Sahnanyŋ qūdıretıne, qasietıne bas iiu kerek

Nūrǧali NÜSIPJANOV, QR Halyq ärtısı: 

 – Önerdegı köp ınılerıŋız sızdı aǧa tūtady. Özıŋız öner jolyna den qoiǧan jyldary kımder qol ūşyn berıp edı?

Säbira, mūǧalım
– Ol basqa zaman. Soǧystan keiın­gı jyldar. Üşbu hattar köp ke­lıp jatatyn. Ülken kısıler köp bol­dy. Bız adamdardyŋ yqylasy, para­saty – eŋ baǧaly qasietı eke­nın sezınıp östık. Allaǧa şükır, jo­lym boldy. Talai önegelı jan­dardyŋ qolyna su qūiyp, qyz­met ettık. Qanabek Baiseiıtov, Qūr­manbek Jandarbekov, Kenen Äzır­baev aǧa­larymyzdyŋ aqylyn tyŋdap östım. Ol kısılerdı pır tūttym. Auyldyŋ qarataban balalary joǧary oqu ornyn bıtırıp şyqqannan keiın sol kısılerdıŋ aqyl-keŋesımen jetıldık. Asqar Toqpanovpen sız-bız desıp öttık. Ahmet Jūbanovtyŋ aqyl-parasatyn tyŋdadyq. Ol kısıden därıs aldyq. Qala boiynşa türlı ülken ıs-şaralarda därıs oquǧa şaqyratyn. Mūqan Tölebaev aǧamyzdyŋ da közın kördım.

– Sahnada boiyŋyzdy tık ūs­taisyz. 70-tıŋ jotasyna şyqqan aqsaqal deu qiyn. Özıŋızdı qalai kütesız, aǧa?
Körkem, buhgalter
– Sonşa qatty kütınbeimın. Jarat­qannyŋ bergenı osy. Qūrdas­tarym, qūda-jegjatymnyŋ arasynda da osyndai äŋgıme bolady. Sol kezde qaljyŋdap, «Üidegı kem­­pırım tamaqqa toiǧyzady, sosyn toŋa­zyt­qyşqa salyp qoiady. Me­nı so­lai saqtaidy. Taŋerteŋ toŋa­zyt­qyş­tan alyp, şai beredı» deimın. Ärine, mūnyŋ bärı qaljyŋ ǧoi. Eŋ bas­tysy, sahnanyŋ qūdıretıne, qasie­tıne bas iiu kerek. Eŋ asyl dünie­nıŋ bärı sahnaǧa şyǧady. Tıptı, el prezidentterı, patşalary sahnaǧa şyǧyp sälem beredı.

– Keibır änşıler özderınıŋ öner joly jaiynda syr şerte­tın kıtap şyǧaryp jatyr. Būǧan qalai qaraisyz?
Aijan, medbike
– Öte dūrys. Menıŋ de «Öz elım» degen estelık kıtabym jaryq kör­gen. Qazır de oida jürgen bıraz när­seler bar. Ol bır kıtapqa tati ma, tatymai ma, oqyrman baǧa­lai jatar. Bügın-erteŋ kırısıp jatqa­nym joq. Oǧan qosa, jastarǧa oqu­­lyq bolatyndai qyp änderdı top­­tas­­tyryp, retke keltırsem be dei­­mın. Bos uaqytymda osymen aina­lysamyn.

– Aǧa, sızdı tuǧan jerıŋızge baq ösıru ısın qolǧa alypty dep estıdık…
Arman, käsıpker
– Älı bıtpedım. Būl jaǧynan ūiat­tymyn. Bıraz şarua toqtap tūr. 2000 jyly Elbasy Astananyŋ maŋaiyna aǧaş otyrǧyza bastaǧanda, men de tuǧan auylym aŋǧal-saŋǧaldau bolmasyn dep osy igı ıstı qolǧa aldym. Öitkenı, baq – bolaşaqqa qalatyn mūra. Jūmys su tapşylyǧynan toqtap tūr. Bır jaǧynan, oblys, audan basşylaryna ökpem qara qazandai. Özderıne jüktelgen şarualaryn keşıktırıp jatyr. Şaǧyn auylda auyz su mäselesı şeşımın tappai tūr. Tau suy kün ysyǧanda jerge sıŋıp ketedı. Auylǧa kelgen sudy būryp alsam, maǧan eşkım qoi demeidı, tek sol jerde tūratyn halqymnyŋ tamşy suyna ortaq boluǧa namysym jıbermeidı. Talai basşylarǧa hat jazyp, auyz su mäselesın şeşudı ötındım. Köp te qarajat ketpeidı. Tört-bes şaqyrym jerge jetetın qūbyr ornatsa, bolǧany. Jalqaulyq, nem­qū­raidylyq, marǧaulyq basym. Elge, jerge degen qūrmet joq. Adamnyŋ adamdyq qasietın baǧa­lamau – bombadan da qauıptı. Būl menıŋ jeke basym emes, el üşın ısteletın şarua ǧoi.

– Aǧa, neşe jasyŋyzdan än aityp kelesız?
Şynar, student
– Bala küngı armanym suretşı bolu edı. Mektepke barmai tū­ryp-aq suret saluǧa äues boldym. Joǧary synypqa köşkende ǧana änge qyzyǧuşylyǧym arta bastady. Äke-şeşem än salmaǧanmen, önerpazdardy qūrmet tūtyp, erekşe yqylaspen tyŋdaityn. Önerdı süiıp ösuge, qūrmetteuge ata-anamnan körgen tärbiem äser ettı dep oilaimyn.

– Izıŋızdı quyp kele jatqan jastarǧa köŋılıŋız tola ma?
İgılık, qala tūrǧyny
– Bızde talantty jastar köp. Olar­­­dyŋ mümkınşılıgı mol. Ä degennen bar­lyǧy babyna kele bermeidı. Öner ada­my elmen aralasuy kerek. El­dıŋ syn-pıkırıne qūlaq asuy ke­­rek. Sanasynda saralau ke­­rek. Son­da ǧana talanty ūştala beredı.

– Qarapaiymdylyǧynan ai­ny­mai­tyn qazaqy, qoŋyr bol­mysyŋyzdy erekşe qūr­met­tei­mın. Ataq-daŋqyŋyzǧa qara­mas­tan osylai qalyptasuyŋyzǧa ne äser ettı?
Perizat, zeinetker
– Qūlaǧymnan «Ūlyq bolsaŋ, kışık bol», «Halqyŋnan, elıŋnen biık bolma», «Sudy, jerdı bylǧa­ma», «Eşkımge qiianat jasama» d­egen sözder ketpeidı. Qo­raz­baevşa aitsaq, būl – «qara şaldar­dyŋ», auyl aqsaqaldary mek­te­bınıŋ tärbiesı. Sol kısılerdıŋ ait­qa­nyndai, kısınıŋ jönsız aldyn kesıp ötpeu, ülkenge qūrmet, kışıge ızet kör­setu, tıptı, söilep otyrǧan adam­nyŋ sözın bölmeu sekıldı jai ǧana qaǧi­dalar­dyŋ özı bızge ülken ömır­lık sabaq boldy. Qart adamdy ta­myr-tanys­tyǧyna, ūltyna qara­mai syilau, kemtar jandarǧa qol ūşyn beru sanamyzǧa äbden sıŋıp qaldy. Bızdı solai tärbieledı, solai qalyptastyq.

– «Öner qyrandary» äzıl-sy­qaq teatrynyŋ sızge parodiia ja­saǧanyn körgen edım. Qalai qa­byl­dadyŋyz?
Tolǧanai, mūǧalım
– (Küldı). Parodiia jasamas bū­ryn «Öner qyrandarynyŋ» jıgıt­terı rūqsat sūrady. Rūqsatymdy berdım. «Isteitın qyzmetterıŋ, nan tauyp otyrǧan jūmystaryŋ sol ǧoi, jasaŋdar» dedım. Ärı osy paro­diia arqyly özımdı syrttan qarau­ǧa mümkındık aldym. Negızı, adam özıne bır uaq syrt közben qarap qoiǧany dūrys.

– Änşılık önerdegı kemşılık­terdı aityp bere alasyz ba?
Zina, oqyrman

– Kemşılık bolyp jatyr. Bıraq ol tüzelmeidı emes. Bılmestıkten, asyǧystyqtyŋ kesırınen oryn alyp otyrǧan kemşılık. Qazır köptegen öner adamdary qam­qorlyqtan tys qalyp jatyr. Üisız-küisız, jū­mys­syz jürgen jastar köbeiıp ket­­tı. Osy jaǧy qiyn. Bız solarǧa jol­­da­ryn dūrys taŋdauyna qolǧa­bys ja­sauymyz kerek. Memleket tara­pynan qamqorlyq boluy tiıs. Qam­qorlyqty tiıstı deŋgeide jasai alsaq, olarda da jauapkerşılık sezımı paida bolady.

– Astana jūrtşylyǧyna qan­dai tılek aitasyz?
Samal, student
– Astana – bükıl memleketımız­dıŋ ainasy. Astananyŋ üilerı sändı, köşelerı tüzu bolyp qana qoimai, adamdary da äsem, ruhani bai, ışkı mädenietı joǧary, naǧyz pat­riottar, qairatkerler bolu kerek.

Erkejan SÄTIMBEK