Ekonomika

Qanjyǧasy maily qazaq eksporty

Bügın elımızde industriialyq tynys-tırşılık aptalyǧy bastalady.
Onyŋ alǧaşqy künı Qazaqstan eksportyna arnalyp otyr.

Üdemelı industriialyq-innova­siialyq damu baǧdarlamasynyŋ maŋyz­dy baǧyttarynyŋ bırı – otandyq kom­­­­paniialardyŋ syrtqy naryqty ige­­ruıne yqpal etu. Osy maqsatta «Esport-2020» baǧdarlamasy qabyldanǧan edı. Qazırgı Qazaqstan eksportynyŋ ahualy qandai? Az-kem saralap körelık.
Syrtqy naryqqa qozǧau salǧan – «Kaznex Invest»

2009 jyly «Kaznex Invest» eksport jäne investisiia boiynşa ūlttyq agenttıgı düniejüzınıŋ 13 memleketınde jiyrmadan astam sauda missiiasyn atqarǧan. Resei, Täjıkstan, Qyrǧyzstan, Türkımenstan, Äzerbaijan, Qytai siiaqty şekaralas elder, sondai-aq İran, Polşa, Belorus, Koreia, Rumyniia, Gruziia, Ündıstan siiaqty alys-jaqyn şetelderde otandyq önerkäsıp önımderın tanystyryp, 183 million AQŞ dollaryna eksporttyq kelısımşartqa qol jetkızılıp edı. Syrtqy naryqqa synalap enudı memlekettık tūrǧyda ūiymdastyrǧan mūndai jüielı qadamnyŋ arqasynda «Belkamit», «Kazneftegazmaş», «AgroTehMaş», «Hyundai», «Qazfosfat», «Alina», «Kaizer», «Mimioriki», «RG Brands», «Sesna», «Eurasian Foods», «Rahat» sekıldı tauar brendterınıŋ önım ötkızu örısı keŋeidı.

Syrtqy naryqqa äbden ornyǧyp, tūtynuşy tapqanşa, kez kelgen kompaniiaǧa şyǧyn şyǧaruǧa tura keledı. Baj salyǧy, sertifikasiiadan ötu, tasymaldau men logistikaǧa qyruar qarjy ketetını ras. Osy bır syndarly sätte kömek qolyn sozǧan memleket 2010 jyldan bastap eksporttaudyŋ jarty şyǧynyn köteru mehanizmın engızgenın de aita ketken jön. Künı bügınge deiın 131 eksporttauşy kompaniiaǧa «Qazeksportgarant» korporasiiasy 530 mln teŋge qarjylai kömek berdı.

Qyrqynşy oryndamyz

Otandyq eksporttyŋ qazırgı jai-küiın aŋdau üşın statistikaǧa köz jügırteiık. İndustriia jäne jaŋa tehnologiialar ministrlıgınıŋ mälımetınşe, ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa 92,3 mlrd dollardyŋ tauaryn şetelge şyǧaryppyz. Elımız eksport kölemı boiynşa älemdık reitingte qyrqynşy orynǧa taban tıredı. Dünie jüzın daǧdarys dauyly şarpyǧanyna qaramastan, sonau 2008 jyldan berı Qazaqstannyŋ eksport kölemı jyl saiyn 7%-ǧa ösıp otyrypty. Sol uaqyttan berı jalpy düniejüzılık eksporttyq ösım 6%-dan adym aşpaǧanyn eskersek, mūny jaqsy körsetkış deuge bolady.

Künı keşege deiın şikızat öndırumen şektelgen elımız kürmeuge kelmeitın qysqa uaqyt ışınde öŋdelgen tauar men daiyn tauar şyǧaru körsetkışın edäuır joǧarylatty. Mys, myryş, ferroqorytpa, mūnai önımderı, uran, altyn, kümısımız Qytai, Resei, Şveisariia, Türkiia, Germaniia syndy älemnıŋ bes äl-quatty memleketıne tūraqty jöneltıledı. Sonyŋ arqasynda byltyr öŋdelgen tauardyŋ eksporty 25,5 mlrd dollarǧa jettı. Bıraq būlai jalǧasa berse jartylai öŋdelıp, jartymsyz baǧaǧa kete baratyn ken bailyqty da sarqyp alamyz. Sondyqtan memleket industriialyq-innovasiialyq damu saiasatynda qosymşa qūny joǧary, daiyn önım şyǧaruşylarǧa eksporttyq täuekeldı saqtandyruyna, syrttan serıktes ızdeuıne kömek körsetıletını sodan. Mäselen, jaqynda Temırtaudaǧy bötelke ge arnalǧan kronen-qaqpaqtar şyǧaratyn «Ast Etalon Srown» kompaniiasy «Kaznex Invest» agenttıgınıŋ atsalysuynyŋ arqasynda portugaliialyq «Nilorn Portugal» kompaniiasymen kelısımşartqa otyrdy.

– Agenttık ötkızu naryǧyn anyqtap, satyp aluşylarmen kelıssözder jürgızdı. Nätijesınde, Batys Europaǧa jylyna 60 mln kronen-qaqpaq ötkızetın boldyq. Alǧaşqy legı Portugaliiaǧa jöneltıldı, – deidı jetıstık syrymen bölısken «Ast Etalon Srown» kompaniiasynyŋ direktory Iýrii Diupin.
Qazırgı taŋda kompaniia jylyna 900 mln qaqpaq şyǧarsa, sonyŋ 60%-y şetel asady. TMD aumaǧynda ornalasqan älemge tanymal syra zauyttarymen, Özbekstan, Qyrǧyzstan käsıporyndarymen senımdı serıktestık jolǧa qoiyldy.

Keden odaǧynyŋ keŋıstıgı

Soŋǧy üş jylda mūndai daiyn önımnıŋ syrtqy saudasy ekı ese artyp, 4,2 mlrd teŋgenı qūrady. Aliuminii symyn ötkızu 3 ese, transformator – 2 ese, polimer propilen – 57%-ǧa, makaron önımderı – 56%-ǧa, ösımdık mailary – 47%-ǧa, metall qūbyrlar – 22%-ǧa, astyq – 10%-ǧa, moiyntırek (podşipnik) şyǧaru 6,1%-ǧa artty.

Älbette, otandyq önımnıŋ örısı keŋeiuıne Keden odaǧyna müşe boluymyz jol aşty. Qazır taŋda Keden odaǧy arqyly eksporttalatyn tauardyŋ jartysynan astamyn öŋdelgen, daiyn önımder qūraidy. Moiyntırek, akkumuliator, et konservılerı, konditer taǧamdarynyŋ basym bölıgı Resei, Belorus naryǧyna şyǧarylady. Alys-berıstıŋ bırtariftık saiasaty bastalǧaly otandyq biznesmender men şeteldık investorlar būryn-soŋdy bolmaǧan öndırıs türlerın aşuǧa batyl kırıstı.

Mäselen, «ZIBROO» brendımen sporttyq kiım şyǧarumen tanyla bastaǧan «KazSPO-N» kompaniiasy Reseimen jalpy qūny 7 mln euro bolatyn ūzaqmerzımdı kelısımşartqa otyrdy. Kompaniianyŋ damu jönındegı direktory Marina Ostapenkonyŋ aituynşa, otandyq sporttyq kiımnıŋ sapasyn joǧary baǧalaǧan Mäskeudegı Şaŋǧy kerek-jaraǧyn jabdyqtau ortalyǧy ony Reseidıŋ on qalasyna (Mäskeu, Qazan, İjevsk, Syktyvkar, Tiumen, Petrozavodsk, Uhta, Tula, Kirov, Cherepoves) taratatyn bolady. Sonymen qatar, Belorus memleketıne de 600 myŋ euronyŋ tauary satylmaqşy. Atap keterlık bır jäit, reseilık biznes-serıktes 2018 jylǧa qarai ötkızu naryǧyn 20 öŋırge deiın arttyrmaq. «KazSPO-N» kompaniiasy önımderın şetelge bırınşı märte şyǧaryp jatqan joq. Byltyr Mäskeude ötken «Lyjnyi salon-2012» körmesıne qoiylǧan önımderınıŋ sapasyn jazbai tanyǧan Reseidıŋ «Neoteks», Avstriianyŋ «WODL SEILBAHNEN» kompaniialary da kelısımşartqa otyrdy.

Al, maşina qūrastyru salasyna kelsek, Astanadaǧy Elektrovoz qūrastyru zauytynyŋ, «Talgo» vagondaryn qūrastyru zauytynyŋ önımderıne aldaǧy bes-on jylǧa tapsyrys älden-aq daiyn tūr. Öskemendegı «Aziiaavto» men Qostanaidaǧy «AgroMaşHolding», Almatydaǧy «Astana Motors» kompaniialary avtodillerlıkten avtoöndırıske oŋai auysuynyŋ syry osy daiyn tūtynu naryǧynda bolsa kerek. Iаǧni, ortaq ekonomikalyq keŋıstıktegı elderge kölıktı qiiaŋdaǧy Koreiadan, Japoniiadan aldyrtqanşa, bölşek küiınde äkelıp osy jerde qūrastyryp satqan uaqyt, baǧa tūrǧysynan äldeqaida tiımdı. Astanadaǧy İndustrialdyq parktıŋ tusyrap jatqan jerı bas-aiaǧy bır ekı jyldyŋ ışınde jandanyp sala bergenın de osy özgerıspen bailanystyramyz. Şyny-plastikalyq qūbyr şyǧaratyn «Amitech Astana» JŞS-nıŋ kommersiialyq direktory Nariman Şarafutdinovtyŋ aituynşa, erkın ekonomikalyq aimaqtar men Keden Odaǧynyŋ qūryluy otandyq öndırıstıŋ şynaiy bäsekede şiryǧuyna kädımgıdei türtkı boldy. Ol öz sözıne ai saiyn Reseige 30 vagon qūbyr jıberetının aityp dälel keltıredı. Iаǧni, būryn-soŋdy käsıpkerler on alty million tūtynu naryǧy jūmyrǧa jūq bolmaidy dep, aqşasyn jelge ūşyrudan qorquşy edı. Naryq geografiiasynyŋ özgeruı ondai qorqynyşty seiıltıp, bılek sybantqan bäsekege jaǧdai jasady.

Ädılbek JAPAQ

Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button