Qaladan qyryq qadam şyqpai jatyp, jylqyly auylǧa tap bolǧanyŋyz bar ma?! Auyl dep aitu artyq şyǧar, dūrysy, şaruajai. Jäi emes, qūiryq-jaly tögılgen, esık pen tördei mama bielerı jusap, qūlyndary şūrqyraǧan, büiırlerı būltiǧan qozylary jamyrap, arqar müiızdı semız qoşqarlary erıne küiıs qaiyrǧan berekelı jai. Ala taŋnan tırlıgı qyzǧan, yrysy tasyǧan berekelı şaruaşylyq.
Osyndai ülken şarua qojalyǧynyŋ jaiyn jasap jürgenderdıŋ bırı qora tazalap, bırı mal suaryp, endı bırı jaŋa ǧana bauyzdalǧan jylqynyŋ etın müşelep degendei, öz ısterımen äure. Astananyŋ ırgesındegı «Şäuşen» şarua qojalyǧynyŋ iesı Sairambai Dönenbaev baiaǧynyŋ bailaryndai, dauysyn köterıp, qaramaǧyndaǧylarǧa jūmystyŋ jönın aityp qoiady. Bar dauysymen zırkıldep tūrsa da, artynda zılı joq. Sodan ba, Säkeŋnıŋ sözın elep jatqandar da şamaly. Ärkım öz şaruasymen ainalysyp jatyr.
Tüskı sauynǧa jaqyndai bere qala jaqtan jeŋıl mäşineler aǧylyp kele bastady. Qaz-qatar tızılıp toqtaǧan kölıkke qarap, qonaqtar ma dep oiladyq. Sūrastyra kelgende, olardyŋ jaŋa sauylǧan bie sütın ışuge kelgenderın bıldık. Jūrttyŋ jinalǧanyn kütkendei, sauyn mäşinesın yrǧala köterıp sauynşy kelınşek qoraǧa bettedı. Qas-qaǧym sätte mama bieler sauylyp bıtıp, jyp-jyly süt ydystarǧa qūiylyp, jolauşylardyŋ aldy qasiettı susyndy sımırıp ışe bastady. Būlar – auruǧa şipa, dertke daua saumal ışu üşın arnaiy kelgender eken.
Şaruanyŋ jaiyn rettep bolyp, suyt kelgen qonaqtardyŋ da būiymtaiyn bıtırgen soŋ baryp, Säkeŋmen sūhbattasudyŋ sätı zorǧa tüstı.
«Maldy jaŋyŋdy jep baǧasyŋ. Bes jasymda äkem otardaǧy qoidy sanap üirettı. Bırınşı künı onǧa deiın sanadym. Odan keiın tılım syndy ma, jüzge deiın jaŋylmai sanap üirendım. Bır aidyŋ ışınde bır-bırınen ainymaityn bır otar qoidy jūptap sanap, esebımnen jaŋylmaityn boldym. Sodan berı 45 jyl ötıptı. Kezınde memlekettıŋ qoiyn baǧyp, jüz qoidan 150-den qozy alyp, alǧa şyqtym. Uaqyt öte kele öz şaruamdy ainaldyrdym. Qūdaiǧa şükır, qoidyŋ sany 25 myŋǧa, jylqynyŋ basy ekı jarym myŋǧa jettı. Negızgı şaruaşylyq Jambyl oblysynda, on jyldyŋ kölemı boldy, osy jerde astanalyqtardy jylqy önımderımen qamtamasyz etıp jatqan jaiymyz bar» deidı Sairambai Älıqūlūly.
Dönenbaevtar äuletınde atasynan qalǧan er-toqym saqtauly tūr. Atasy jylqyly bai bolǧan eken. Eldı aşarşylyq jailaǧan kezde bar malyn halyqqa azyq etıp, taratyp berıptı. Al astyndaǧy jalǧyz atyn soiyp bergen soŋ özı de dünieden ötken eken. Äuletke qonǧan yrys Dönenbaidyŋ on üş balasynan aman qalǧan jalǧyz tūiaq, «Şäuşen» atanǧan Älıqūlǧa jetıptı. Älıqūldan jetı bala tarap, olar ata-dästürın jalǧastyryp, bügınde osynşama bailyqqa kenelıptı. Ertegıdei estıletın osy jaittyŋ astarynda auyr eŋbek, tynymsyz tırlık pen mal baǧudyŋ mehnaty jatyr. «Şäuşen» dep atalatyn Älıqūl ūldarynyŋ jeke şaruaşylyǧy aiaǧynan tık tūryp, artyq ösım bolǧanda eŋ aldymen 1932-1933 jyldardaǧy aşarşylyq qūrbandary jäne 1941-1945 jyldardaǧy Ūly Otan soǧysy jauyngerlerıne arnalǧan eskertkış aşady.
İslamda «mal-mülıkterıŋdı zeketpen qorǧaŋdar» deidı. Qyryq üi tūrǧyzyp jūmysşylaryna bergen, auyl ortalyǧynan balalar jatyp oqityn internat aşyp, aǧaş otyrǧyzyp, saiabaq saldyrǧan Sairambai eken. Meşıt saldyryp, imamnyŋ jalaqysyn da aiyryp otyru zeket esebınen berıledı. Odan bölek mūqtaj jandarǧa körsetken qyruar kömegın söz etıp otyrǧan joqpyz.
Mal baǧudyŋ beinetın bır adamdai bıletın Sairambai Älıqūlūly jylqyny asyldandyrudy da jolǧa qoiǧan. «Orlov» pen «Don» jylqysyn budandastyryp, et baǧytyndaǧy ystyq-suyqqa tözımdı, tez qoŋ bailaityn jylqy tülıgın ösırıp şyǧardy. Qoi malyn asyldandyru jūmysy da jürgızılude.
«Ärine, memleket tarapynan qoldau körsetıledı. Ötkızılgen ettıŋ är kilogramyna 100 teŋge demeu qarjy (dotasiia) alamyz. Jylqy üiırlerın älı de köbeituge bolar edı, bıraq daiyn önımdı alyp tūratyn kepıldı mümkındık qarastyrylmaǧan. Öz önımderımızdı özımız bazarǧa aparyp satyp jatqan jaiymyz bar. Būl da jaqsy. Alaida, bazardyŋ narqyna, halyqtyŋ sūranysyna qarap qana josparlai alamyz. Mal basyn köbeituge osy da kedergı keltırıp tūr. Tenderge qatysyŋdar dep jatady, soǧan qolymyz bır jetpei qoidy. Esıgınıŋ aldynda «tyşqaq laǧy joq» adamdardyŋ tender ūtyp alyp, şaruasyn «döŋgeletıp» jürgenın estıp, taŋ qalamyn. Odan bölek, körıp otyrsyzdar, şaruaşylyǧymyz qaladan asa qaşyq bolmaǧan soŋ, jelı basynan jaŋa sauylǧan bienıŋ sütın ışuge keluşıler köp. Közın tapqanǧa maldyŋ berekesı jetıp artylady. Onyŋ önımderın satatyn osy jerden şaǧyn düken aşaiyn desem, rūqsat qaǧazdaryn aludyŋ maşaqaty köp eken. Aita berseŋız, mäsele jetedı» deidı Sairambai Dönenbaev.
