Seisenbı künı redaksiiamyzǧa QMDB-nyŋ naib müftiı, «Nūr Astana» ortalyq meşıtınıŋ Bas imamy Nauryzbai qajy Taǧanūly bas sūǧyp, oraza aiyna orai qala tūrǧyndarymen tıkelei bailanysqa şyǧyp, qoŋyrau şalǧan köpşılıktıŋ jäne gazet jurnalisterınıŋ kökeiınde jürgen saualdaryna jauap berdı. Osy ǧibratty äŋgımenı nazarlaryŋyzǧa ūsynyp otyrmyz.
«Astana aqşamy»: Redaksiiamyzǧa qoş kelıpsız. Ramazan aiynda mūsylman qauymnyŋ Alla razylyǧy üşın tūtqan orazasy qabyl bolǧai. «Otyz kün oraza» dep jatuşy edı, biylǧy oraza ne üşın 29 kün?
– Bismilliahi Rahmani Rahim! Älemderdıŋ Rabbysy jaratuşymyz Alla Taǧalaǧa sansyz madaq. Süiıktı paiǧambarymyz Mūhammedke (s.ǧ.s.) Allanyŋ igılıgı men sälemı bolsyn. Alla qalasa, qadırlı aǧaiyn, mıne, Ramazan aiy da keldı. Alla Taǧala barşamyzǧa qūtty etsın. Osy aida niet etıp, oraza ūstaǧan barşalaryŋyzdyŋ tılekterıŋızdı qabyl qylǧai. Sızderge küş-quat, qairat bersın dep Allaǧa dūǧa qylamyz. Endı osy orazaǧa qatysty aitatyn bolsaq, paiǧambarymyzdyŋ qasynda jürgen süiıktı sahabalary, dınge berık ǧalym kısıler oraza aiyn qatty kütıp jäne Ramazan aiy ötken soŋ da tūtqan orazalarynyŋ qabyl boluyn Alladan sūrap, ūzaq uaqyt dūǧa qylatyn bolǧan. Alla būiyrsa, on segızınşı mausym künı oraza bastalady. Jalpy mūsylman küntızbesınde kün sanau keşten bastalady. Mysaly üşın kün batyp, ai körıngennen keiın bırınşı kün bolyp esepteledı. On jetınşı mausym künı keşte Ramazan aiy kıredı. Sol künı Tarauyq namazyn oqumen Ramazan aiyn qarsy alamyz. Qysqasy, aidyŋ tuuymen orazany bastaimyz. Biylǧy orazanyŋ 29 kün bolatyn sebebı, kelesı jaŋa ai jiyrma toǧyz künnen keiın körınedı. Paiǧambarymyzdyŋ hadisınde «kım de kım jaŋa tuǧan aidy körse, sol adam auzyn bekıtsın» deidı. Iаǧni, on jetısı künı keşte aidy körgen adamnyŋ on segızı künı auzy berık bolsyn degen söz. Mūsylman küntızbesı boiynşa Ramazannan keiıngı ai – Şäuel aiy. Taǧy da paiǧambarymyzdyŋ hadisınde «Şäuel aiynyŋ tuǧan aiyn körgen adam auzyn aşsyn» degen. Sondyqtan jaŋa ai tuǧanda auyz bekıtıp, kelesı jaŋa ai tuǧanda auyz aşamyz. «Eger aua raiynyŋ qolaisyzdyǧyna bailanysty ai körınbese, onda orazany otyz künge toltyryŋdar» degen de hadis bar. Qazır, Qūdaiǧa şükır, tehnologiianyŋ damyǧan uaqyty, qandai jaǧdai bolsa da mezgıldık qūbylystardy naqty anyqtai alady. Mıne, 29 kün oraza – sondai naqty esep.
Bırjan Mūhametjanūly: Assalamu äleikum! Oraza tūtqan adam tükırıgın jūtsa, juynsa, oraza būzyla ma? Jalpy oraza qandai jaǧdaida būzylady?
– Tükırıktı jūtsa, oraza būzylmaidy. Bıraq ony jinap jūtuǧa bolmaidy. Qazaq «auyzdan şyqqan tükırık, qaitıp jūtsaŋ mäkürık» demei me. «Tükırıgımdı jūtyp qoimaiyn» dep oilamai, kündelıktı qalai jüresıŋ, solai jürseŋ, tükırık te jinalmaidy. Al endı orazany būzatyn närseler – ışıp-jeu, auyzdy toltyryp qūsu, jynystyq qatynasqa tüsu. Taŋnan keşke deiın osy närselerden tyiylu kerek. Myna mäselenı ūmytpauymyz şart – kez kelgen sebeppen näpsınıŋ yǧyna qarai jyǧylyp, tūtqan orazany būzu dūrys emes. Orazanyŋ ärbır sekundy qymbat.
Gauhar Perneeva: Densaulyǧyna bailanysty oraza tūta almaǧandar ne ıstese bolady?
– Jalpy auru sesepterımen oraza ūstai almaǧan adam «pidiia sadaqasyn bersın» deidı Qūranda. Iаǧni, bır künde bır adamǧa auyzaşar berıp, tamaǧyn toidyryp, osylai otyz kün boiy jalǧastyryp, orazanyŋ sauabyn ielenedı. Pidiia sadaqasyn öteu üşın, ärine, öz qolyŋmen tamaqtandyru mındet emes. Qazır bır adam toiyp tamaqtanuǧa qanşa aqşa jūmsaidy, sonşa aqşany sadaqa qyp berse bolady.
Almas Syrǧabai: Orazamen qatar otyz kün boiy oqylatyn Tarauyq namazy turaly aita ketseŋız…
– Tarauyq namazynyŋ ükımı Muäkkäd deidı. Iаǧni, bekıtılgen, paiǧambarymyz, sahabalar qatty ūstanǧan sünnet bolyp esepteledı. Sauaby ülken sünnetten bas tartu dūrys emes, bıraq «kımde-kım Tarauyq namazyn oqymasa, oǧan künä jazylady» degen ükım joq. Tarauyq sözınıŋ maǧynasy – demalys degen söz. Sondyqtan kez kelgen adam Tarauyq namazyn oqysa sauap, oqymasa künä jazylmaidy.
«Astana aqşamy»: Qadyr tünınıŋ sauaby turaly aita ketseŋız, ol qasiettı tün biyl qai künge keledı?
– Biyl Qadyr tünı būiyrsa şılde aiynyŋ on üşınen on törtıne qaraǧan tünı keledı. Qadyr tünınıŋ sauaby öte ülken. Būl tün turaly Alla Taǧala qasiettı Qūranda tolyq bır süre tüsırgen. Alla Taǧala tüsırgen sol aiatta: «Bız qasiettı Qūrandy Qadyr tünı tüsırdık. Ol tün myŋ aidan da artyq» deidı. Al būl ailardy esepteitın bolsaq – bır adamnyŋ ǧūmyry. Qadyr tünı biyl öte qysqa bolady, sondyqtan adam balasy sonşa qaiyrly bır tündı bos jıbermei, tılek, dūǧa jasasa, İnşalla jaman bolmas edı. Qūran aiattaryna negızdelgen ǧūlamalardyŋ aituynşa, Qadyr tünı adamnyŋ kelesı jylǧa deiıngı taǧdyry jazylady. Al endı osyndai qaiyrly, osyndai keremet tündı qūlşylyqsyz, dūǧa, tıleksız ötkızıp alu – pende balasynyŋ älsızdıgı. Oraza aiynda adam keŋpeiıl, keşırımşıl bolu kerek. Būǧan deiın kım senı renjıttı, köŋılıŋdı qaldyrdy, sonyŋ bärın sanadan juyp, asqaq adamgerşılıkke ūmtylǧan läzım.
Ūlmeken Eskendırova: Sızge habarlasyp otyrǧan sebebım, üş bala tärbielep otyrǧan, jūmyssyz anamyn. Jyl saiyn oraza tūtamyn. Balalarym da öte daryndy, qabıletınıŋ arqasynda Elbasy atyndaǧy mektepte oqidy. Sol balalarym paraktikasyn Qyzylordada ötkızuı kerek eken. Soǧan jolaqy tappai, qinalyp otyrǧan jaiym bar. Sızder kömektese alasyzdar ma?
– Ärine, kömektesemız. Sız nemese balalaryŋyz «Nūr Astana» meşıtıne kelıp, menıŋ atyma ötınış jasap, qai kezde jolǧa şyǧatynyn anyqtap aityp berseŋızder, biletterıŋızdı alyp beruge kömektesemız.
«Astana aqşamy»: Nauryzbai Qajy Taǧanūly, özıŋız estıp, bılıp otyrǧandai, osyndai qoly qysqa, tūrmysy tömen otbasylar köp. Sızderdıŋ meşıt qaiyrymdylyq şaralaryn köp ötkıze me?
– Bas müfti Erjan Qajy Malǧajūly bızge tört baǧytta jūmys ısteudı tapsyrǧan. Sonyŋ bır baǧyty – qaiyrymdylyqpen ainalysu. Dın bolǧannan keiın, meşıt bolǧannan keiın bız halyqqa qol ūşyn beruımız kerek. Qaiyrymdylyq şaralaryn köp jasaimyz. Şariǧatymyzda «oŋ qolyŋ bergen sadaqany, sol qolyŋ sezbesın» deidı, «äittık, büittık» dep aityp jatu da artyq şyǧar.
Gülnar Öteşova: Oraza ūstauǧa ärbır adam daiyn bola bermeidı ǧoi, bırınşı ret oraza ūstaǧysy kelgen adam basynda, ortasynda, soŋynda üş kün, üş künnen ūstasa bola ma?
– Saualyŋyzǧa rahmet. Oraza ūstau – Ramazan aiynda paryz. Sondyqtan bır ai orazany tolyq ūstau kerek. Basqa ailarda, mysaly Şaǧban, Erejep ailarynyŋ basynda, ortasynda, soŋynda bır kün, ekı kün dep ūstauǧa bolady.
«Astana aqşamy»: Qūrmettı Nauryzbai qajy Taǧan ūly, oraza qarsaŋynda uaqytyŋyzdy bölıp, redaksiiamyzǧa kelıp, jūrt kökeiındegı saualdarǧa jauap bergenıŋızge rahmet. Özıŋızdıŋ de tūtqan orazaŋyzdy, dūǧa-tılekterıŋızdı Alla qabyl qylsyn.
– Ämin!
Tıkelei tıldesudı jürgızgen: Yrysbek DÄBEI
