Otbasy mäselesın üilestıru – özektı mındet

Äulet bütındıgın, otbasyndaǧy bereke men auyzbırlıktı, ūlttyq tärbienı saqtau – el ırgesın bekıte tüser basty qūndylyqtar. Alaida türlı sebeptermen elımızde otbasy institutynyŋ berıktıgıne syna qaǧylyp, şytynap jatqan janūialar köbeidı. Mūnyŋ bärı qoǧam bolmysyna tıkelei äser etude. Osy oraida zaman aǧymyna sai jaŋa baǧytta belsendı jūmystar jürgızıp kele jatqan Astana qalasy äkımdıgı janyndaǧy äielder ısterı jäne otbasy-demografiialyq saiasat jönındegı komissiianyŋ qyzmetımen tanystyq.

Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary Eset Baiken töraǧalyq etetın komissiia qūramy 31 belsendı azamattan tūrady. Solardyŋ bırı, töraǧanyŋ orynbasary, qoǧam belsendısı, käsıpker Nazgül Maqjan atalǧan komissiia halyqpen betpe-bet kezdesulerdı köbeitıp, eldıŋ mäselelerıne jiı qūlaq türetının jetkızdı. Būl – komissiia töraǧasynyŋ basty tapsyrmasy, är müşesınıŋ aldyna qoiǧan maŋyzdy mındetı. Esep beru üşın emes, eldıŋ jaǧdaiyn şynymen tyŋdap, barynşa şynaiy bolu, olarmen kerı bailanys ornatu, mūŋ-mūqtajyn bılu kerektıgın ünemı eskertıp otyrady.

– Töraǧamyz bızge: «Sızder astanadaǧy otbasylyq ahualǧa yqpal etetın bırden-bır qūral retınde jūmys ısteuıŋız qajet» deidı. Jeke-jeke şaqyryp,  komissiia jūmysyn qaitsek qarqyndy jürgıze alamyz, jūmys ısteuşı qūral retınde qalai deŋgeiın köteremız dep ūsynystar sūraidy. Osylaişa biyl bız mamyr aiynda bırınşı ret komissiianyŋ äleumettık jelıdegı paraqşalaryn aşyp, är komissiia müşesı bailanys nömırın sonda jazyp qoidy. Sodan bastap aryz-şaǧym, ötınış aitatyn halyqtyŋ sany ekı ese artty, olar älı künge tolastamai, öz mäselelerın erkın aityp, jekemızge de şyǧady, komissiia qarauyna da jazylady. «Janūia» otbasyn qoldau ortalyǧynda jūma saiyn saǧat 11.00-den 13.00-ge deiın bızge habarlasqan äielderdı qabyldaimyz. Osy qabyldau arqyly ötken aidaǧy 4 ret kezdesude 40 şaqty äieldıŋ mäselesın tyŋdap, ony şeşuge atsalystyq. Al qabyldauǧa jetpei-aq bylai jekemızge telefon soǧyp, WhatsApp jelısı arqyly bolsyn şaruasy şeşılıp jatqan odan bölek qanşama äielder bar, – deidı N.Maqjan.

Halyqqa bır taban jaqyndai tüstı

Atalǧan komissiia osy attas respublikalyq agenttık qūrylǧannan bastap 15 jyldan astam uaqyttan berı jūmys ısteidı. Alaida onyŋ belsendı jūmysy soŋǧy jyldary küşeidı. Qūramyndaǧy müşelerı – elordada türlı salada eŋbek etıp jürgen belsendı azamattar, atap aitqanda, memlekettık qyzmetkerler, käsıpkerler, basqarma basşylary, ÜEŪ jetekşılerı, jurnalister jäne qalalyq mäslihat deputattary bar. Jalpy komissiia jūmysy üş topqa bölınıp jürgızıledı. Bırınşısı – «Otbasylyq qūndylyqtar», ekınşı – «Otbasyndaǧy qiyn jaǧdailardy taldau» jäne üşınşısı – «Äielder köşbasşylary» toptary. Sonyŋ ışınde köbıne ekınşı toptyŋ jūmysyn  jürgızu oŋaiǧa tüspeidı eken. Sondyqtan onyŋ jūmysyna mındettı türde qūqyq qorǧau salasyndaǧy bır maman jäne psiholog qatysady.

– Qabyldau jürgızgende äiel­der aqşa, tamaq sūrap, qoldaryn jaiyp keledı. Är adamnyŋ maŋdaiyna jazylǧan türlı taǧdyry bar. Ony tüsınemız. 10 adamnyŋ toǧyzy üi qajet, aqşa ber dep keledı. Bıraq bız aqşa beretın organ emespız. Tek sol sättegı qiyn jaǧdaiynan şyǧyp ketuıne jol körsetuge, keibır mekemelermen, tiıstı oryndarmen söilesıp beruge qūzyretımız bar. Bärı bırdei emes, degenmen bızde köp äielder bıreudıŋ moinyna mınıp alyp, kün körudı ädetke ainaldyryp alǧan. Ärine, bız oǧan da qaramai sol kezdegı jaǧdaiyn özımızden ötkızuge tyrysamyz, barynşa kömektesuge daiynbyz. Kelgen adamnyŋ jalpy jaǧdaiy qandai, sony saraptauǧa kırısemız. Jasy neşede, mamandyǧy bar ma, bärın ekşeimız. Komissiia qūramynda Yrza, Säniia apailar, Altynai hanym bar, ärqaisymyz būl adamǧa öz tarapymyzdan qandai kömek bere alamyz degen bırınşı sūraqty şeşuge tyrysamyz. Keibırı jūmys ūsynsaŋ, ıstegısı kelmeidı. Bıreuı mektep kerek deidı. Mektepke de habarlasamyz. Balasyna qūjat ala almai jürgenderge de kömek beremız. Tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa tap bolǧan kelınşekter keledı. «Myna esıkten şyǧa almaimyn, sebebı ar jaǧynda joldasym kütıp tūr, menı ūstap alsa aiamaidy» dep jylaǧanda janyn qoiarǧa jer tappaidy. Qasymyzda ışkı ıster basqarmasynan ökılder bar, solar bırden aryzyn qabyldap alady. Köp äielder sol aryzdy jazuǧa da qorqady, sebebı olardyŋ köbı jūmys ıstemeidı, ekonomikalyq täueldı, tabysy joq, sondyqtan ūryp-soqqanǧa şydap otyra beredı. Mıne, öltırıp kettı, asylyp qaldy degennıŋ bärı osydan şyǧady. Sondai keleŋsız jaittardyŋ aldyn aluǧa jūmys jürgızemız. Zorlyq-zombylyq tek osal, äleumettık jaǧdaiy tömen otbasylarda bolady desek qatelesemız, taiauda qalada belgılı lauazymdy azamattyŋ kelınşegı kelıp şaǧymdandy. Ekı balasyn joldasy ajyrasqaly alty aidan berı körsetpegen, özın ūryp-soqqan. Qolymnan eşteŋe kelmei tūr dep aqsaŋdap keldı. Onyŋ balalaryn köruge teŋ qūqyly ekenın aityp, sondyqtan sot şeşımı qalai oryndalatyny turaly zaŋgerge keŋes bergızdık. Ony odan ärı qoldaudy jalǧastyruǧa bel budyq. Öitkenı bızdıŋ kömegımızge zäru edı. Odan bölek,  ışımdıkke täueldı, bıraq adam bolǧysy keletın äielder de bar. Ony narkodispanserge ornalastyramyz, emdeluge jatqanda balalaryn ornalas­tyruǧa kömektesemız. Şyqqan soŋ «Janūia» ortalyǧyna baryp, sol jerde Jūmyspen qamtu ortalyǧyna habarlasyp, näpaqa tabatyndai jūmys tabuǧa kömek beremız. Syrt közge komissiianyŋ osyndai jūmystary körınbeidı. Öitkenı būl – kündelıktı ūsaq-tüiek­ten qūrylǧan jūmys. Bıraq komissiianyŋ ärbır müşesı aqy tölenbeitın qoǧamdyq jūmysqa kün saiyn köp uaqytyn jūmsaidy, – deidı komissiia töraǧasynyŋ orynbasary.

Nazgül Maqjannyŋ aituynşa, mūnyŋ bärı halyq qyzmetıne jügınetın memlekettık organdardyŋ elmen dūrys kommunikasiia ornata almauynan bolyp otyr. Deputat bolǧan kezde de är basqarmada halyqpen 24 saǧat bailanys ornatatyn bır resmi ökıl bolu kerektıgın jiı ūsynatyn. Sonda halyq ärkımdı bır ızdep jürmeitın edı.

Aǧartu jäne damytudy közdeidı

Komissiianyŋ ekınşı toby – «Otbasylyq qūndylyqtar» boiynşa jūmys jürgızedı. Otbasylyq «Mereilı otbasy» baiqauyn ötkızıp, oqu oryndaryna baryp därıster beru, jastarǧa otbasy qūndylyqtary turaly tüsındıru, bılım men maşyǧyn damytqysy keletınderge baǧyt-baǧdar beru, türlı kurstarǧa jazyluǧa kömektesu – osy toptaǧy komissiia müşelerınıŋ mındetı.

– Kolledjderde, mektepterde mūǧalımder, äleumettık jūmyskerlermen, jalpy ülken ūjymdarmen Otbasy kım degen taqyrypta söilesemız. Kım qandai salada myqty, sol boiynşa bölınemız. Mysaly, aramyzda psiholog bar. Ol kısı distruktivtı aǧymdarǧa kırıp ketken adamdarmen söilesedı. Käsıpkerler jūmys tauyp beruge yqpal etedı. Qabyldaudan bölek Yrza apaidyŋ özı osy jyldyŋ özınde-aq kem degende 200-dei adamdy oqytyp, özderı näpaqa tabatyndai jaǧdaiǧa jetkızgen. Odan bölek, Säniia Qambarqyzy da özınıŋ baspahanasyna jūmys sūraǧandardy jūmysqa ornalas­tyrdy. Osylaişa komissiia qūramyndaǧy qoǧamda öz ornyn tapqan azamattar endı basqalardy da tartyp, solarǧa yqpal etudı közdeidı. Söitıp kemınde 20-30 kelınşektıŋ otbasyn rettei alsaq, sonyŋ özı ülken jetıstık dep oilaimyn, – deidı N.Maqjan.

Üşınşı top – «Äielder köşbasşylary». Aty aityp tūrǧandai, mūnda käsıp aşyp, sony damytudy közdeitın näzık jandar kelıp, odan ärı bılımı men täjıribesın jetıldırudı közdeidı. Mıne, sondyqtan komissiia jūmysy tek jaǧdaiy qiyn äielderdıŋ mäselesın şeşumen ǧana şektelmeidı.

Ūlttyq komissiiaǧa ūsynys berdı

Şetelde, mäselen, Fransiiada tek qana otbasy mäselelerımen ainalysatyn Otbasy ministrlıgı bar. Alaida būl olarda otbasy mäselelerı örşıp tūr degen söz emes. Sebebı bızdegıdei belgılı bır problema tuyndaǧanda emes, olar sol mäselenıŋ aldyn alu üşın profilaktikalyq jūmystar jiı jürgızedı.

– 30 jylda bız nege köz jetkızdık? Bızde bır problema tuyndasa ǧana organ qūrylady, bıreu köz jūmsa baryp, qimyldaidy. Al Europa elderınde balabaqşadan bastap sol adamnyŋ myqty otbasyn qūryp, qalyptasyp ketkenıne deiın profilaktikalyq jūmystar jürgızedı, otbasyn bırıktıretın aksiialar jasaidy. Sondyqtan bır-bırıne qol köteru, aiqailau joq. Osy zamanaui ürdıstı ala otyryp ūlttyq otbasylyq qūndylyqtarymyzdy qatar damytu kerek. Sebebı tärbie jaǧynan qazaqqa syrttan äkep eşteŋe üiretıp kerek emes, qazaqtyŋ bükıl tärbiesı salt-dästürınde tūnyp tūr, – deidı spiker.

Komissiia biyl Otbasy basqarmasyn aşu turaly Ūlttyq agenttıkke ūsynys berdı. Mūny komissiia töraǧasy kün tärtıbınde bölek qarastyra otyryp, qūjat retınde ūsynudy tapsyrǧan. Sebebı bızde balalar mäselesımen – Bılım basqarmasy, jastarmen – Jastar saiasaty basqarmasy ainalysady, al bükıl otbasyn tūtastai etıp qarastyratyn bırde-bır qūrylym joq.

– Balabaqşadan bastap eresekterge deiın tolyq qamtityn, jinaqy, tolyqqandy bükıl kartinany körıp otyratyn bır basqarma kerek. Jaqynda ūlttyq komissiia ǧylymi konferensiia ötkızdı. Sol kezde olardyŋ tarapynan bızdıŋ ūsynysty qoldaimyz degen sözdı estıdık. Mehanizmderın respublika deŋgeiınde jasap şyǧarady. Är otbasynyŋ ūiytqysy – äiel bolsa, kez kelgen eldı äieldıŋ imanyn älsıretu arqyly qūlatu oŋai. Bızde qai jerde şikılık ketıp otyr? Jūmysbastylyqty syltau etıp, balanyŋ tärbiesıne män bermeitın boldyq. Bıraq uaqytty tiımdı paidalanyp, qalaida balamen bos uaqytty bırge ötkızıp, tärbieleuge uaqyt bölu qajet. Sebebı bala ata-ana meiırımın basqalardan ızdep, özge jat aǧymdarǧa kırıp ketedı, – deidı N.Maqjan.

Qabyldau kezınde jiı köterıletın eŋ özektı taqyryptar boiynşa Nazgül hanym komissiia müşesı, jurnalist Aigül Mükeimen bırge «Habar» arnasynda jūma saiyn arnaiy habar aşylǧanyn da jetıstıkke balaidy. Mitingke şyǧatyn äieldermen de jūmys jürgızu – qyzmettıŋ maŋyzdy bölıgı. Ereuıldetken äielderdıŋ ışındegı zapyranyn tyŋdap, mūŋyna qūlaq türu arqyly olardyŋ odan ärı aşuyn basyp, sabasyna tüsıruge septık etedı. Basty mındet – mäselenı osy kezeŋınde şeşuge atsalysyp, ärı qarai asqynuǧa jıbermeu. Sebebı mitingke äielder jergılıktı jerde qoldau körmegen soŋ şyǧady. Osyndai jüielı jūmystar jolǧa qoiylǧaly berı basqa oblystardaǧy komissiialar elordalyq ärıptesterınen täjıribe jinaqtauǧa ūsynys tastai bastady.