Densaulyq

SİMULIаSİIаLYQ TEHNOLOGİIа TÄJIRİBENI ŞYŊDAIDY

Qalalyq densaulyq saqtau salasyndaǧy jetıstıkterdıŋ bırı – innovasiialyq täsıldermen jūmys ısteitın oqu-klinikalyq ortalyǧy. Osy ortalyqta elordanyŋ ǧana emes, respublikalyq deŋgeidegı klinikalarda jūmys ıstep jürgen därıgerler men medbikeler bılıktılıgın jetıldıredı. Tıptı qarapaiym adam da osy mekemege kelıp, alǧaşqy medisinalyq kömek körsetu ädısterın igere alady.

«Oqu-klinikalyq ortalyǧy» JŞS direktory Raihan Musina «Bız därıgerlerdı ǧana emes, qarapaiym mamandardy da oqytamyz. Adamnyŋ ömırınde nebır jaǧdailar bolady ǧoi. Mysaly, adam suǧa ketkende, aiaq astynan insult alǧan jaǧdaida janyndaǧy adamy alǧaşqy medisinalyq järdemdı qalai körsetu kerektıgın bıluı kerek. Medisinalyq kömek neǧūrlym jyldam körsetılse, soǧūrlym nauqastyŋ ömırın aman saqtap qaluǧa bolady» deidı.

Mūnda sportşylar, qūrylysşylar, mūǧalımder, mūnaişylar, injenerler, keŋse qyzmetkerlerı de oqidy eken. Degenmen de oqu-ortalyǧynda basqa sala mamandarynyŋ keluı asa köp emes. Şamasy, jūrtşylyq būl – tek aqhalattylardy oqytatyn ortalyq dep oilasa kerek. Äitpese, alǧaşqy medisinalyq kömek körsetu daǧdysyn igeru asa qymbat emes. 5 myŋ teŋgeden bastalady. Ary ketse üş künnıŋ ışınde bıraz därıgerlık maşyqty igerıp alasyz. Ömırıŋızge kerek-aq dünie. Al elordanyŋ därıgerlerı mūnda tegın oqytylady. Şetelden käsıbi mamandardy şaqyru, syrt elderge özımızden därıgerler jıberıp, bılıktılıgın jetıldıru syndy jūmystarmen de osy ortalyq ainalysady. Ötken üş jyldyŋ ışınde 7700-den astam maman qaitadan oqytylyp, bılıktılıgın jetıldırıp kelgen eken.

Oqu-klinikalyq ortalyq därıgerler men medbikelerdı arnaiy simuliasiialyq tehnologiialar arqyly oqytady. Būl – küllı älem boiynşa medisinalyq kadrlardyŋ bılıktılıgın arttyruda taptyrmaityn ädıs bolyp sanalady. AQŞ, Kanada, Norvegiia, Şvesiia elderı mamandardyŋ bılımın simuliasiialyq tehnologiiamen şyŋdaudy medisinalyq oqu baǧdarlamasyna arnaiy engızgen eken. Aqhalattylardyŋ bılıktılıgın jetıldırıp,täjıribe jüzındegı maşyǧyn qalyptastyruǧa arnalǧan mūndai oqytu ädısın elorda da qolǧa alyp, Astana qalasy äkımınıŋ qaulysymen 2007 jyldyŋ qazan aiynda osy ortalyq aşylǧan bolatyn. Alǧaşynda Garvard medisinalyq mektebınıŋ klinikalyq bazasy bolyp tabylatyn «Partners Hels Kear Sistem» (AQŞ, Bos­ton) medisinalyq korporasiia­symen yntymaqtasa otyryp, ortalyqta Amerika kardiologtar assosiasiiasynyŋ baǧdarlamasy boiynşa simuliasiialyq oqytu tehnologiiasynyŋ transfertı jasalypty. Būl baǧdarlama qazaq jäne orys tılderıne audarylyp, qazır sättı jüzege asyrylyp jatyr.

Sonymen simuliasiia degenımız ne? Būl – aurudy jäne onyŋ belgılerın jasandy jolmen ūiymdastyru. Ol üşın arnaiy manekender men mulliajdar paidalanylady. Būl manekenderdıŋ syrtqy tür-pışını men «terısı» adamǧa ūqsas jasalǧan. Jansyz beinelerdıŋ ışıne arnaiy pultpen basqaruǧa bolatyn kompiuterlık baǧdarlama engızılgen. Därıger-nūsqauşy sol pult arqyly klinikalyq ssenarii qūrady. Mysaly, adamnyŋ jüregı kenet toqtaǧanda, jürek-qan tamyrlary qyzmetınıŋ jıtı būzylystarynda qandai jedel kömek körsetılu kerektıgı oqytylady.

Simuliasiialyq tehnologiiamen qalai jūmys ısteitının bız de öz közımızben kördık. Bız barǧanda därıger-nūsqauşy Mädina Abdrahmanova men reanimatolog-därıger Qarlyǧaş Ormanbetova ekeuı aqhalattylarǧa jürek toqtaǧanda qandai medisinalyq kömek körsetu kerektıgın üiretıp jatyr eken. Tösekte taŋylyp jatqan maneken qūddy adam siiaqty. Kädımgıdei tynys alady. Tamyry soǧady. Bır kezde Mädina Abdrahmanovap pulttıŋ bır pernesın basyp qalyp edı, älgı tynys alyp jatqan manekennıŋ jüregı toqtady da qaldy. Endı üirenuşı jas därıgerlerdıŋ mındetı – ömırıne qauıp töngen nauqasty qaita tırıltuı kerek. Bır därıger qoldaryn manekennıŋ jürek tūsyna qoiyp, tıkelei massaj jasai bastady. Eger massaj dūrys jasalmasa, manekenıŋ tırılmeidı. Onyŋ jüregınıŋ jaǧdaiy nauqastyŋ tūsyndaǧy kardiomonitordan baqylanady. Jürekke massaj jasaudyŋ eŋ bas­ty mındetı — organizmde qannyŋ jüruın qamtamasyz etıp, adamnyŋ eŋ maŋyzdy tırşılık organdaryna ottegın jetkızu, sonyŋ nätijesınde derbes jürek qyzmetı men tynys joldaryn qalpyna keltıru eken. Eger būdan da paida bolmasa, onda aqhalattylar defibrilliator apparaty arqyly jürekke elektrlı impuls jıberedı. Mūndai ädısten keiın älgı manakenımızge jan bıtıp, auyryp jatqanyn bıldırıp, yŋyrsi bastady. Būl dauysty syrttan estıgender şynymen adam auyryp jatyr dep oilauy kädık.

Būdan keiın kursanttar reanimasiia kabinetıne jalǧas jatqan bölmege kelıp, kompiuterde aldyn ala jazylǧan beinejazbadan özderınıŋ nauqasqa qalai kömektese alǧanyn, qai jerde qateleskenın qarai bastady. Demek, kelesı joly osy qatelıkterın qaitalamaidy degen söz. Därıgerlık daǧdyǧa maşyqtandyru degenımız osy bolsa kerek.

Simuliasiialyq tehnologiia arqyly aqhalattylar küre tamyrǧa, jambasqa ekpe salu, sis­tema qoiu jäne äielderdı bosandyru, säbilerdıŋ ömırıne qauıp töngen kezde jedel järdem körsetu daǧdylaryna, tıptı laparskopiialyq operasiialardy jasauǧa da maşyǧyp şyǧady.

Mūnda oqytudyŋ jetı siklı bar. Oqudyŋ baǧdarlamasyna bailanysty bır kündık, jetı kündık, ekı aptalyq, taǧy basqa da kurstary bar.

Oqu-klinikalyq ortalyqtyŋ oqytu sapasyn, innovasiialyq täsılderın tyŋdauşy-kursanttar ǧana emes, QR Densaulyq saqtau ministrlıgı de joǧary baǧalapty. Ortalyq byltyr täuelsız biznes reitingısınde respublika boiynşa üşınşı oryn alyp, salanyŋ üzdık köşbasşysy atanǧan.

Bügınde oqu-klinikalyq ortalyǧynda 22 därıger men joǧary bılımdı medbike-nūsqauşy jūmys ısteidı. Al oquda paidalanylatyn manekenderdıŋ sany 80-nen asady eken. Būlar Amerika, Kanada, Norvegiia, Japoniianyŋ sapaly önımderı körınedı.

Osynau simuliasiialyq tehnologiianyŋ arqasynda būryn tek respublikalyq äigılı klinikalarda körsetıletın joǧary medisinalyq kömek endı Astana qalalyq auruhanalarynda da körsetıletın boldy. Elordalyq sättı täjıribeden keiın mūndai oqu-klinikalyq ortalyǧyn «Salamatty Qazaqstan» baǧdarlamasy boiynşa elımızdıŋ 16 öŋırınde de aşu josparlanyp otyr eken.

Qymbat TOQTAMŪRAT

Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button