atyndaǧy №50 «Qazǧaryş» mek­tebinde oqyp jatyr. Mūnda arnaiy konstruktorlyq üiirmeler de bar. Baiqoŋyrda ötken halyqaralyq baiqauda Ahat atanyŋ Raiymbek atty nemeresi arnauly sertifikat alyp­ty. Kün batareiasyn jasaǧany üşin.
Ötken qysta ǧana Mäskeu märi Sergei Sobianinniŋ taǧaiyndaǧan «70 let bitve za Moskvu» medalin alyp qaitqan soǧys ardageri Ūly Otan soǧysynda jasaǧan erlikteri eşqa­şan ūmytylmai, el esinde mäŋgi qala­tynyna taǧy da bir ret kuäger bolyp keldi. Erliktiŋ dastanyna ainalǧan ardaqty ardagerler qatary kün ötken saiyn sirep bara jatqany ǧana janyna qatty batady.

Şynar ÄBILDA,
Sūltanbai SEIITOV (foto)

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button