«Elımız keide maǧan aşyq-şaşyq qora sekıldı körınedı.Qalaǧany kıredı, qalaǧany şyǧady…» degendı estıdık juyrda. Ärine, el ışı bolǧan soŋ, jan-jaqqa alaŋdai, abailai qaraityny ras. Qajet. Jön-aq. Jyl on ekı aiymyzda şekara qyzmetıne qatysty ekı bırdei qaraly kün jariialanǧany oilantpai qoimaidy. Alaida eldıŋ eldıgın eskergen erler qamsyz qalmas. Oǧan senemız. Sengendıkten, bügın alǧaş ret Otan qorǧauşylar merekesın atap ötkelı otyrmyz.
Otan degen ne özı älde kım? Qorǧauşy şe?
«…Qūdai degen kım dese, Otan der em» degen Mūqaǧali aqyn. Qazırgı qyp-qyzyl dınşıl dünie būl töŋırekte älen-pälen dau aityp körer, bälkım. Bıraq Otan – qūdai! Qūdaidyŋ bergenı!
Ony qorǧaityny nesı? Öitkenı… «Otan ottan da ystyq» – qaşan ekenı qaidam, qadırın ūqqanymyz bır bügın emes.
Al ony kım qalai qorǧap jür?
Jauap ızdegensıp qiyr jerdı şiyrlap şaba beruge bolar. Bıraq terıp-terıp tezistep qana qaiyraiyq:
– Öz basymdy orta mektepterde erkek kındık mūǧalım azdyǧy, azaiyp ketkendıgı jiı mazalaidy. Qazırgı oquşynyŋ taqta aldynda şapalaq dämın sezbeitını, seze qalsa, tyraǧailap äke-şeşesıne jügırerı jynyŋdy keltıredı. Besınşı synyptyŋ bas kezı bolsa kerek, süiıktı mūǧalımım «jegızgen» saqinanyŋ jarqyly köz aldymda. Sony älı ıştei maqtan tūtam. Jeke jetıstıgım retınde qūrmetpen oiǧa alyp qoiam.
Däl bügın mūndai «ülgılı» şäkırtter baryna kümänım kämıl;
– Bızde şet elge «bılım quyp barǧan» balanyŋ laiyqtyǧy qanşalyqty? Aidyŋ, künnıŋ amanynda auyl-elde otyryp ap ainalaŋnyŋ tynyştyǧyna, ar-ūiatyna alaŋdaisyŋ. Al memleket qarjysyna şekara asyp, attap basqandardyŋ köbınıŋ moraldyq qūndylyǧy syn kötere me? Olar ainalasy, auyl-elınıŋ ainasyndai qabyldauǧa tūra ma? Sūraǧymyz şyǧystanuşy Ǧalym Boqaştyŋ jaqynda «Qazaq ädebietınde» jariialanǧan «Londonda oqyp jür» maqalasymen tyǧyndalar deimın;
– Otan – memleket. Ony qorǧau – memleketşıldık. Är ırılı-ūsaqty ısıŋ, oiyŋ osynau ainalaiyn «ottan ystyǧyŋnyŋ» qamyna qaişylaspauy, odan assa, müddesın berkıte beruı kerek-aq. Bıraq keide «mahrovyi nasionalizm» degen beişaralyqty aŋǧaryp qalatynymyz – şyndyq. Mūnyŋ ölşemı – «Artyq qylam dep, tyrtyq qylu». Iаǧni, «Otan qorǧau» ūǧymyna «Otan qorlau» tüsınıgı jaqyndau jüretını yqtiiattylyqty qajetsınedı.
Otan qarumen ǧana qorǧalmaidy. Ömırdıŋ öz zaŋy körseterdei, qorǧanys türı san-aluan. Bırınıŋ nätijesı asa şūǧyl bılıner, bırı – strategiialyq, «asyqpas arbamen qoian quǧandai». Qysqasy, bärımız de – Otan qorǧauşymyz. Onyŋ alǧyşarty – ıŋgälap dünie esıgın aşuymyz. Odan keiıngısı – özıŋe amanat.
«Otbasy – şaǧyn memleket». Memleket – alyp otbasy.
Halqymyzda «ot» sözınıŋ maǧynasy keŋ de, tereŋ de. Esık pen tör arasyndaǧy äulettı de, etek pen tös arasyndaǧy jasyl jaziraŋdy da qamti alady. Endeşe, Otan ottan bastalady. Ony qorǧau, qorlatpau jolynda, Mahambetşe qaitarsaq:
«Qabyrǧasyn qausatyp,
Bır-bırındep sökse de,
Qabaǧyn şytpas er kerek
Bızdıŋ büitken būl ıske».
Erbolat QAMEN,
ermen@astana-akshamy.kz
