MÄSKEUDI QORǦASQAN MAIDANGER
Keiipkerimiz Ahat Bekmadi aqsaqal 1923 jyly Atbasar öŋirindegi Qalqūtan beketinde tuǧan. Orystar ony «Koluton» dep atap ketken. HH ǧasyrdyŋ basynda mynau jaryq fänidiŋ esigin aşqan ol basynan nebir zobalaŋdy ötkergen. Bala küngi aşarşylyq, zūlmat soǧys, soǧystan keiingi tyŋ igeru zamany…
1939 jyly 16 jasar bozbala es toqtatyp, oquǧa den qoia bastaidy. Söitip, Qyzyljar qalasyna bilim izdep keledi. Sondaǧy pedagogikalyq uchilişege oquǧa tüsedi. Arman quyp qiyrdaǧy qalaǧa kelgen jas bala bilim närimen susyndai bastaidy. Oqyp jürgen kezde qiynşylyqtary şaş-etekten edi. Ūly Otan soǧysy bastalǧan uaqytta äli oquyn bitirmegen. Endi tämamdaǧan tūsta 1942 jyldyŋ mausymynda Aqmolada qūrylǧan 90-atqyştar polkine qabyldanady. Faşistik Germaniianyŋ basqynşylyǧyna tötep beru üşin būl polk aldyŋǧy şepke baratyn bolyp şeşiledi. Suyt jürgizilgen oqu-üiretu jattyǧularynan soŋ birden Mäskeu maŋyn qorǧauǧa attanady. Qaru degende ol kezde qolǧa myltyq qana berilipti. Avtomattyŋ atymen joq mezgili. Nemisterdiŋ Stalingradqa üsti-üstine şabuyl jasap jatqan kezi. «Şeginerge jer joq, arqamyzda – Mäskeu!» dep maidangerler kündiz-tüni jauǧan oqtyŋ astynda jüredi. Mejedegi biiktikti alu üşin jan alyp, jan berisedi. Qyrşynynan qiylǧan talai bozdaq beinesi äli de Ahat atanyŋ köz aldynan ketpeidi. Küzgi qara suyqtaǧy kezekti şabuyldyŋ birinde qatty jaralanyp, gospitalǧa tüsedi. Mäskeudiŋ janyndaǧy Riazki degen jerde alty ai boiy emdelip, qaitadan qatarǧa qosylady. Taǧy da aldyŋǧy şep. Keskilesken maidan. Alǧaşqy avtomattar qolǧa berile bastaǧan tūs. Aldymen avtomatşylar vzvody qūrylady. Ahat alǧaşqy avtomatşylar qataryna iligedi. Diskili avtomat asynǧan jauyngerler şeptiŋ aldynda jüretin ädeti. Jau jaǧynyŋ aldyŋǧy qataryn būzuǧa avtomatşylardy jūmsap otyrady. Qiyn tapsyrmanyŋ barlyǧyn avtomatşylarǧa būiyrady. Orel men Kursk iinin qorǧauǧa atsalysady. Qanşa şaiqasqanmen nemister Stalingradty ala almai, keri şeginuge mäjbür bolǧan. «Aqqa Qūdai jaq!» demekşi, bir baq şapqan sät tuyp, nemisterdi ökşelete quǧan keŋestik armiianyŋ ruhy üstemdik qūra bastaidy. Söitip, şaiqasyp jürip 1943 jyly Belorussiia jerine aiaq basady. Şabuyl kezinde sol aiaǧyna oq tiip, gospitalǧa äzer jetedi. Jaraqaty öte auyr bolǧandyqtan, ol jerden sonau Novosibir qalasyna jöneltiledi. Alty ai emdelse de, jaraqaty jürip-tūruyn qiyndatyp jiberedi. Maidanǧa jaramsyz bolyp qaldy. Äskeri basşylyq aldyna baryp qanşa sūransa da, soǧysqa baruyna tyiym salynady. Osylai Otan aldyndaǧy äskeri boryşyn adal oryndaǧan qazaq jauyngeri elge oralady.
Elge kele salysymen mūǧalimdik qyzmetin bastaidy. Qalqūtanǧa kelip, bala oqytady. Soǧys bitken soŋ Qaraǧandy pedagogika institutynyŋ fizika-matematika fakultetin tämamdap, joǧary bilim alady. Auylynda ūzaq jyldar boiy mūǧalim bolyp jūmys isteidi. Keiinnen Esil temirjol beketiniŋ №511 mektebiniŋ direktorlyǧyna bekitiledi. Öz isin süiip ötken aqsaqal şäkirt tärbieleu isinde mol täjiribe jinaqtaǧan. Halyq aǧartu isiniŋ ozyq qyzmetkeri atanǧan. Tipti, zeinetke şyqqan soŋ da basşylyq ony jibergisi kelmei, taǧy bes jyldai fizikadan sabaq bergizedi. Onyŋ şäkirtteriniŋ arasynan birneşe ǧylym kandidaty, deputattar, myqty biznesmender şyqqan.
Bes perzent tärbielep qatarǧa qosqan aqsaqaldyŋ balalarynyŋ aldy zeinetke şyǧyp otyr. Nemere-şöbere örbitip, el egemendigine qol jetkizgen ūrpaqpenqatar ömir sürudi özine zor baqyt sanaidy. Elordaǧa 1998 jyly köşip keledi. 2005 jyly üş bölmeli päterdiŋ kiltin alyp, kenje ūlymen köşip kiripti. Qazir nemeresi ata jolyn quyp, Raiymbek batyr atyndaǧy №50 «Qazǧaryş» mektebinde oqyp jatyr. Mūnda arnaiy konstruktorlyq üiirmeler de bar. Baiqoŋyrda ötken halyqaralyq baiqauda Ahat atanyŋ Raiymbek atty nemeresi arnauly sertifikat alypty. Kün batareiasyn jasaǧany üşin.
Ötken qysta ǧana Mäskeu märi Sergei Sobianinniŋ taǧaiyndaǧan «70 let bitve za Moskvu» medalin alyp qaitqan soǧys ardageri Ūly Otan soǧysynda jasaǧan erlikteri eşqaşan ūmytylmai, el esinde mäŋgi qalatynyna taǧy da bir ret kuäger bolyp keldi. Erliktiŋ dastanyna ainalǧan ardaqty ardagerler qatary kün ötken saiyn sirep bara jatqany ǧana janyna qatty batady.
Şynar ÄBILDA,
Sūltanbai SEIITOV (foto)