Ramazan – jaqsylyq jarşysy

6 mausym  – qasiettı Ramazan aiynyŋ bırınşı künı. Būl – barşa mūsylman halqy saǧyna kütetın qasterlı de berekelı ai. Qazaq jūrtşylyǧy üşın de märtebesı biık Ramazan aiynyŋ qadır-qasietı men orazanyŋ män-maŋyzy jaiynda Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ naib müftiı Nauryzbai qajy Taǧanūlymen sūhbattasqan edık.

– Qūrmettı, Nauryzbai Taǧanūly! Küllı mūsylman halqynyŋ qasiettı Ramazan aiy qarsaŋynda tūrmyz. Oqyrmandarǧa osy aidyŋ qadır-qasietı jaiynda aitsaŋyz…
– Bismillähir Rahmanir Rahim! Alla Taǧalanyŋ qalauymen qasiettı Ramazan aiyna da kelıp jettık. Būl ai, rasynda, öte qadırlı de erekşe, mūsylman qauymy üşın berekelı de jolbasşy uaqyt. Būl jaiynda Qūran Kärımnıŋ «Baqara» süresınıŋ 185-aiatynda: «Ramazan – adamdarǧa tura jol nūsqauşy, aq pen qarany aiyruşy, bekem tūtynatyn jolbasşy retınde Qūran tüsırıle bastaǧan ai. Ramazan aiy tuǧanyn körgen adam bırden oraza ūstasyn. Eger bıreuler auru bolyp, äitpese jol saparda jürse, onda basqa künderde ötesın. Alla senderge jeŋıldık boluyn qalaidy, auyrlyq tüsırgısı kelmeidı» delınedı. Demek, osy aida qazaq jūrty qadır tūtatyn Qūran aiattary tüsırılıp, mūsylman halqyna oraza paryz etıldı.Sondai-aq, būl aida jolauşy jürgen azamattar men jüktı äielder, syrqatty adamdarǧa jeŋıldık bar.
Ramazan aiynda ärbır ısımızdıŋ sauaby özge uaqyttarǧa qaraǧanda eselenetını iısı mūsylman qauymyna mälım. Sebebı, Alla Taǧala būl aidy özge ailardan qūrmettı qylyp, sauabyn özım beremın dep uäde etedı. Endeşe, Haq Jabbardyŋ rahym-nūry jauyp, mysqaldai ızgı amalymyzǧa taudai sauaptar jazylatyn aida qūlşylyq-ǧibadattarymyzdy köbeitıp, sözımız ben ısımızdı tüzep, nietımızdı tazartuymyz kerek dep oilaimyn.
Qūran Kärımde momyn mūsylmandarǧa būiyrylǧan aiattar tek būiyru mänınde keledı, onyŋ syry – Allaǧa boi ūsynatyndar men terıs būrylatyndardy ajyratu edı. «Baqara» süresınıŋ 183-aiatynda: «Äi, mümınder! Künälardan saqtanyp, taqualyqqa jetulerıŋ üşın senderge būrynǧylarǧa paryz etılgendei, oraza paryz etıldı» delınedı. Būl aiatta orazanyŋ ne sebeptı būiyrylǧany aityluda, iaǧni, «taqualyqqa jetulerıŋ üşın» deidı. Allany jürekpen eske alu, tılmen zıkır qylu, ıstegen ızgı ısterımen, ömırlık ölşemderımen däleldeu. Esepsız jıbergen qate-kemşılıkterı, künälary üşın Allanyŋ qaharynan qoryqqan küide Onyŋ rahymy men meiırımınen ümıt ete otyryp, Orazany özıne qalqan qylu şynaiy taqua, momyn jannyŋ beinesı bolmaq.
– Asyl dınımızde Ramazannan da basqa ailarda oraza ūstaudyŋ sauaby bar deidı, jalpy orazanyŋ mänısı, auyzy berık janǧa jazylar jaqsylyq pen berıler sauaptar qandai?
– Jalpy, mūsylman balasy üşın barlyq uaqyt qadırlı. Degenmen, şariǧatymyzda därejesı biık, qūrmetı joǧary ailar ja­iynda, rasynda, aiqyn aitylǧan. Äz elşı Mūhammed (s.ǧ.s.): «Erejep – Allanyŋ aiy, şaǧban – menıŋ aiym, ramazan – ümmetımnıŋ aiy» dep, mūsylman ümmetı üşın qasiettı ailardy atap körsettı. Osy mändes kelesı bır hadiste ardaqty paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) «İä, Alla! Erejep jäne Şaǧban aiyn qaiyrly ärı mübarak etkei, bızdı Ramazan aiyna aman-esen qauyştyr» dep Rabbysynan sūrap, dūǧa etetın. Mıne, Ramazan aiynyŋ aldynda keletın Erejep, Şaǧban ailary qadırlı uaqyttar. Osy ailarda paiǧambarymyz tılegen jaqsylyqqa, meiırım men rahym aiyna, keşırım men bereke aiy – Ramazanǧa Onyŋ ümmetı, sız benen bız aman-esen jetıp otyrmyz. Qūdaiǧa myŋ da bır şükır deimız. Haq elşı qūrmettegen ailarǧa degen qūrmetımız joǧary bolsa, Allanyŋ aldyndaǧy därejemız de soǧan sai bolar degen ümıttemın.
Al, orazaşynyŋ jaǧdaiy turaly aitar bolsaq, joǧaryda aityp ötken ailarda oraza ūstaudyŋ sauaby ülken, älbette. Aptanyŋ är düisenbı, beisenbı künderınde de auyz bekıtuge bolady. Jalpy orazanyŋ mūsylmandarǧa bekıtıluınıŋ hikmetı jaiyn­da Būhariden jetken hadiste «Eger, adam ötırık aitu men künälı ısterın tastamasa, Alla ol adamnyŋ taǧam men sudan tyiylǧanyna mūqtaj emes» dep, män-maǧynasy tereŋde ekenın baiqatady.
– Sabyry synǧa tüser oraza kezınde mūsylmanǧa qajet sipattarǧa toqtalsaŋyz…
– Ramazan, rasynda, köptegen jaqsy­lyqtarǧa jeteleuşı ai. Sonyŋ bırı – osy sabyrlylyq. Qasiettı aida Allanyŋ sansyz sauaptarynan ümıttı adam kez kelgen kedergı men qiynşylyqtarǧa sabyrlylyq tanytyp, tözımdılık körsete bıluı kerek. Tıpten, oraza kezınde aiyptap, söge söilegen kısınıŋ özıne de ūstamdylyqpen, paiǧambar ösietınde aitylǧandai, «Men orazamyn» dep jauap beruı şart. Paiǧambarymyzdyŋ osy sözdıŋ özı köp adamǧa eskertu desek bolady.
Dana halqymyz aitqandai, «mūsyl­manşylyq äste-äste» damyp, örkendeidı. İslam tarihynan mälım, Allanyŋ haq dını de jiyrma üş jyldyq paiǧambar moiyna jüktelgen amanat arqyly jer jüzıne tarady. Sabyrdyŋ naq özın körsete bılgen alǧaşqy mūsylmandardyŋ ömırlerı, Haq jolynda körgen synaqtary kımnıŋ de bolsyn közıne jas üiırmei qoimaidy. Nebır syn saǧattaryn bastan keşırgen sahabalardyŋ qiyn-qystau sätterıne bailanysty Alla Taǧala «Sender iman keltırgendıkterımız üşın synalmaimyz dep oilaisyŋdar ma?» («Ankabut» süresı, 2-aiat) degen aiatyn tüsıredı. Osy uaqiǧalardy eske alǧan bügıngı künnıŋ mūsylmandary Allanyŋ sansyz nyǧmetterıne şeksız şükırler aityp, bolmaşy qiyndyqqa kezıkkende tarihta öşpes aty qalǧan sahabalar ömırın eske ala otyryp, būl dünienıŋ synaǧyn sabyrmen qarsy alsa, inşalla, aqyrettegı egını mol bolmaq. Jyl on ekı aidyŋ bırınde ǧana keletın, sansyz sauap, mol nyǧmetter berıletın Ramazanǧa degen ystyq yqylasymyz bızdı ekı dünie baqytyna jetuge sep bolady.
Ilgerıde ötken ızgı mūsylmandar Rama­zannyŋ quaty men şuaǧyna şomylyp, orazadan keiıngı alty aida Allanyŋ nyǧmetıne
degen quanyştan aryla almaityn, endıgı alty aiy qalǧanda «Rabbym, bızdı Ramazanmen qauyştyra kör» dep asyǧa kütetın bolǧan. Sebebı, būl aida jasalar qūlşylyqtar, ǧibadattar men ızgı amaldardyŋ sauaby myŋ aiǧa tatyrlyq qasiettı Qadır tünı bar. Sol sebeptı, sansyz sauaptyŋ esıgı aiqara aşylyp, şaitandar şynjyrlanyp bailanatyn mübärak aidyŋ künderın alaŋsyz, tünderın qapersız ötkızuden abai bolaiyq.
– Künnıŋ ūzaqtyǧy men aptapty ystyǧyna qaramastan auyz bekıtuşı jannyŋ därejesı qandai bolmaq?
– Päni düniede oŋai olja tabu jol­darynyŋ jeŋıl bolyp, şyn eŋbekpen tapqan tabystyŋ közı qiynşylyqpen keletını ärı adaldyq jıbın attamaǧanda ǧana berekelı bolatyny ämbege aian. Bır Allanyŋ razylyǧy, dünie aqyretımızdıŋ jaryq boluy üşın ūstaǧan orazada sezınetın azdy-köptı qiyndyqtar da mūsylman balasyn jaqsylyqqa jetelep, senımın nyǧaityp, şükırın arttyrady, imanyn şyŋdaidy.
Şyn niet etıp, oraza ūstauşynyŋ därejesı turaly qūdsi-hadisterdıŋ bırınde Alla Taǧala: «Auzy berık adam ışıp-jeuın men üşın doǧardy. Oraza – Menı men qūlymnyŋ arasyndaǧy ǧibadat. Oǧan berıletın syidy Men ǧana ölşep, Men ǧana beremın. Auzy berık qūlymnyŋ aştyq pen şöldegende şyǧatyn auzynyŋ isı men üşın miskten de artyq» deidı. Künı ūzaqqa oraza bolǧan jannyŋ auyz quysynan şyqqan iıstıŋ özın älemderdıŋ Rabbysy jūpar iıs miskten joǧary baǧalap, qūlynyŋ syiyn bır Özı ölşep, bır Özı berer bolsa, momyn mūsylman üşın būdan asqan nendei nyǧmet kerek bolar?
Mıne, sondyqtan, sabyr men taqualyqtyŋ, şynaiy imannyŋ dämın sezındıretın jaz mausymyna säikes kelgen Ramazan aiynda Allanyŋ meiırım-rahymy men syi-siiapatynan qūr qalmaǧanymyz abzal.
– Elordamyz Astana ai asyp, jyl aunaǧan saiyn ösıp-örkendep, körkeiıp keledı. Bas qalamyzdyŋ ülken mädeniet ordasy, ruhaniiat şaŋyraǧyna ainaluy­na meşıtter de öz ülesın qosyp kele jatqanyna kuämız. Biylǧy Ramazanda qandai igı şaralar atqarylmaq?
– İä, äuelı Alla Taǧalanyŋ şeksız meiırım-şapaǧatymen, elımız örkendep, aiaqqa nyq tūrdy. Älemdık qauymdastyq aldynda Qazaqstannyŋ aty abyroimen atala bastady. Osyndai biık belesterge jetuımız Elbasymyz bastaǧan el erteŋın oilap, keleşegı üşın qamdanǧan azamattardyŋ arqasy dep bılemız.
Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ töraǧasy, bas müftiımız Erjan qajy Malǧajyūly el ruhaniiatyn, dınımızdı damytu, halyqqa dästürlı islam qūndylyqtaryn jetkızu üşın öte köptegen tyŋ bastamalarǧa ūiytqy bolyp, pärmen berdı.
Ramazan aiy qarsaŋynda, iaǧni, 4 mau­sym künı Astana qalasy meşıtterınıŋ ūiymdastyruymen «Berekelı Ramazan» ruhani keşı ötedı. «Beibıtşılık jäne kelısım» saraiynda elorda halqyna köptegen ruhani-taǧylymdyq dünieler, qasiettı ai turaly qoiylymdar, beinebaiandar ūsynbaqpyz. Sondai-aq, osy keşte «Bes paryz jäne tarih taǧyly» respublikalyq jyr müşäirasynyŋ qorytyndysy jariia­lanyp, jeŋımpazdar jūrtşylyq aldynda marapattalady. Müşäiraǧa jalpy sany 434 aqyn qatysyp otyr.
Ramazanda, älbette, mūqtaj kısılerge, köp balaly otbasylarǧa, qarttar, balalar üilerıne ärtürlı qaiyrymdylyq şaralaryn ötkızıp, kömektespek niettemız. Būdan bölek, otyz kün boiyna qalyptasqan dästür boiynşa qala meşıtterınde auyzaşar dastarqandary jaiylady. Kün saiyn auyz bekıtuşı är adam osy dastarqanda auyz aşuyna bolady. Al qalamyzdaǧy üş meşıtte – «Nūr Astana», «Äzıret Sūltan» jäne «Ǧylmani» meşıtterınde arnaiy qarilar kelıp, tarauih namazy oqylyp, Qūran hatym etıledı.
– Oraza qarsaŋynda oqyrmandarǧa tılegıŋız…
– Qadırlı qazaq jūrtty, ardaqty oqyrmandar! Ramazan – bereke-bırlık aiy. Täuelsız elımızdıŋ kök bairaǧynyŋ, Otan degen ūly şaŋyraǧymyzdyŋ astynda bırlıkte tırlık qylyp, yntymaqta ǧūmyr keşeiık. Elımızdıŋ erteŋı men baiandy bolaşaǧy üşın aianbai eŋbek etıp, osy jolda qyzmet qyluşy el azamattaryna köpten köp dūǧa jasaiyq. Dūǧalar kerı qaitarylmaityn qasiettı uaqytta elımız ben jerımızdıŋ tynyştyǧyn tıleiık Jaratqannan.
Barşalaryŋyzdyŋ mübärak aidaǧy ızgı amaldaryŋyzǧa Alla sansyz sauaptar jazyp, ekı dünie baqytyna bölesın. Paiǧambarymyz Mūhammedtıŋ (s.ǧ.s.) ümmetıne laiyqty jandardyŋ qatarynan boluymyzdy näsıp etsın! Alla Taǧala barşamyzdyŋ ūstaǧan orazamyz ben jasaǧan qūlşylyq-ǧibadattarymyzdy qabyl etkei! Dınımızge quat, halqymyzǧa iman bailyǧyn bergei! Halqymyzdyŋ yntymaq-bırlıgı artyp, yrys-nesıbesı molynan bolǧai! Qasiettı Ramazan barşamyzǧa qūtty, berekelı, küllı mūsylman jūrtşylyǧyna qaiyrly bolsyn!
– Äumin. Äserlı äŋgımeŋızge rahmet!

Sūhbattasqan
Jaiyq NAǦYMAŞ