Elımız täuelsızdıgın alǧannan bergı Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentın sailau tarihyna köz jügırtsek, eŋ alǧaş ret 1991 jyly 1 jeltoqsanda tūŋǧyş ret jalpyhalyqtyq dauys beru jolymen Qazaqstan Prezidentın sailau räsımı ötkızıldı. Sailau nätijesınde Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev köpşılık dauyspen (98,76%) jeŋıske jettı.
1999 jylǧy ötkızılgen Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentın sailau qorytyndysy boiynşa N.Nazarbaev joǧary paiyzdy dauyspen Prezidenttık qyzmetıne qaita sailandy.
Kelesı sailau 2005 jyly öttı. Parlament Senaty men el prezidenttıgıne sailaular respublikamyzdaǧy bırqatar bilık küşterı müddelerınıŋ toǧysuyna alyp keldı. Elbasy N.Nazarbaev özınıŋ jaŋa prezidenttık merzımge sailauǧa qatysatynyn mälımdedı. Qazaqstan halqyna arnalǧan «Qazaqstan ekonomikalyq, äleumettık jäne saiasi damu jolynda» atty Joldauynda eldıŋ jedeldetılgen ekonomikalyq jäne äleumettık progreske jetu maqsattary aityldy. Būl sailau nauqanynda alǧaş ret elektrondy sailau jüiesı bekıtıldı. Halyqaralyq ūiym ökılderınen sailau üderısın baqylau maqsatynda 187 baqylauşyǧa akkreditasiialyq kuälık berıldı.
2005 jyldyŋ 6 jeltoqsanynda Qazaqstan Respublikasynyŋ Ortalyq sailau komissiiasy respublikada Elbasyn sailaudyŋ qorytyndylaryn resmi türde jariia ettı. Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ kandidaturasyna sailauşylardyŋ 91,1 paiyzy dauys berdı.
2011 jyldyŋ basty oqiǧasy – būl, ärine, säuır aiynyŋ basynda ötken kezekten tys Prezident sailauy boldy. Sailaudyŋ kezekten tys ötuıne QR Parlamentınıŋ referendum ūiymdastyryp, sol arqyly Prezident ökılettıgı merzımın odan ärı ūzartu turaly ūsynysy sebep boldy. Prezident N.Nazarbaev būl ūsynystan bas tartyp, kezekten tys sailau ötkızu turaly şeşım qabyldady. Ortalyq sailau komitetınıŋ mälımetı boiynşa, sailauşylardyŋ 99,5 paiyzy būl joly da öz dauystaryn Nūrsūltan Nazarbaevqa berdı.
Aǧymdaǧy jylda Qazaqstan halqy assambleiasynyŋ merzımınen būryn Memleket basşysy sailauyn ötkızu turaly Prezident Nūrsūltan Nazarbaevqa joldaǧan ūsynysy basty saiasi jaŋalyqqa ainaldy.
Osy oraida kezekten tys ötkızıletın sailaudyŋ tiımdı tūstary bar ekenın atap ötkım keledı.
Bırınşıden, 2007-2008 jyldardaǧy qarjy daǧdarysynan alǧan täjıribege qaraǧanda, qazırgı ekonomikalyq problemalar bırtındep ūlǧaia tüsetın syŋaily. Daǧdarys kelesı jyly da üdeitın siiaqty. Sondyqtan ekonomikalyq qiyndyqtardy eŋseru üşın, eldegı tūraqtylyqty saqtau jäne daǧdarysqa qarsy şaralardy jüzege asyrudy qamtamasyz etu üşın kezekten tys prezident sailauyn ötkızu kerek dep aituǧa bolady.
Ekınşısı, saiasi tūrǧydan qarau. Bügınde Qazaqstan ainalasyndaǧy geosaiasi keŋıstıkte tūraqsyzdyq faktory baiqalyp otyr. Būl rette Ukrainadaǧy jaǧdaidy, Resei men Batystyŋ sanksiialyq tıresın aituǧa bolady. Onyŋ üstıne ışkı saiasi tūraqtylyqty qamtamasyz etetın kepıldık qajet. Demek, qazırgı qiyn jaǧdaida saiasi tūraqtylyq qajet.
Üşınşısı – qarapaiym däiek. «Ötpelı kezeŋde Prezident sailauyn ötkızu köptegen mäselelerdıŋ tüiının şeşedı, eldegı saiasi jüie men memlekettık bilıktıŋ tūraqtylyǧyn nyǧaitady» degen uäjdermen kelısuge bolady dep oilaimyn.
Jaqsybek TÖKEEV,
Astana qalasy Ädılet departamentı
basşysynyŋ orynbasary
