Ötken jeksenbı künı bır jamaǧaiynymyz aqqudyŋ kögıldırındei älpeştep, aialap ösırıp otyrǧan qyzyn ūzatty. Alǧaşqy toiy bolǧasyn ba, aǧamyz da eşteŋeden tartynyp qalmady. Elordadaǧy sänı men säuletı kelısken meiramhanany jalǧa alyp, barlyq ūlttyq boiauymen ärlep, dürkıretıp ötkızdı. Asta-tök dastarqan, riiasyz peiıl, aqedıl köŋıl… erneuınen asyp, sapyrylyp jatty.
Bır şaqta toi bastalardan säl ǧana būryn artynyp-tartynyp, barlyq asai-müseilerın qūşaqtap, toidyŋ asabasy men änşılerı de jettı. Olarǧa ılesıp fotoǧa tüsıruşıler keldı. Äiteuır, qūdalyqqa kelgendei bır qora adam. Asabamyz – jüzıktıŋ közınen öter pysyq örımdei jıgıt. Taŋdaiy da taqyldap tūr. Äp-sätte jūrtşylyqty iırıp, üiırıp äkettı. Oǧan bız de quanyp, «mynau, bır bolaiyn dep tūrǧan önerlı bala eken» dep, mäz-mäiram boldyq. Toi iesı ekıbastan esı şyǧyp ketken. «Inışek, toiymdy jaqsylap ötkızıp berseŋ, eŋbegıŋ de ekı ese qaitpaq» dep, asabanyŋ arqasynan qaǧyp qoiady. Ol da mäz. Sonymen, köp kütken toi da bastaldy. Obaly neşık, asaba da, onyŋ qasynda üiırılıp jürgen jıgıtter de şetınen önerlı top eken. Neşe türlı ūlttyŋ änın näşıne keltıre şyrqap, bidı de tübın tüsıre bilep, quanyştyŋ sänın kırgızdı. Äsırese, jastardyŋ delebesın qozdyrdy. «Toi bolǧasyn, osylai bolsyn» dep bız otyrmyz. Bır kezde baiqaimyn, men maqtap, madaqtap otyrǧan asabam, är sözın qazaqşa bastap, ortasyna kelgende orysşa şüldırlep ketedı eken. Bır emes, ekı emes… ünemı… jan-jaǧyma qarasam, toiǧa kelgenderdıŋ bärı de – öz aǧaiyndarymyz. Tek änebır şetkı üstelde aǧamyzdyŋ ärıptesterı retınde ekı-üş özge ūlt ökılderı otyr eken. Bıraq olardyŋ asabanyŋ sözıne qūlaq tıgıp otyrǧanyn körmedım. Özderımen-özderı… «Sonda būl kımge orysşa söilep otyr» dep qoiamyn. Bır qaǧa berıste «ınışek, osy toiǧa kelgenderdıŋ bärı de qazaq, nege bastan-aiaq öz tılımızde jürgızbeisıŋ, özge tılde şüldırlep, miymyzdy atala qylyp jıberdıŋ qoi» dep edım, «aǧa, bärımızge de tüsınıktı tıl ǧoi» dep iyǧy qiqaŋ etıp, ötıp kettı. Sonymen, toi bıtkenşe köŋılım alabūrtyp, tynym tappai, beimaza küige tüstım.
Jalpy, bızdıŋ būrynǧy babalarymyz asa toişyl bolmaǧan sekıldı. Bolsa da är närsenıŋ şegı men şetın bılıp, mölşerden asyrmaǧan. Bügın onyŋ barlyǧy «eskılıkke» balanyp, ertegıdei toi ötkızuge qūştar bolyp baramyz. Rasyn aitqanda, qazaqy toidyŋ özı şou-biznestıŋ bır bölşegıne ainaldy. «Oibai, ananyŋ toiyna änebır änşı kelıp, än salypty» dese, oǧan auzymyzdyŋ suy qūryp, tamsanyp otyramyz.
Ötken joly äleumettık jelılerde toi üstındegı anaiy qylyqtardyŋ üdep bara jatqanyn beineleitın videorolikter jariialandy. Kädımgı, qazaqy toidyŋ üstı… Bıraq, anaiy qylyq körsetken qyz ben jıgıtke «äi, toqtat» dep otyrǧan bır adam joq, bärı mäz-mäiram külkıge kenelgen… Au, sol jerde älgı jönsızdıktı tyiatyn auzy dualy qariianyŋ da qalmaǧany ma?
Şyndyǧynda, bügıngı toilarda türlı «saltty» körıp jürmız. Äiteuır, ışımızden tynyp, tymyraiyp otyramyz. Köbınese bügıngı üilenu toilarynda ekı jas ortaǧa şyǧyp, ata-enelerıne tort asatatyn «dästür» bar. Bır jaǧynan būl da dūrys şyǧar…
Alaida, jas kelınnıŋ atasyna tort asatqany syrt közge türpıdei tiedı eken. Bızdıŋ būrynǧy ibaly jeŋgelerımız ata-enesıne aiyrmen auzyna tamaq ūsynbaq tügılı, közderıne tık qaramaǧan ǧoi… Sonymen, osyndai dästürge jat qylyqtar jalǧasa berse, qazaq toiy qaida barady…?
Azamat ESENJOL
