Jaryǧy sönbeitın qalanyŋ sänı men saltanatyn kelıstırıp tūrǧan – köşe şamdary. Jol boiyna jaǧalai ornatylǧan jaryq jolauşyǧa jol körsetedı, tüngı uaqytta qauıpsızdıgıne qorǧan bolady. Qala köşelerındegı 48 myŋnan astam janyp tūrǧan barlyq şamdarǧa jauapty «Astana qalalyq jaryq» mekemesı. 2003 jyly qūrylǧan käsıporyn köşe jaryqtandyruyna arnalǧan jüielerdı tehnikalyq qamtamasyz etıp qana qoimai, aldaǧy uaqytta auqymdy jobalardy da jüzege asyrmaqşy.
Qyzmet auqymy keŋeidı
Mekeme alǧaşqyda, iaǧni, 1999 jyldary «Şamşyraq» JŞS bolyp qūrylǧan eken. Şaǧyn ǧana qalada bar-joǧy 3-4 brigada kölıgı men 24 şaqty adam jūmys ıstegen. Qazır bärı basqaşa. Elorda Astana bolǧaly mūnda qūrylys qarqyndy damyp keledı. Jaŋadan joldar salynyp, saiabaqtar aşyldy. Säikesınşe, qalalyq jaryq qyzmetınıŋ de jauapkerşılıgı ūlǧaidy.
«Astana qalalyq jaryq» JŞS injenerı Qanat Şäkırovtıŋ aituynşa, bügınde bas qalada 48 myŋnan astam baǧanǧa jaryq şamdary ornatylǧan. Onyŋ 30 myŋy köşe şamdary bolsa, elordanyŋ saiabaqtary men gülbaqtarynda 18 myŋnan astam şam jarqyrap tūr.
İä, künı-tünı janyp tūratyn qyzyldy-jasyldy şamdar äsem şahardyŋ ajaryn aşady. Ony uaqytyly qosyp-söndıru, montaj jūmystaryn jürgızu, jaŋǧyrtu sekıldı jūmystar – mekemenıŋ kündelıktı atqaratyn şaruasy. Dispetcherlerge qalanyŋ qai tükpırındegı şam ısten şyqqany turaly aqparat tüsken boida, brigada toby jedel attanady.
Zamanaui tehnologiianyŋ jetıldırılgenı sonşa, qalanyŋ barlyq şamdaryn baqylau avtomatty türde basqarylady. «RAUAN» ortalyq dispetcherlık baqylau punktındegı operatordyŋ kömegımen elordadaǧy barlyq şamdar bır sätte jarqyrap ketedı. Al, kündelıktı jūmystar – brigadanyŋ moinynda.
«Bızdıŋ brigada künıne kem degende 20-25 şamdy auystyrady. Bır audanǧa bırneşe märte şyǧatyn kezder de bolady. Jaryq lampasyn auystyru asa qiyn bolmaǧan künnıŋ özınde bırneşe metr biıktıkke mınıp-tüsu uaqytty alady» deidı injener Qanat Şäkırov.
Basty maqsat energiiany ünemdeu
Qalalyq jaryq qyzmetı energiiany ünemdeu maqsatynda jaryqty ūzaq saqtaityn şamdarǧa bırtındep köşude. Soŋǧy üş jyldyŋ ışınde 3 myŋǧa juyq baǧannyŋ şamy auystyrylǧan. Sapaly şamdardyŋ äreket etuı merzımı ūzaq ärı jaryq beru körsetkışı joǧary jäne 5 jylǧa deiın kepıldık berıledı eken.
Bas injenerdıŋ aituynşa, jyl ötken saiyn şamnyŋ tür-türı şyǧyp, soǧan säikes ūsynystar da köp bolady. Sapasy joǧary, baǧasy qolaily, tūrǧyndarǧa ziiansyz türı ǧana qoldanysqa engızıledı eken.
Mekemenıŋ öndırıstık bazasy Aqjol köşesınde ornalasqan. Montaj jūmystaryna qajettı barlyq qūral-jabdyqtar, brigada kölıkterı jäne öndırıstık jūmystar sonda jürgızıledı. Jalpy, 250-ge juyq adam köşe jaryǧyn qamtamasyz etedı.
Bızge jaryqtyŋ qai uaqytta janatyny, qai uaqytta qosylatyny qyzyqtyrady. Belgılı bolǧandai, qalada 110-ǧa juyq qosalqy stansiialar bar eken. Sol jaǧalaudyŋ özınde 70-ke juyǧy jūmys ısteidı. Jaryq tek köşelerde ǧana emes, saiabaqtar men kvartaldar da janyp tūrady. Al, qalanyŋ jaryǧy jaz kezınde 21.50-de qosylyp, taŋǧy saǧat 04.00-de öşırıledı. Qys mezgılınde keşkı 17.00-de jansa, taŋǧy 09.00-de söndırıledı. Jazǧy künı tün jaryq bolatyndyqtan, oǧan ketetın şyǧyn az. Elektr energiiasyna ketetın şyǧyn milliondaǧan teŋgemen esepteledı.
Jaŋa joba jüzege asady
«Astana qalalyq jaryq» mekemesı elektr energiiasyn ünemdeu baǧdarlamasyna säikes Esıl audanyndaǧy qala köşelerın jaryqtandyrudy jaŋǧyrtu jobasyn ūsynady. Onda qazırgı jaryq berıp tūrǧan şamdardy jaryqdiodty şamdarǧa auystyru közdelgen.
Joba aiasynda polşalyq «AIRON GET» kompaniiasynyŋ jüiesı synnan ötkızıledı. Pilottyq jobada Orynbor köşesı men Tūran daŋǧylyna jel elektrstansiialaryn ornatu qarastyrylǧan. Sättı jüzege asqan jaǧdaida ekonomikalyq şyǧyndar eseptelıp, qala syrtyndaǧy aumaqtarda jüzege asyryluy mümkın.
Qoldanystaǧy «RAUAN» köşe jaryǧyn avtomatty türde basqaru jüiesın jaŋǧyrtu jūmystary da jalǧasyn tabady.
«Smart köşe jaryǧy»
EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesınde negızgı jobalardyŋ bırı «Smart köşe jaryǧy» boluy äbden mümkın.
Joba maqsaty – elektr energiiasyn tiımdı paidalanu jäne köşe jaryǧy şyǧyndaryn azaitu. Ol üşın jūmys kestesı rettelgen. Jaryqtyŋ qosylu-öşu kestesın avtomatty kestege auystyruǧa mümkındık bar. Qala şamdarynyŋ jai-küiı, jūmys kestesı turaly mälımetter, jüienı basqaru qūrylǧylary dispetcherdıŋ ekran monitorynda körsetıledı.
Jaryqty basqarudyŋ retteu funksiiasy erekşe. Arnauly baǧdarlama arqyly är şamdy öz aldyna nemese bırneşe şamdy qatar basqaruǧa bolady. Osylaişa elektr energiiasyn 48%-ǧa deiın ünemdeu közdelgen. Mamandardyŋ aituynşa, retteu kestesı arqyly jaryq beru qosymşa energiiany 13,6%-ǧa azaitady. Köşe şamdarynyŋ jai-küiı turaly aqparat dispetcherdıŋ monitorynda körınetındıkten, būrynǧydai brigadalardyŋ şyǧuy tekseru şyǧyndaryn tömendetedı eken.
Gülmira AIMAǦANBET
