TATULYQTYŊ TYPQAZYFY
Bükıl qoǧamdyq jüiemen üilesımdı qarym-qatynas ornatyp, ūlttyq saiasattyŋ institusionaldyq deŋgeige köterıluıne qol jetkızgen Qazaqstan halqy assambleiasy bügınde el ışınde ülken bedelge ie. Onyŋ jūmysy jyldan-jylǧa jandanyp, qoǧamnan ǧana emes, halyqaralyq qauymdastyqtardan da joǧary baǧa ala bastady.
1990 jyldardyŋ basynda Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ sara saiasatymen tarihi taǧdyry ortaq etnostardy bır qūrylymnyŋ astyna bırıktıru bügınde ūltaralyq qatynastyŋ qazaqstandyq modelınıŋ basty özegıne ainalyp otyr. Elde özara tüsınıstık, tatulyq, bereke, bırlık saltanat qūrdy. Mıne, bızdegı auyz toltyryp aitar bügıngı oŋ jetıstıkter osy tatulyqtyŋ tūǧyrǧa nyq tūruynan bastau alatyny ras. Sondyqtan, Elbasy Nūrsūltan Äbışūly: «Menı nebır qiyn künderı demep jüretın – halyqtyŋ qoldauy, Qazaqstandaǧy ūlttar men ūlystardyŋ dostyǧy. Bız qoǧamda qalyptasqan saiasi tūraqtylyqty, ūlttar arasyndaǧy auyzbırşılıktı, aǧaiyn arasyndaǧy syilastyqty, adamdardyŋ bır-bırıne degen meiırımdılıgın közdıŋ qaraşyǧyndai saqtaudy balalarymyzdyŋ balalaryna amanat etıp qaldyruǧa tiıspız!» dep atap körsetken bolatyn. Är qazaqstandyq üşın «tatulyq, dostyq, ūltaralyq kelısım» degen sözderdıŋ mänı men maŋyzy aiyryqşa ekendıgı däleldeudı qajet etpeitını osydan.
Aitu kerek, etnosaralyq qarym-qatynastar ahualyna boljam jasau men osy saladaǧy kez kelgen keleŋsızdıkterdıŋ aldyn aluda Qazaqstan halqy kışı assambleialarynyŋ qosyp otyrǧan ülesı zor. Äsırese, olar ūlttyq mädeniettı jaŋǧyrtu men saqtaudyŋ tarihi täjıribesın jetıldırıp, ūlttyq mädeni ortalyqtardyŋ jūmysyn jüieleude qoǧamdyq jäne mädeni ömırge etene aralasyp, etnobırlestık müşelerımen tyǧyz qarym-qatynas ornatqan.
Osy negızde Qazaqstan halqy assambleiasy Astana qalalyq filialynyŋ nätijelı atqarylyp otyrǧan jemıstı jūmystaryn atap körsetuge bolady.
Qalalyq assambleia etnomädeni bırlestıkterdıŋ jūmysyna qoldau körsetıp, olardyŋ tılın damytyp, tarihy men salt-dästürlerın, ūlttyq mädenietın örkendetuge keŋınen jol aşyp keledı.
Jyl basynda etnosaralyq tatulyq pen kelısımdı odan ärı nyǧaitu jönındegı ıs-şaralar jospary bekıtıldı. Osy josparǧa säikes seminarlar men türlı basqosular, «döŋgelek üstelder» ötkızılıp tūrady. Mäselen, jyl saiyn ūlystyŋ ūly künı «Nauryz» meiramy men 1 mamyr – Bırlık merekesıne orai ūlttyq bırlık pen qoǧamdyq kelısım, etnosaralyq, konfessiiaaralyq qarym-qatynastar söz bolǧan basqosuǧa qaladaǧy jiyrma tört mädeni ortalyqtyŋ jetekşılerı qatysyp, öz pıkırlerın ortaǧa salady. Kışı assambleia müşelerı köpşılıkke ūlttyq taǧamdary men salt-dästürlerın ūsynady. Sondai-aq, 2008 jyly qabyldanǧan Qazaqstan Respublikasy «Qazaqstan halqy assambleiasy turaly» zaŋynyŋ oryndaluy, assambleianyŋ damu strategiiasy men Qazaqstan halqy assambleiasynyŋ on toǧyz jyldyq qyzmetındegı sessiialarynyŋ şeşımderınen tuyndaityn mındetter, Qazaqstannyŋ el bırlıgı doktrinasy da etnomädeni ortalyq jūmysynyŋ basty baǧdary bolyp keledı.
BEDELSÖZ
Nūrsūltan NAZARBAEV:
Menı nebır qiyn künderı demep jüretın – halyqtyŋ qoldauy, Qazaqstandaǧy ūlttar men ūlystardyŋ dostyǧy. Bız qoǧamda qalyptasqan saiasi tūraqtylyqty, ūlttar arasyndaǧy auyzbırşılıktı, aǧaiyn arasyndaǧy syilastyqty, adamdardyŋ bır-bırıne degen meiırımdılıgın közdıŋ qaraşyǧyndai saqtaudy balalarymyzdyŋ balalaryna amanat etıp qaldyruǧa tiıspız!
Jalpy alǧanda, tatulyqtyŋ qazaqstandyq ülgısınıŋ negızınde eldı ūiystyrudy közdeitın «är aluandyqtyŋ bırlıgı» qaǧidasy jatyr. Mädeni är aluandyqty saqtau men damytuǧa etnostardyŋ tılderı men mädenietın damytuǧa qala äkımdıgı ülken qamqorlyq jasaidy. Sonyŋ bır aiǧaǧy, etnosaralyq qatynastar jüiesınde memlekettık tıl, iaǧni, qazaq tılı – el bırlıgın qalyptastyrudyŋ maŋyzdy faktory retınde tanyluda. Sonymen bırge, bas qalada tūryp jatqan barşa ūlttardyŋ tılderın damytuǧa qajettı mümkındıkter tuǧyzylyp, yntalylar üşın memlekettık tıldı oqytudyŋ tetıkterı belgılengen.
2014-2015 oqu jylynda on bır jeksenbılık mekteptıŋ jūmysy odan ärı jandana tüstı. Al, memlekettık tıldı oqytuda mädeni bırlestık basşylary men olardyŋ müşelerıne «Ruhaniiat» ortalyǧy bazasynda 8 oqytu toby ūiymdastyrylyp, oǧan qazır 90 tyŋdauşy qatysuda.
Qalalyq assambleia jūmysynyŋ taǧy bır maŋyzdy baǧyty – şekaraaralyq ärıptestık, iaǧni, memleketımızde tūryp jatqan etnostyq toptardyŋ tarihi otandary bolyp tabylatyn memlekettermen qarym-qatynas ornatu. Būl baǧytta Kışı assambleia Tatarstan halyq assambleiasymen qarym-qatynasty tiımdı damytu üstınde bolsa, Qyrǧyzstan halyq assambleiasymen qol qoiylǧan kelısım Ortalyq Aziia aimaǧyndaǧy ärıptestıktıŋ jaŋa baǧytyn aiqyndap bergenı de anyq.
Qoryta aitqanda, qaladaǧy san ūlt pen ūlystyŋ basyn bırıktırıp, olardy bır müdde, bır maqsatqa jūmyldyryp kele jatqan kışı assambleia bızdegı ūltaralyq tatulyqtyŋ tüpqazyǧyna ainaluda.
Saǧi ORAL