Ärbır qūndylyq, adamdardyŋ äreketı künı erteŋ tarih paraǧyna jazylady. Ötken kezeŋnıŋ oqiǧasyn sol küiınde ūrpaǧymyzǧa jetkızu – maŋyzdy mındet. Kezınde bırqatar şyndyq būrmalanǧanymen, tüptıŋ tübınde ol aqiqat aldynda tıze büktı. Alaida, derektıŋ jüielenuı älı bırqalypqa tüspegendıgı saldarynan ekıūdai sezımde qalyp otyrǧan jaiymyz bar. Elbasy osy qatelıktı bükpesız jariialap, tarihşylarǧa bıraz eŋbektenu qajettıgın aşyq aitty. Olar endı ıske kırıspekke ärekettenıp jatyr. Talai şäkırttı qanattandyrǧan pedagogika ǧylymynyŋ doktory Bauyrjan Särsekeevtıŋ de aitary mol.
Keŋes däuırınde tarih oqulyqtary Moskvada jazyldy. Sol jerde saraptamadan ötıp, artynşa bükıl on bes respublikaǧa taraityn. Al bızdıŋ elde osy kezeŋderı Totai Täjıūlynyŋ törtınşı synypqa arnalǧan «Qazaq tarihy» jäne Ermahan Bekmahanovtyŋ «İstoriia Kazahskoi SSR» oqulyǧy jaryqqa şyqty.
İdeologiianyŋ qasaŋ yqpalymen, aqtaŋdaqtardy jariia etuge jol berılmedı. Onyŋ aq-qarasy täuelsızdıkke qol jetkızgennen keiın aşyq aityla bastady. Bügınde kommunistık liderler ornyn Alaşorda qairatkerlerı basty.
Bızge qazır mälımı, jetı jüzdei Alaşorda qairatkerlerı bar. Älı zerttelıp jatqany qanşama. Sondyqtan, bärın kıtapqa engızdık dep aitqanymyz äbestık bolar. Tūlǧalar nemese belgılı bır dataǧa qatysty derek bolsyn ony kıtapqa jüielı engızu qajet. Mäselen, on jasar balaǧa kıtap arnap jazǧanda sonyŋ oi-örısıne qarai söz saptap, qorytuyŋ tiıs. Al besınşı, altynşy synyptyŋ tarih oqulyqtarynda bır mätınge qatysty elu sözdı oqyǧanym bar. Köbıne nüktenı qoiudy ūmyt qaldyramyz. Tarihi oqiǧany jazǧanda pedagogika men psihologiia zaŋdylyǧyn saqtaǧan jön. Taqyrypty aşu üşın oǧan jan-jaqty zertteu jürgızıp, basqa ūǧymdy bıldıretın sözdı aralastyrmai jazu kerek. Memleket basşysy özınıŋ baǧdarlamalyq maqalasynda osy kemşılıkke qatysty ötkır syn aitty.
Jalpy, bır jylda oqulyq jazyp şyǧu mümkın emes. Mysaly, öz basym altynşy synyptyŋ oqulyǧyn jazu üşın alty jyl eŋbektendım. Ekı jylym derek jinap, ony jazuǧa kettı. Sosyn saraptamaǧa ötkızesıŋ. Olar bır jyl tekseredı. Körsetken qatelıgın jöndeuge bır jyl uaqyt kerek. Odan ärı eksperimenttı süzgıden ötkızuge jäne tiraj etıp şyǧaruǧa ekı jyl merzım ketedı. Kürmeuge kelmeitın qysqa uaqytta ärı asyǧysta daiyndalǧan dünieler aldymyzdy orap ketuınen barlyǧymyzdyŋ atymyzǧa kır kelude.
Tarih oqulyqtarynda aŋyz ben qazaqtyŋ dästürı az jazylǧan. Mäselen, köp kömegımen qolǧa alynatyn jūmys – Asardyŋ qai kezeŋde paida bolǧany jönınde mardymdy derek joq. Han men batyrdyŋ esımın, kımmen şaiqasqanyn jaqsy bılemız de, olardyŋ oilary men tolǧanystary turaly söz qozǧai almaimyz. Al, bala sanasyna jandy närsenı sıŋırmesek, bolǧan oqiǧany öz därejesınde sezınbeidı.
Bız toqsanynşy jyldyŋ ortasyna deiın orta mektepterde keŋestık jüienıŋ baǧdarlamasyna negızdelgen tarih oqulyǧyn oqytyp keldık. Bügıngı Astana qalasynyŋ äkımı İmanǧali Tasmaǧambetov 1997 jyly jaŋa buynǧa talap üdesınen tabylatyn oqulyq şyǧaru ısın kün tärtıbıne qoiyp, sıresken seŋdı būzuǧa bastamaşy boldy. Söitıp naqty josparǧa säikes, 2000 jyldan bastap töl tarihymyzdy kıtapqa tüsıruge betbūrys jasadyq. Ökınışke qarai, tarihi derektıŋ ärqilylyǧy oqyrmandy şatastyruda.
Aşyǧyn aitqanda, bızde derek közı az. Bız jalpy oqulyq jazǧanda Ūlttyq ǧylym akademiiasynan şyqqan tört tomdyq tarih kıtabyna jügınemız. Qazır ony jiyrma tomǧa toltyru maqsaty közdelıp otyr. Ülken kedergınıŋ bırı – adamnyŋ paida boluynan besınşı ǧasyrǧa deiıngı derektı tabu öte qiyn. Sondyqtan saqtar turaly jazatyn bolsaq, arab jazuşylarynyŋ şyǧarmasyna jügınuge tura keledı. Kültegın, Bılge qaǧan turaly da qysqa mälımetter bar. Tırı tarihty oqyrman sezınuı, ūǧynuy üşın bırlı-jarym derektıŋ auqymyn keŋeitu qajet. Būl jerde negızgı äŋgıme ıs-äreketke, oqiǧanyŋ örbuıne, tarihi maŋyzdylyǧyna qatysty bolyp tūr.
Ǧūn imperiiasyn qūrǧan Möde turaly Gumilevtıŋ kıtabynan şaǧyn derek taptym. Onyŋ özı – jer dauyna qatysty mäsele. Mümkın özge de şyǧarmalarda basqa derek bar şyǧar. Onyŋ tızımı jüielenbegesın, ärkım öz betınşe äreket jasaidy. Osyndai azamattardy tūlǧa retınde aşyp körsetu üşın bırneşe aqparat boluy kerek.
Elbasy sondai-aq, ärbır azamattyŋ özı tūrǧan öŋır tarihyn bıluı qajettıgın mälımdedı. Negızı, Astana tarihyn jazyp jürgen adamdar bar. Bıraq, uaqyt bır ornynda tūrmaidy emes pe? Sondyqtan özgerısterdı jinaqtap, kıtapqa engızgennen ūtarymyz mol bolmaq. Endı bızge osyny oquşylarǧa tartu etu mındetı tūr.
Qazır barlyq jerde öŋır tarihy jetkılıktı därejede oqytylyp jatqan joq. Uaqyt aǧymymen ılesıp, tūşymdy dünienı jaqyn arada oquşy qolyna ūstatsaq, maqsatymyzdyŋ oryndalǧany. Būrynǧy qatelık qaitalanbas üşın sūryptau komissiiasy mälımetterdı äbden süzgıden ötkızgen jön. Al, qatelıgı bar tarih oqulyǧy mektep baǧdarlamasyna biyl taǧy enıp otyr. Qūzyrettı oryndar būl kıtapty jaqyn arada retke keltıru ısın jyldamdatyp qolǧa alsa, artyqtyq etpes edı.
