Basty aqparat

Qazaqstandyq arman

Amerikalyq arman… Būl sözdı estıgende bırden eşkımde joq erekşe qymbat, ülken avtokölık mınudı, han saraiyndai zäulım üide tūrudy armandaityn amerikalyqtar köz aldyŋa keledı. Al qarapaiym qazaq nenı armandaidy?

Menıŋ oiymşa, qalalyq qazaqtar qūrqyltaidyŋ ūiasyndai-aq bolsa da, jeke baspanasy bolǧanyn armandaidy. Juyrda jahantordaǧy jaŋalyqtar taspasynan mynadai aqparatty közım şaldy: «2017 jyly 11 million 200 myŋ şarşy metr tūrǧyn üi paidalanuǧa berılıp, 100 myŋnan astam otbasylar jaŋa baspanaǧa qol jetkızdı. Jyldyq josparǧa orai jalpy tūrǧyn üilerdı paidalanuǧa beru 111 paiyzǧa oryndaldy. Būl – täuelsızdık jyldaryndaǧy rekordtyq körsetkış. Endıgı mındet – 2030 jylǧa deiın ärbır qazaqstandyqty adam basyna 30 şarşy metrge deiın baspanamen qamtamasyz etu. Jyl saiynǧy ösım kölemı 8-10 paiyzdy qūraidy». Basqa bıreu emes, resmi aqparatty İnvestisiialar jäne damu ministrınıŋ orynbasary Qaiyrbek Öskenbaevtyŋ özı taratty. Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary Sergei Horoşun tūrǧyndarmen kezdesude byltyr elordamyzda 2 million 360 myŋ şarşy metr tūrǧyn üi nemese 20781 päter salynǧanyn habarlady. Qoş delık.
Baspananyŋ qoljetımdılıgın Memleket basşysynyŋ özı de eşqaşan nazardan tys qaldyrǧan emes. Sonyŋ bır dälelındei, «Tūrǧyn üidı köpşılıkke qoljetımdı etken tūrǧyn üi jinaqtau jüiesı tiımdı jūmys ısteude. Baspanamen qamtu körsetkışı soŋǧy 10 jylda bır tūrǧynǧa şaqqanda 30 paiyzǧa ösıp, bügıngı künı 21,6 şarşy metrdı qūrady. Būl körsetkıştı 2030 jyly 30 şarşy metrge deiın jetkızu kerek» dedı Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev «Törtınşı önerkäsıptık revoliusiia jaǧdaiyndaǧy damudyŋ jaŋa mümkındıkterı» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda.


Būl, söz joq, baspana mäselesıne jaŋaşa közqaras. Alaida mäselenıŋ mänısıne tereŋ boilaiyqşy. Mysalǧa, öz basym otbasymdaǧy 4 adammen 55 şarşy metrdı qūraityn päterde tūramyn. Eger adam basyna 21,6 şarşy metr tiesılı bolsa, onda 4 adam – 84,6 şarşy metr, 30 şarşy metr tiesılı bolsa, 120 şarşy metr päterde tūruymyz kerek. Jasyratyny joq, bıreuler Astanada 150 şarşy metr üide tūratyn bolsa, ekınşı bıreuler 1 şarşy metrge de qoly jetpei, bala-şaǧasymen päter ne jataqhana jaldap, kısı esıgınde jür. Sonda är qazaqstandyq 30 şarşy metr tūrǧyn jai ielenetın kün qaşan tuady?
«Tūrǧyn üilerdı paidalanuǧa beru 111 paiyzǧa (!) oryndaldy!» dep Ükımetke esep bergen qūzyrly mekeme (İnvestisiialar jäne damu ministrlıgı – T.T.) 12 jyldan keiın ärbır qazaqstandyqtyŋ özıne tiesılı 30 şarşy metrınde tūryp jatqanyn qalai däleldeidı? Mäsele – osynda. «On ekı jylda pälenbai million şarşy metr tūrǧyn üilerdı paidalanuǧa berdık» dep qaǧazben esep beretını anyq. Sonda deimız-au, barlyq tapsyrylǧan üilerdıŋ audanyn qala tūrǧyndarynyŋ jalpy sanyna (Mysaly, Astanada 1 mln-nan astam adam tūrady) bölıp: «Mıne, bız 12 jyldyq jospardy artyǧymen oryndadyq» dep börkın aspanǧa ata ma? Eŋ aldymen, olar älgı paidalanuǧa berılgen tūrǧyn üilerdıŋ ielerı kımder ekenın aşyq aituǧa tiıs. Salynyp bıtken üilerdı bailar alyp jatyr. Köp qabatty üidıŋ bır podezındegı barlyq päterlerdı satyp alǧandar bar. Sondai-aq, özınıŋ jeke būryşyna zar bolyp, sergeldeŋge tüsıp jürgender de köp. Tapsyrylǧan şarşy metrlerdıŋ kölemımen maqtanbai, elımızdegı baspanaǧa mūqtaj jandardyŋ naqty sanyn, sanatyn jäne t.b. statistikalyq mälımetterdı nege aşyq jariialamaimyz. Menıŋ oiymşa, elımızdegı qanşa azamat jaŋa qonysqa köşkenın, qanşa adam tūrǧyn üi jaǧdailaryn jaqsartuǧa mūqtaj ekenın jäne qanşa baspanasyz jandardyŋ köşede qaŋǧyp jürgenın naqty eseptep, aşyq aitatyn uaqyt jettı.


Ekınşıden, är qazaqstandyqqa 30 şarşy metr degen mejege jetudıŋ ärtürlı joldaryn qarastyrǧan jön. Mysaly, joǧary oqu oryndaryn bıtırgen jas mamandarǧa üi beretın jeke baǧdarlama jasauǧa bolady. Ötkende Ükımettegı mäjılıste elımızdegı ipotekalyq nesie üstemesın arzandatu mäselesı qarastyrylyp jatqany aityldy. Kommersiialyq bankter biyl üi saluşylarǧa järdemaqşa esebınen 125 mlrd teŋge nesie jäne 105 mlrd teŋgege ipotekalyq nesie bermek. Olai bolsa, ipotekalyq nesie mölşerı şyndap arzandauy kerek. Qazaqstandaǧy jäne damyǧan elderdegı ipotekalyq nesienıŋ mölşerlemesın salystyrsaq, aiyrmaşylyq jer men köktei. Damyǧan elderde – 1,2 paiyz, al bızde – 16-23 paiyz aralyǧynda. Iаǧni bızdıŋ bankterdıŋ halyqqa arzan ipoteka beruge ikemdeletın kezı keldı. Mysaly, Elbasynyŋ özı Joldauda aitqan «Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankı» 2017 jyly memleket bölgen 30 mlrd teŋgege arzan üiler salyp, 3488 qazaqstandyq öz baspanasyna qol jetkızgen. Elımızdegı jyldyq 5 paiyzben öz salymşylaryna qaryz beretın jalǧyz bank – osy. Bıraq baspanasy joqtardyŋ barlyǧy būl bankten esepşot aşpaǧan. Baspanasyz demekşı, bır ǧana Astana qalasynda memlekettık tūrǧyn üi qorynan jeŋıldıkpen (äleumettıŋ äljuaz toptary, jetım balalar, mügedekter, memlekettık qyz­metşıler men äskeriler, üiı apatty jaǧdaidaǧy azamattar) üi aluǧa kezekke tūrǧan 126884 adam (2016 jylǧy 18 aqpandaǧy mälımet – T.T.) bar eken. Būlardyŋ bärı özıne tiesılı 30 şarşy metr tūrǧyn jaiyna ie bola ala ma? Sebebı kommersiialyq bankterdıŋ ipotekasynyŋ mölşerın körseŋ, jaǧaŋdy ūstaisyŋ. Mäselen, «Sberbank» – 15,1 paiyz, «BankSentr­Kredit» – 15,5 pa­iyz, «ATF bank» – 16 paiyz, «RBK» jäne «Qazaq bank» – 19 paiyz, «Sesnabank» – 20,3 paiyz, «Alfabank» – 23 paiyz, «VTB bankı» 23 paiyzben ipotekalyq nesie beredı. Ärine, halyq sanynyŋ ösımı bar jerde baspana jyry da bıtpeitını belgılı.

 

Qaiyrbek Öskenbaev, İnvestisiialar jäne damu ministrınıŋ orynbasary:

– «Nūrly jer» baǧdarlamasyna köp özgerıster engızıp jatyrmyz. Mysaly, tek qalalarda ǧana emes, auyldarda da jaŋa üiler saluymyz kerek. Osy jaǧyn oilastyruǧa tiıspız. Şyndyǧyn aitsaq, aimaqtarǧa barsaŋyz, soŋǧy 4-5 jylda qanşama üiler salynyp jatqanyn köresız. Jalǧyz Astana, Almatyda ǧana emes, barlyq öŋırlerde tūtas yqşam audandar salynuda. Menıŋ oiymşa, oblys äkımderı 1-2 üi salumen şektelmei, ülken yqşam audandar tūrǧyzuǧa ūmtylǧany abzal. Sebebı inf­raqūrylymdy 2 üige de, 15 üige de tartsaŋ, bärıbır sonşa qarajat jūmsalady. Ekınşıden, halyqty aqşa jinauǧa üiretuımız kerek. Toiǧa ne basqa qajettılıkke emes, üi satyp aluǧa. Tūŋǧyş balasy tudy ma, üi aluǧa aqşasyn jinai bastasyn. Al «Nūrly jerdı» synap-mıneuden ne ūtamyz? «Būl da jaman!» dei bersek, aqşa bölınbei, üiler salynbai qalady. Sondyqtan memleket mümkındık berıp tūrǧanda nege salmasqa? Mysaly, «Nūrly jerge» «BAZİS-A», «BI Group» siiaqty ırı qūrylys kompaniialary qatyspaidy. Öitkenı olar bailarǧa ǧana üi salady. Bızdıkı arzan üiler ǧoi. Olar maŋaiymyzǧa da jolamaidy. Menıŋ oiymşa, jaŋa üi alamyn dep armandamaǧan adam oǧan qol jetkıze almaidy. Ärkımge de armandau kerek, özıne talap qoiu kerek.

Meruert Qazbekova, Mäjılıs deputaty:

– Eger ministrlıktegıler osynşama uaqytta qazaqstandyqtar baspanamen qamtamasyz etıledı dese, sol sözderıne jauap beruı kerek. Bälkım, sondai baǧdarlamasy bar şyǧar. Menıŋ oiymşa, būl mäselede ekı närsenıŋ basyn aşyp aluymyz kerek. Bırınşısı – memleket är azamatyna üi alu qūqyǧyn tolyq qamtamasyz etuı kerek. Bıraq ol qymbat, asa qymbat üi emes. Qandai päter alatyny ärkımnıŋ tabysyna, mümkındıgıne, tılegıne qarai ärtürlı. Bır anyǧy, bızde mümkındık mol. Mysaly, «Nūrly jer», negızınen, öŋırlerde jüzege asyrylady. Memleket jer uchaskelerın bölıp, infraqūrylym salyp beredı. Üidıŋ kezegınde tūrǧandarǧa öte jaqsy mümkındık tuady. Endeşe, «Nūrly jerdı» bırden synai ketpei, ıstıŋ nätijesın küteiık. Ekınşısı – köp balaly otbasylar, äleumettık jaǧdaiy tömen azamattardyŋ baspana aluǧa mümkındıkterı öte tömen. «Aq jol» partiiasy, osyǧan orai, äleumettık jataqhanalar saludy ūsyndy. Sonyŋ ışınde, jastardyŋ jäne otbasylardyŋ jataqhanasyn bölek-bölek salu kerek. Mūndai jataqhanalar Astana, Almatydan bölek, barlyq oblys ortalyqtarynda boi köterse qūba-qūp. Bıraq būl kommunaldyq menşıkte bolǧany dūrys. Sız aitqandai, bıreudıŋ esıgın jaǧalap jürgen köp balaly otbasylarǧa osy joba öte qolaily. Memleket baspanasyzdar mäselesın osylai şeşetın bolsa, eŋ ülken äleumettık mäsele şeşıledı. Būǧan qarajat ta jetkılıktı. Tek atqaruşy organdardyŋ ıstı sapaly, tiımdı etıp atqarǧany ǧana kerek.

Tölen TILEUBAI

 

Taǧyda

Tölen Tıleubai

«Astana aqşamy» gazetınıŋ şef-redaktory

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button