Ejelden «alpysqa kelgennen aqyl sūra» dep ösken bızdıŋ halyq üşın aqsaqaldarǧa jaqsy jaǧdai jasap beru ǧana emes, olardyŋ aqylyn alyp, ömırlık täjıribesın üirenu de qoǧamdyq maŋyzy zor ısterdıŋ bırı bolyp sanalady. Al, elımızdegı aqylman qariialar men aq jaulyqty analardyŋ ūiytqysy, bır ortalyqqa toptastyratyn ūjymy – Respublikalyq Ardagerler ūiymy men onyŋ barlyq oblystar men audandardaǧy bölımşelerı. Jas ūrpaq ardagerlerdıŋ äŋgımesın, aqylyn tyŋdap, täjıribesın üirengısı kelse, aldymen osy ūiymmen jaqyndasuy kerek.
Biyl, dälırek aitsaq, aqpan aiynyŋ 27 jūldyzynda Respublikalyq Ardagerler ūiymy Ortalyq keŋesınıŋ töraǧasy bolyp, elımızge belgılı qoǧam qairatkerı, Parlament Senatynyŋ alǧaşqy deputattarynyŋ bırı ärı komitet töraǧasy bolǧan, türlı basqaruşylyq oryndarda, sonyŋ ışınde Maŋǧystau oblystyq bılım basqarmasynda, Y.Altynsarin atyndaǧy Ūlttyq bılım akademiiasynda bırınşı basşy bolyp qyzmet atqarǧan tarih ǧylymdarynyŋ doktory, professor Ömırzaq Ozǧanbaev sailandy. Barlyq ıstıŋ oŋ bolyp, belsendı jürgızıluı qai künde de bırınşı basşyǧa bailanysty. Ömırde belsendı eŋbek pen bastamaşyl ideiany basşylyqqa alatyn Ömırzaq aǧai kelgelı ūiymnyŋ jūmysy belsendı jürgızıle bastady.
Dın – dıŋgegımız
Aldymen, jastar arasynda imandylyq egu, sonymen qatar, olardy türlı ziiandy aǧymdardyŋ yŋǧaiyna tüsıp ketuden saqtau ısıne qarttardyŋ qandai kömegı bolady, būl ıste Qazaqstan Mūsylmandary dıni basqarmasy men Ardagerler ūiymy qandai bırlesken şaralar ötkıze alady degen mäselelermen Almaty qalasynda Bas müfti Erjan Maiamerovpen ekıjaqty äŋgıme boldy. Kezdesu barysynda aqsaqaldar men imamdardyŋ bırge atqaratyn jūmystarynyŋ baǧyttary aiqyndaldy. Ol köbınese jastarmen ötkızıletın türlı kezdesuler, döŋgelek üstelder, teledidar men radiohabarlarǧa bırlese qatysu formasynda bolmaq. Sondai-aq, qazaqtar arasynda ǧasyrlar boiy imandylyq dänın egıp kelgen İmam aǧzam Äbu Hanifa mazhabynyŋ maŋyzyn halyq arasyna nasihattauda qarttar tarapynan bolatyn keibır kömekter turaly äŋgıme aityldy.
Jastar – bolaşaǧymyz
Qap tauynyŋ tūrǧyndarynda «eger tau Mūhamedke kelmese, Mūhamedtıŋ özı tauǧa barady» degen bır naqyl söz bar. Sol aitpaqşy, qarttar – Ardagerler ūiymy özı bastamaşy bolyp, jastar ūiymdarymen bırlese jūmys ısteudı qolǧa aldy. «Nūr Otan» HDP-nyŋ «Jas Otan» jastar qanatynda bılıktı basşylar bar bolyp şyqty. Olar jas ūrpaqty patriottyq ruhta tärbieleude aǧa ūrpaqtyŋ aqyly men täjıribesın taratudyŋ maŋyzdylyǧyn tez tüsınıp, yntymaqtasa jūmys ısteuge bırden kelıstı. Sonyŋ nätijesınde Ardagerler ūiymy Ortalyq Keŋesı men «Jas Otan» jastar qanatynyŋ arasynda yntymaqtasa jūmys ısteu turaly memorandumǧa qol qoiyldy. Ekı ūiymnyŋ bırlese ötkızgen alǧaşqy şarasy S.Nūrmaǧambetov atyndaǧy «Jas Ūlan» mektebındegı kezdesu boldy. Közderınen jalyn ūşqyndaǧan jas ūrpaq ökılderı atalary men äjelerınıŋ äŋgımelerın zor qyzyǧuşylyqpen tyŋdap, patriotizmnıŋ qainar közı qaida ekenıne bır sät köŋıl böldı.
Soǧys ardagerlerı ardaqtaldy
Ötken jüz künde atqarylǧan aituly şaralardyŋ ışınde Ortalyq keŋestıŋ kezektı, üşınşı plenumyn atauǧa bolady. Onda Ūly Otan soǧysyndaǧy Jeŋıstıŋ 70 jyldyǧyna daiyndyq barysynda respublikalyq ardagerler ūiymynyŋ aldynda tūrǧan mındetter talqylanyp, pysyqtaldy. Jasalǧan baiandamany talqylau barysynda tüsken ūsynystar men pıkırler eskerılıp, ıs-şaralar jospary jasalyp, bekıtıldı. Osy mäselenıŋ barlyq qyrlary men maŋyzyn jäne ūiymnyŋ aldynda tūrǧan mındetterın körsetken kölemdı maqalalar Ortalyq keŋes töraǧasynyŋ atynan respublikalyq «Egemen Qazaqstan» (08.05.2013 j., «Erlık eskırmeidı») jäne «Kazahstanskaia pravda» (13.04.2013 g., «V preddverii velikoi daty») gazetterınde jariialandy. Qazır barlyq oblys ortalyqtarynda ardagerler ūiymy Plenumdary töraǧanyŋ qatysuymen alda tūrǧan mındetter talqylanuda.
Al, Ūly Jeŋıstıŋ 68 jyldyǧy merekesı elımızdıŋ barlyq deŋgeidegı ardagerler ūiymdarynyŋ aralasuymen memlekettık organdar jäne qoǧamdyq ūiymdar tarapynan joǧary deŋgeide atalyp öttı. Aqylman qariialar men analardyŋ elge, jerge degen aq tılekterı, tūŋǧyş ret bolǧan jauyngerlık paradqa qatysty jaqsy pıkırlerı BAQ betterı men TV, radiolarda jiı estılıp jatty.
Ūly Jeŋıstıŋ 68 jyldyq merekesı qarsaŋynda 68 soǧys ardagerıne jaŋa päterlerdıŋ kıltı tabys etılıp, köptegen ardagerlerdıŋ üi-jailaryna jöndeu jūmystary jasaldy. Sondai-aq, äleumettık jäne tegın medisinalyq kömekter ūiymdastyryldy. Osynyŋ bärın ūiymdastyruda ardagerler ūiymdarynyŋ belsendılıgı aiqyn körındı
Müjälsızge kömek
Qazır Ardagerlerdıŋ Ortalyq keŋesınde Europanyŋ damyǧan elderınde 30 jyldan berı qoldanylyp kele jatqan «Ömır beldeuı» atty jobany ıske asyru mäselesı qarastyryluda. Onyŋ mänısı mynada: esepke alynǧan nauqas qarttar (sonyŋ ışınde būryn infarkt, insult alǧan) medisinalyq dabyl jüiesıne engızılıp, olardyŋ qoldaryna arnaiy bılezık nemese kulon kigızıledı. Syrqat adam telefonmen kömek şaqyra almai qūlap, tūra almai qalǧan jaǧdaida qolyndaǧy bılezıktıŋ tüimeşesın bassa boldy, sanauly minutterde jedel järdem jetıp kelıp, kömek jasaidy. Mıne, osyndai jüienı ıske asyru bızde de qolǧa alynbaqşy.
Aǧadan – aqyl
Sonymen qatar, Ortalyq keŋestıŋ jūmysyn jandandyryp, belsendı äreketter jasau jolynda elımızdıŋ ardaqty azamattarymen kezdesuler boldy. Sonyŋ ışınde Keŋes Odaǧynyŋ Batyry jäne Halyq Qaharmany Saǧadat Nūrmaǧambetov, Keŋes Odaǧy Batyry ataǧyn ekı ret alǧan, daŋqty ūşqyş Talǧat Bigeldinov, Eŋbek Erlerı Boşai Kıtapbaev pen Äbış Kekılbaev jäne t.b. basqalarmen bolǧan äŋgımelesulerdıŋ maŋyzy zor boldy. Olardyŋ aqyl-keŋesterı men ūsynystary ūiymnyŋ bolaşaq jūmystarynda oryn tabatyn bolady.
Babalardyŋ sara joly
Osy uaqyt aralyǧynda Ardagerler ūiymynyŋ Ortalyq keŋesı bırneşe respublikalyq mädeni şaralarǧa belsendı qatysuşy boldy. Sonyŋ ışınde Alaş qozǧalysynyŋ 95 jyldyǧyna arnalǧan «Ūlttyq sana jäne Alaş arystary» atty halyqaralyq jäne jas ūrpaqty otanşyldyq ruhta tärbieleuge eleulı üles qosa alatyn, respublikalyq deŋgeide atap ötılıp jatqan ataqty «Elım-ai» jyrynyŋ avtory Qojabergen Tolybaiūlynyŋ 350 jyldyq mereitoiyna arnalǧan ǧylymi-täjıribelık konferensiianyŋ qūryltaişysy bolyp, sättı ötuıne belsendı atsalysuda. Babanyŋ jas ūrpaqqa ǧibrat bolatyn ısterı men ösietterı jaily ülken baiandama daiyndaldy.
Qarttar qarap otyrǧan joq
Sonymen qatar, Ortalyq keŋes jergılıktı jerlerdegı bölımşelerde atqarylyp jatqan jaqsy ıster men igı bastamalarǧa qoldau bıldırıp, öz tarapynan dūrys baǧdar berude. Sonyŋ ışınde Almaty qalasy ūiymynyŋ ardagerlerdıŋ kompiuterlık sauatyn aşu jūmysyn jürgızetın ortalyq, Qaraǧandy qalasyndaǧy şahmat klubyn aşqanyn respublikaǧa äigıledı. Qostanai oblysy Rudnyi qalasyndaǧy Sokolov-Sarybai tau-ken öndırıstık kombinatynyŋ ardagerlerge jasaǧan qamqorlyǧyn täjıribe retınde nasihattau jūmystaryn ıske asyruda. Astana qalasynda ardagerler nemere, şöberelerımen bırge Ūly Otan soǧysy batyrlaryna qoiylǧan eskertkışterdı öz qamqorlyqtaryna alyp, tazalau, abattandyru t.b. jūmystaryn jürgızdı. Temırtau qalasy ardagerlerınıŋ tūrǧylyqty jerlerdegı jastar arasyndaǧy jūmys täjıribesı jinaqtalyp, jariialandy.
Memleketaralyq deŋgeidegı mereilı ıster
TMD aumaǧyndaǧy ardagerlerdıŋ Respublikalyq ūiymdaryn bırıktıretın Mäskeu qalasyndaǧy Halyqaralyq odaq ūiymynda Ūly Otan soǧysyna qatysqan qaharmandardy mäŋgılık halyq jadynda saqtau üşın Qazaqstan Respublikasynda jasalyp jatqan jūmystar jönınde esep berılıp, ol maqūldandy.
Qazaqstanda eskertkışter sany köbeie tüsude. Soŋǧy bes jyl ışınde ǧana 609 memorialdyq nysan boi köterdı. Jalpy sany 5 myŋnan asty. Solardyŋ ışınde Tver oblysyndaǧy 100-şı jäne 101-qazaq atqyştar brigadasynyŋ erlıgıne arnalǧan memorial, Almaty oblysy Panfilov audanyndaǧy mūrajai, Öskemen qalasyndaǧy Erlık memorialy, Qostanai qalasyndaǧy erlık eskertkışı jäne basqa da ondaǧan nysandar berıldı.
Sondai-aq, qysqa tarihi merzımde Älemdık qauymdastyqtardy tartu ortalyǧy jäne türlı baǧyttardaǧy kölemdı halyqaralyq forumdardy ötkızu ornyna ainalǧan jaŋa Astananyŋ auqymdy qūrylysy da memorialdyq jūmystardy jandandyra tüsude. Kölemı 14 myŋ şarşy metrdı alatyn memlekettık tarihi mūrajai, «Otan qorǧauşylar» keşenı, Bauyrjan Momyşūlynyŋ, Mänşük Mämetovanyŋ, Äliia Moldaǧūlovanyŋ jäne basqa qaharman qazaqstandyqtardyŋ eskertkışterı salynuda.
Respublikada Jeŋıs Künı qarsaŋynda jyl saiyn barlyq eskertkış oryndaryna jöndeu jürgızılıp, jaŋartylady. Būl eskertkışter saltanatty ıs-şaralarda köpşılıktıŋ kelıp, taǧzym eter ornyna ainalǧan. Soǧys ardagerlerınıŋ otbasylyq eskertkışterın jäne qabırlerın qamqorlyqqa alu dästürı de jalǧasuda.
Sonymen qatar, äsırese, oqu oryndarynda jastarǧa tärbie beretın mūrajailardyŋ, jauyngerler erlıgı bölmelerınıŋ sany arta tüsude. Juyrda 1670 qoǧamdyq mūrajai qatysqan respublikalyq baiqau konkursyn ötkızdık. Bızdıŋ ötınışımız boiynşa olarǧa oquşylardyŋ qatysuyn qamtamasyz etu oqu baǧdarlamasyna engızıldı.
Erlık ūmytylmaidy
Is jüzınde Belorussiia jerı Resei, Ukraina siiaqty keŋes adamdarynyŋ qanyna molynan suarylǧan Qazaqstan soǧys alaŋy bolmasa da, Jeŋıs jolynda özınıŋ millionǧa juyq ūldary men qyzdarynyŋ ömırın berdı. Sonyŋ ışınde 500 Keŋes Odaǧynyŋ Batyry, 50 Daŋq ordenınıŋ tolyq kavalerı boldy. Ūly Otan soǧysyna qatysqan 33 ūlttyŋ ışınde qazaqtar adam şyǧyny jönınen üşınşı orynda tūratynyn köp adam bıle bermeidı.
Keibıreulerdıŋ Ūly Jeŋıstegı Keŋes Odaǧynyŋ rölın kışıreituge tyrysqanyna qaramai, olardyŋ esımderı eşqaşan ūmytylmaidy jäne ony ūmytpau qasiettı boryşymyz.
Ūly Jeŋıske qol jetkızuge şeksız üles qosqan Tyl eŋbekkerlerınıŋ rölı men eŋbegınıŋ maŋyzdylyǧyn eskerıp, ony baǧalaudy köteru kerek dep sanaimyz. Soǧys jyldarynda Qazaqstan eldıŋ senımdı tyly bola bıldı. Bızge jüzdegen önerkäsıp oryndary men ūiymdary köşırıldı. Olardyŋ bärı maidan üşın eŋbek ettı. Jarty millionnan artyq köşırılgen halyq qazaqstandyqtardyŋ qamqorlyǧyn kördı. Elımızdıŋ barlyq tükpırındegı halyq soǧysqa qajettı qaru-jaraq, kiım-keşek, azyq-tülık daiyndau jolynda jan aiamai eŋbek ettı.
Ūly Otan soǧysyndaǧy Jeŋıstıŋ 70 jyldyq mereitoiyna orai Respublikalyq Ardagerler ūiymynyŋ Ortalyq Keŋesı estelık kıtabyn şyǧarudy qolǧa alyp otyr. Ol Ūly Otan soǧysyndaǧy qazaqstandyqtardyŋ maidandaǧy jäne tyldaǧy ūşy-qiyrsyz zor ülesın molynan körsetudı közdep, köp tomdyq bolyp şyqpaqşy. Mūndai kıtaptardyŋ jas ūrpaqty otanşyldyq ruhta tärbieleude ülken röl atqarady degen ümıttemız.
El aǧalarymen bırge
Ärine, Ardagerler ūiymy jūmysyn jandandyruda memlekettık organdarmen tyǧyz yntymaqtastyq jasaluy qajet. Olai bolmaǧan jaǧdaida ūiymnyŋ köptegen qoǧamdyq ūiymdardyŋ bırı bolyp qala beruı mümkın. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qoldauy men qorǧauyndaǧy airyqşa qoǧam ekenın körsete otyryp, ūiym basşysy bırneşe ministrlıkter men vedomstvolar basşylarymen yqpaldastyq mäselelerın talqylyp, jiı kezdesıp tūrdy. Sonyŋ ışınde ministrler M.Qūl-Mūhammed, B.Jūmaǧūlov, S.Äbdenovpen kezdesuler ekı jaqqa da tiımdı boldy. Sondai-aq, Käsıpodaq federasiiasynyŋ töraǧasy Ä.Qūsaiynov, N.Gumilev atyndaǧy Euraziia Ūlttyq universitetınıŋ rektory E.Sydyqov jäne basqa da ūiym jūmysynyŋ köptegen mäselelerın şeşu boiynşa kezdesuler boldy. Mıne, Ömırzaq Ozǧanbaev töraǧalyq etken jüz künde Ortalyq keŋes tarapynan atqarylǧan jūmystardyŋ bırqatary osyndai.
Manar Samūratova,
Respublikalyq Ardagerler
ūiymy Ortalyq keŋesınıŋ qyzmetkerı
