Äneugünı aialdamada tūrǧanmyn. Kenet tūsymyzǧa toqtaǧan alpysynşy avtobustyŋ konduktory esık aşyla sala bır uys jūmarlanǧan qaǧazdy jerge laqtyrdy. Alaida sol maŋda tūrǧan toptyŋ ışınen älgı äielge eskertu jasap, «Onyŋyz ne?» degen eşkım tabylmady. Ärine, arasynda men de barmyn. Bata almadyq pa, älde elemegensıp ündemedık pe, özım de bılmeimın…
Osyndaida keide bızge elordalyq mädeniet jetıspeitındei körınedı. Būzaqylyqty baiqasaq ta, köz jūma qaraimyz. Şahardyŋ ortaq üiımız ekenı esımızge kırıp te şyqpaidy. Däl osy mäsele töŋıregınde būrnaǧy künı Astana qalasynyŋ audanaralyq mamandandyrylǧan äkımşılık soty sudiasy Aigül Qaidarovamen äŋgımelesken edık.
– Qazaqstan Respublikasynyŋ Äkımşılık kodeksındegı 434-bapta ūsaq būzaqylyq turaly jazylǧan. Oǧan qoǧamdyq oryndarda bylapyt söileu, jeke tūlǧalarǧa qorlap tiisu, tūrǧyn üi-jailardy qorlau, saiabaqtardy, skverlerdi lastau, belgilenbegen jerlerge kommunaldyq qaldyqtardy tastau sekıldı äreketter jatady. Tärtıp būzuşyǧa 10 ailyq eseptık körsetkış kölemınde aiyppūl salynady nemese on täulıkke deiıngı merzımge qamauǧa alynady. Eger adam bır jyl ışınde taǧy da osyndai tärtıp būzuşylyqpen ūstalsa, säikesınşe 20 ailyq eseptık körsetkış kölemınde jauapkerşılıkke tartylady nemese on bes täulıkke deiıngı merzımge qamalady, – dedı ol.
Sudianyŋ mälımdeuınşe, jyl basynan berı elordada atalmyş bap boiynşa 2274 derek tırkelgen. Onyŋ 1546-sy aiyppūl töleumen, 255-ı qamauǧa alumen aiaqtalypty. Al 166 ıs toqtatylǧan. Būlar qūqyq būzuşylyq merzımınıŋ ötıp ketuımen nemese sony jasaǧan kısınıŋ basqa jaqqa qonys audaruymen bailanysty.
– Köpşılıgı temekı tūqylyn arnaiy urnaǧa tastamaidy. Sot barysynda olardan «Nege būlai jasadyŋyz? Osy äreketıŋızdı tüsındırıp berıŋızşı» dep sūrasam, bergen jauaptary mynadai üş tipke bölınedı. Bırınşısı – «Men mūndai zaŋ bar ekenın bılmedım». Ekınşısı – «Qoqys jäşıgıne baruǧa uaqytym bolmady». Üşınşısı – «Urna tappadym». Problemany şeşu üşın būl faktorlardyŋ tübıne üŋıluımız kerek qoi. Alǧaşqy ekeuı är azamattyŋ mädenietıne, körgendılıgıne kelıp tıreledı. Jaraidy, sız qoǧamdyq oryndy lastauǧa bolmaityn zaŋ baryn bılmedıŋız delık. Bıraq qalany özıŋızdıŋ üiıŋız retınde elestetıŋızşı. Üide, tıptı, kışkentai balaǧa deiın kämpittıŋ qaǧazyn qoqys şelegıne tastau qajettıgın bıledı. Nege endı şahardy sol üiımızben salystyrmaimyz?! – dep qynjyldy maman.
Būdan soŋ äkımşılık sot sudiasy joǧarydaǧydai qūbylystardyŋ sanyn azaituǧa äser etetın bırneşe ūsynystar aitty.
– Bırınşıden, qaladaǧy qoqys jäşıkterın qyzyldy-jasyldy etıp, türlı januarlardyŋ beinesınde jasauǧa bolady. Būl büldırşınderdıŋ nazaryn bırden audarady. Solaişa olardy jastaiynan tazalyqqa üiretemız. Ekınşıden, Astanada bioäjethanalar tym az. Jasyratyny joq, syrttan kelgen kısıler därethana tappai, sauda üilerın ızdep jüredı. Sondyqtan kısı jinalatyn oryndarǧa bioäjethanalar ornatqan jön. Üşınşıden, är ata-ana balasynyŋ es bılgen şaǧynan-aq köşe tazalyǧyn täptıştep ūǧyndyrǧany abzal. Tazalyq tärbieden bastalady. Kışkentaiynan nenıŋ dūrys, nenıŋ būrys ekenın ajyratyp ösken baldyrǧannan bolaşaqta sanaly da mädeniettı azamat şyǧady, – dedı.
Botagöz MARATQYZY
