Qazaqtyŋ ūlttyq taǧamdary quatty bolyp keledı.
Ötken jyly London olimpiadasynda otandastarymyzdyŋ qanjyǧasy mailanyp jatqanda, bärımızdıŋ basymyzǧa bır oi kelgen: «Qazy-qarta jep, qymyz ışken qazaqstandyqtar!»
Rasynda da, sportşylarymyz özderımen bırge qazy-qarta ala ketkenın aitqan. Özge eldıŋ qūnarsyz taǧamyna toimaitynyn bılgen soŋ, qamdanǧandary edı…
Jalpy qazaqtyŋ keŋ dastarhanyn qazysyz elestetu qiyn. Qanşa jerden bai bolsaŋ da, ışer asyŋda qazy bolmasa – tırlıgıŋnıŋ quatsyzdanǧany.
Qazır, Allaǧa şükır, qazy-qarta, jal-jaia sekıldı qazaqtyŋ ūlttyq taǧamdaryn zerttegen taǧamtanuşylarǧa «ūltşylsyŋ» dep, aiyp taǧatyn keŋestık kezeŋ emes. Täuelsızdık alysymen bärımız tılımız ben dılımızdı, salt-dästürlerımızdı tügendei otyryp, ūlttyq taǧamdarymyzǧa da den qoiǧanymyz ras.
Bauyrsaǧymyzdy – qyrǧyzdar, qymyzymyzdy nemıster menşıktep, sauda sörelerıne şyǧara bastasa da, qazaq ūlttyq taǧamdarynan bas tartuǧa qūlyqty emes. Irımşık, qūrt, mai, qazy-qarta, jal-jaia, ırkıt, qymyz, qymyran, boza sekıldı ertede ata-babalary tūtynǧan susyndar men as-auqatqa aŋsary auǧan el qaitsın endı?! Eskporttap, äzırge syrtqa şyǧarmasa da, özı öndırıp, tūtynuǧa talpyna bastady.
Ūlttyq taǧamdardyŋ dastarhanymyzǧa tolatyn kezı negızınen – ūlttyq mereke künderı. Al, Nauryzda tıpten mūndai önımderge sūranys şaryqtau şegıne jetedı.
Keşe ǧana qalamyzdaǧy bırneşe sauda ortalyǧyn aralap kördık. Kädımgı qainatylǧan ırımşıktıŋ bır kilosy 1800 ben 2000 teŋge aralyǧynda, qūrt – 1500-2000 teŋge, şūbat – 650-800, qymyz 600-700 teŋge şamasynda satylyp jatyr. Qazy-qartanyŋ baǧasy qaşannan qymbat. Süt önımderı satylatyn pavilonǧa baryp, änşeiınde bos tūratyn sörelerge köz saldyq. Qazaqtyŋ ǧasyrlardan jetken ǧajap taǧamdary tolyp ketıptı. Saudagerler qandai joǧary baǧa qoisa da, tapsyrys berıp otyryp, qaltalylar ūlttyq taǧamdarymyzdy alyp jatatynyn aitady. Al Nauryz merekesı taiaǧanda, olardyŋ qataryna tūrmysy tömen azamattar da qosylady eken.
İä, jūrttyŋ bärı Ūlystyŋ ūly künın toilaǧanda ata dästürden ūialsa da, äiteuır dastarhanyn ūlttyq as mäzırımen kömkeruge tyrysady.
Eşqandai qospasy joq, tabiǧi önım äldeqaida paidalyraq. Osyndaida bırer kün bolsa da, närlı aspen auqattanǧan bala-şaǧa üşın quanasyŋ. Äitpese, bügın şäiǧa qatar sütımızdıŋ de qospasy köp, jasandy önım ekenın kım jasyryp jatyr?
Sonymen, bazarda babalar sarqytyndai töl taǧam türlerınıŋ saudasy tıpten qyzyp tūr.
Sömkesın aqqa toltyrǧan zamandastarǧa qarap tūryp quanasyŋ. «Şırkın-ai, Nauryz sekıldı toi künde bolsa ǧoi» dep tılegıŋ keledı.
Näzira BAIYRBEK,
n.bairbek@astana-akshamy.kz
