Rymjan SEIFULLİNA:
– Biyl Säken Seifullin mūrajaiynyŋ aşylǧanyna 25 jyl tolyp otyr eken. Muzeidıŋ qyzmetı turaly ne oilaisyz? Jädıgerler qory sızdı qanaǧattandyra ma?
– İä, osy muzeidıŋ qalai aşylǧany köz aldymda. Eŋ basynda myna Seifullin köşesıne jaqyn tūrǧan bır ǧimarat qana berılgen bolatyn. Keiın mekemenıŋ qyzmet auqymy keŋeigennen keiın, kelesı ǧimarat ta qosyp berıldı.
Säken 1937 jyly ūstalyp kettı. Odan keiın «halyq jauy» dep aiyptaldy. Atylyp kettı. Söitıp jürıp bükıl mūralary şaşylyp qaldy ǧoi. Säkennıŋ aty jiyrma jyl boiy atausyz qaldy. Keiın ǧana aqtaldy. Aqtalǧanyna da qazır elu bes jyldai bolyp qalypty. Būl – az uaqyt emes. Soǧan qaramai, 1988 jyly osy muzei aşyldy. Eldıŋ kömegımen jädıgerler tyrnaqtap jinalyp, qory qalyptasty. Qazır, şükır, jaman emes. Jan-jaqtan Säkenge qatysty dünielerdıŋ bärı osynda äkelınıp, tabystalyp jatyr. Muzei qyzmetkerlerı de ızdestıru, zertteu jūmystaryn jasap jür. Mūnyŋ bärı – osy mūrajai qyzmetkerlerınıŋ arqasy. Sondyqtan, özım, şyn köŋılden olarǧa rahmetımdı aitqym keledı.
– Özıŋız Säken Seifullinnıŋ közın körgen, qany bır ūrpaǧy retınde älı de osy mūrajaiǧa jetpei jatqan, älı qolǧa timegen jädıgerler bar dep oilaisyz ba?
– Ärine, ondai jaǧdailar boluy mümkın. Älı de Säkennıŋ tūtynǧan dünielerı, Säkenge qatysty mūralar tabyluy ǧajap emes. Bıraq, ol qiyn. Nege deseŋız, talai uaqyt ötıp kettı. Repressiiaǧa ūşyrap, atylǧanyna biyl seksen bes jyl tolady. Al Säkendı aqtap, ol turaly mälımetterdı jaryqqa şyǧara bastaǧaly da, mıne, elu bes jyl boldy. Būnyŋ syrtynda zaman özgerdı. Bız endı jaŋa ǧasyrǧa aiaq basyp kettık. Bıraq sonda da, boiynda namysy bar, elım deitın, elınıŋ tarihyna, onyŋ ärbır betıne selqos qarai almaityn azamattar bır jerden bırdeŋe körıp qalyp, ony Säkenge qatysy bar dep estıse boldy, osy mūrajaiǧa äkelıp, ötkızıp jatyr. Būnyŋ özı – ülken jetıstık, ainalaiyn.
– Alaş arystarynyŋ ūrpaqtaryna qatysty mälımetter bügıngı täuelsız eldıŋ jastaryn qaşannan qyzyqtyryp keledı. Säkennıŋ soŋynda qalǧandar turaly ne aitasyz?
– Säken Seifullinnıŋ negızı alty aǧaiyny bolǧan ǧoi. Üidıŋ tūŋǧyşy – Säken, sosyn Mälık, Äben, Mäjit degen üş ūl men Rahima, Qalima, Sälima degen üş qyz bolǧan. Üş qyzdyŋ üşeuı de on bır – on ekı jastarynda qaitys bolyp ketken. Jalpy Säkennıŋ özı bır ūl, bır qyz süigen edı. Olardy da osy künge jetkızbedı. Qazır, şynyn aitqanda, Säkennen ūrpaq qalǧan joq. Közın körgen men ǧanamyn. Öitkenı, Säkennıŋ qolynda ösken edım. Qalai qolyna kısen salyp, alyp ketkenı de köz aldymda.
– Sız ol kezde neşe jasta edıŋız?
– Alty jasta ǧana bolatynmyn. İä, Säkennıŋ qoinynda jatqan, iısın iıskegen adammyn, ainalaiyn. Ol özı öte balajan bolatyn. Säkendı ızdep üige kısıler köp keluşı edı. Jinalyp otyryp, eldıŋ jaiyn aqyldasatyn. Äsırese, demalys künderı üiden kısı üzılmeitın edı. Älı esımde, 24 qyrküiek demalys bolatyn. Taŋǧy şaiyn ışıp alyp, Säken jäilanyp otyrǧan edı. Aiaq asty üş-tört kısı kırıp keldı. Qoldarynda qaǧazdary bar. Säken «menıŋ ondaiǧa qatysym joq» dep, aşyǧyn aitsa da, älgıler bolmady. Aqyry qolyna kısen saldy da, alyp kettı… Mūnyŋ bärın aityp otyrǧanym, Säkennıŋ soŋynda ūrpaq qalmasa da, qazır bükıl qazaq jastary, elı Säkennıŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧyna, onyŋ qairatkerlık bolmysyna asqan qyzyǧuşylyq tanytyp otyr. Säkennıŋ osydan bır ǧasyrdai uaqyt būryn jazǧan maqalalarynyŋ älı de mänın joimaǧanyn aityp, jaŋǧyrtyp jatyr. Būl menı quantady.
Nazira BAIYRBEK
