Byltyr Ş.Qūsaiynov atyndaǧy Aqmola oblystyq qazaq muzykalyq drama teatry elordada gastroldık saparmen bolǧanda, öner ūjymynyŋ repertuaryndaǧy qoiylymdardyŋ bırı – jazuşy-dramaturg Jabal Erǧalievtıŋ «Jan şyryly» dramasyn tamaşalaǧan edık. Dramada bütın bır otbasynyŋ mysalynda İslam dının jamylǧan jat aǧymdardyŋ qoǧamǧa tigızetın terıs yqpaly turaly baiandalady. Şyǧarma avtorynyŋ körermenge negızgı aitar ideiasy da – qazaq halqy ejelden ūstanyp kele jatqan, ūltymyzdyŋ dästür-saltymen qabysatyn Hanafi jolynan ainymau, özge joldardyŋ adasuşylyqqa jeteleitının, onyŋ arty ülken qasıretke aparatynyn ūǧyndyru.
Dramada köterılgen mäsele bügıngı künnıŋ eŋ özektı taqyryptardyŋ bırıne ainalyp otyr. Künı keşe Aqtöbede bolǧan oqiǧa dınge, jalpy alǧanda, dıni tärbiege selqos qarauǧa bolmaitynyna taǧy anyq köz jetkızdı.
Osydan jarty jyldai būryn Q.Quanyşbaev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatry J.Erǧalievtıŋ joǧaryda atalǧan tuyndysynyŋ negızınde «Esıgımdı qaqqan kım?» psihologiialyq dramasyna daiyndyqty bastady. Dramanyŋ qoiuşy rejisserı, QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Nūrlan Jūmaniiazovtyŋ aituynşa, qoiylymǧa äzırlık byltyrǧy qaraşa aiynyŋ soŋynda, jeltoqsannyŋ bas kezderınde bastau aldy. Iаǧni, qallekilıkter osynau näzık taqyrypty kötergende asyǧystyqqa barmai, äbden pısırıp, jetıldırıp baryp körermenge ūsyndy.
Ötken jūma künı «Esıgımdı qaqqan kım?» psihologiialyq dramasynyŋ Astana törındegı premerasy boldy. Bız atalmyş tuyndynyŋ negızınde jatqan, Ş.Qūsaiynov atyndaǧy Aqmola oblystyq qazaq muzykalyq drama teatry akterlerınıŋ somdauyndaǧy «Jan şyryly» men keiıngı qoiylymnyŋ arasyndaǧy erekşelıkterdı baǧamdap kördık. «Būl dramany qoiǧanda Nūrlan Jūmaniiazovtyŋ qoltaŋbasy nesımen erekşelendı?» dep, rejisserdıŋ özınen sūraǧanymyzda ol «Jan şyrylyn» körmegendıgın aityp, rejisserlık şeşımderın aşa qoimady.
Bızdıŋşe, bırınşı erekşelık qoiylymǧa tartylǧan akterlerdıŋ qūramynda bolyp otyr. Aqmola teatrynyŋ bır ǧana tuyndysyn körgendıgımızden, sol ūjymdaǧy ärtısterdıŋ esımderı bızge beitanys ärı olardyŋ akterlık şeberlıkterıne de qanyǧa qoimadyq. Al, Qalleki teatrynyŋ qoiylymdaryn künde tamaşalamasaq ta, ärbır premerasyn baryp köruge tyrysamyz jäne akterlerınıŋ qarymynan da habardarmyz.
Mäselen, «Esıgımdı qaqqan kım?» dramasynda basty rölderdı känıgı ärtıs därejesıne jetken, attary da, QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı degen ataqtary da bar Küliia Qojahmetova, Janqaldybek Tölenbaev, Altynai Nögerbek syndy akterler somdaidy. Qosalqy rölderıne Oljas Jaqypbek, Bauyrjan Sūrapbaev jäne basqa bolaşaqtary bar jas ärtıster taŋdalǧan. Qallekilıkterdıŋ qoiylymdarynda baldyrǧan akterler de auyq-auyq körınıp qalady. Bız söz etıp otyrǧan dramada bır otbasynyŋ erkelerı bop otyrǧan, ata men äjenıŋ quanyşy Qanaǧat Manas, Qaisar men Beknūr Ybyrailar syndy balǧyndardyŋ önerı körermenderdı täntı qylmai qoimady. Qallekilıkter aqmolalyqtardan osy akterlık qūrammen ūtqan siiaqty. Ärine, dramanyŋ bas qalada qoiyluy da basty faktor sanalady.
Ekınşıden, Jabal Erǧaliev osydan bırneşe jyl būryn jazylǧan şyǧarmasynyŋ üstınen qaita qarap, kompozisiiasyn da, keiıpkerlerdıŋ söiler sözderın de şiratqan. Siujettık jelısıne de özgerıs engızgen. Mäselen, Aqmola teatrynyŋ nūsqasynda terrorşylardyŋ jansyzy Jūmannyŋ arbauyna tüsıp, jūbaiy Asqar men qyzy Janarmen laŋkesterdıŋ lagerınen tabylyp, nikab kigen Gülnūr küieuı men bauyr etı – balasynan köz jazyp qalǧan soŋ aqyl-esınen aiyrylady. Al, qallekilıkter eŋ soŋynda Gülnūrdyŋ (aktrisa A.Nögerbek) basyna oramal taqqyzyp, ony haq jolyna oraltady. Avtor sonysymen dästür-salttan ajyramai, qazaqtyŋ ūstanar naǧyz joly osy dep, körermennıŋ sanasyna şegeleudı mūrat tūtqan siiaqty.
Jūmannyŋ rölın somdaǧan Qalleki teatrynyŋ akterı Bauyrjan Sūrapbaevtyŋ oiyny da köŋılımızden şyqty. Onyŋ söilegen sözınen, jasaǧan qimyl-äreketınen röl ışıne äbden kırıp ketkenın baiqadyq. Janardyŋ rölındegı balǧyn aktrisa Qanaǧat Manastyŋ önerın tamaşalap otyryp, «Kökserek» körkem filmınde Qūrmaşty oinaǧan Qambar Uäliev esımızge tüstı. Akterdıŋ özı bır sūhbatynda osy rölınen keiın küle almai qalǧanyn aitqan edı. Bız psihologiialyq tūrǧydan auyr röl enşısıne tigen Qanaǧat sonyŋ kebın qūşpasa eken dep oiladyq.
Sözımızdı tüiındei kelgende, Jabal Erǧaliev bügıngı eŋ ötımdı taqyryptardyŋ bırın tapqan. Özınıŋ sözınşe, köterer mäselege üstırt qaramai, Qazaqstan mūsylmandary Dıni basqarmasynyŋ mamandarymen aqyldasyp baryp, şyǧarmasyn jazuǧa kırısken. Osydan özınıŋ de dıni bılımın, şyǧarmasyn tamaşalaǧan körermennıŋ de dıni sauatynyŋ artuyna mümkındık jasaǧan. Al, qallekilıkter dramaturg pen körermen arasynda altyn köpır boldy.
P.S. Bala kezımızde Samuil Marşaktyŋ «Esıgımdı qaqqan kım?» dep bastalatyn «Poşta» atty öleŋın jattauşy edık. Öleŋde poşta tasuşy turaly baiandalatyn. Hat-habar kütken halyq onyŋ keluın asyǧa kütetın. Al bügınderı esık qaǧylǧan saiyn üreilenetın boldyq. Onyŋ sebebı qazırgı qoǧamda törımızge basa- köktep kırıp kele jatqan nebır jaǧymsyz körınısterden bolyp otyr. Qallekilıkter qoiǧan qoiylym sodan saqtanuǧa şaqyrady.
Amanǧali QALJANOV
