Mūhambediia AHMETTÖREŪLY, däriger, Astana Medisina universitetiniŋ professory: ÖZIME ÖZIM ÖKPELEDIM

Til salasyn zerttegen ataqty ǧalymdardyŋ, qalamy qarymdy jazuşylardyŋ aitqan mälimetterinen biraz närse ūǧyndym.
Biylǧy jyly Astana qalasy türki düniesiniŋ mädeni astanasy bolyp jariialanǧanyn birimiz bilgenimizben, köbimiz bilmeimiz ǧoi.
Elordamyzda türki halyqtarynyŋ 20-dan astam ūlttyq ortalyqtary bar eken, 65% qazaq ekenbiz, al türkitildilerdi qossaq 75%-ǧa jetippiz. Al «türki halyqtary» dep toptastyryp sanasaq 250 million ekenbiz. Türkitildes halyqtardyŋ yntymaǧyn nyǧaitu maqsatynda jinalǧan ziialylardyŋ biri latyn älipbiine köşpeiinşe jaqyndasudyŋ joly alystai beretinin aitty. Ekinşisi kirilisadan bas tartsaq bar jiǧan-tergenimizden aiyrylyp qaluymyz mümkin dep eskertti.
Endi biri hadimşe jazu dedi me, sosyn türkitildes halyqtarǧa birizdilendirilgen transkripsiia kerek dedi me. Kelesi ǧalym oǧyz tobyna, qypşaq tobyna, ortaq tübirles türkitildes terminderimizdi jasauymyz kerek dedi. Taǧy bir maman orhon-enisei jazuyn tiriltu kerek ekenin däleldeuge tyrysty.
Osy kezde Astanadaǧy türkitildes sol 20-dan astam ūlttyq ortalyqtyŋ bir ökili söz alyp: «İzveniaite, ia svoi rodnoi iazyk ne znaiu, no ia hoşu skazat, ia patriot svoi rodina, ia obeşaiu uchit kazahskii» degen siiaqty jalyndy sözderin aityp «drujbaǧa» şaqyrǧan boldy. Jüregim şanşydy.
Qūdai-au, Qazaqstanda qazaq tilin eŋ bolmasa türkitildiler üşin ortaq til ete almai jürgende orhon jazuyn zertteu arqyly, älemdegi 50-ge juyq türki halyqtarynyŋ tilderin tügendeu arqyly bügingi qazaq tiliniŋ jyrtyǧyn endi qanşa jylda jamap alar ekenbiz degen oiǧa batyp otyra berdim. Jūrt söilep jatyr…
Osydan biraz uaqyt būryn bir gazetten bir aqyldy azamattyŋ «el bolam deseŋ – efiriŋdi tüze» degen aforizmin oqyp edim. Qolma-qol özgertip alyp «tiliŋdi tezge salu üşin televidenieŋdi jönge sal» dep jazyp qoiǧanmyn. Sol esime tüsti.
Myna döŋgelek üstel basynda tereŋnen qazyp, alysty boljaǧan teoriialardy taldap, aita-aita auyzdy, esti-esti qūlaqty yǧyr qylǧan ūsynystardy qaitalap jürgende KTK men Jetinşi arnanyŋ bir ǧana «Naşa kazaşasy» «eto vaşa kazaşa» dep betimizge basyp, astarlap «nätijeli» jūmysyn jürgizip jatyr. Biz «S diplomom v auyl» dep ūrandap jürgende, KTK «Pobeg iz auyla» dep qaşyp jürgen «debildardy» küni-tüni üzbei körsetip jatyr. Televiziiany tezge kim salady?
Qazaq tiliniŋ taǧdyryna qatysty oilarymdy, sūraqtarymdy üstel ainalasyna döŋgelengen til mamandaryna batyryŋqyrap aita bastap edim, är jerden «naqty ūsynysyŋyzdy aityŋyz», «qysqaşa aityŋyz» degen eskertpeler estildi.
Ūsynysym, synaǧanym ūnamaǧanyn sezdim. Jürek syzdady. Özime de sol kerek! Ne atamnyŋ qūny bar edi? Tynyş otyryp, tynyş ketsem ǧoi, jürek syzdamas edi. Ūsynys ait dep jatsa maqtau aityp, «şükir» dep qolpaştap qoisam ǧoi, eş päle joq. Kimge kinä taǧarsyŋ? «Özime özim ökpelep qala berdim».