BAIQAUY IRI JETI TAQYRYPTY QAMTİDY
Qazaqstan Respublikasy Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ Tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmystar komitetı Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı N.Nazarbaevtyŋ Ūlytau törınde bergen sūhbatynda aitylǧan negızgı tūjyrymdardy jüzege asyru maqsatynda Täuelsızdık künıne orai «Tektı sözdıŋ töresı – terme» atty respublikalyq termeşıler baiqauyn ötkızudı josparlap otyr.
Osyǧan bailanysty keşe «Diplomat» biznes ortalyǧynda filosofiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Ǧarifolla Esım, filologiia ǧylymynyŋ doktory, professor Serık Negimov, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, termeşı Elmūra Jaŋabergenova jäne QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmys komitetı töraǧasynyŋ orynbasary Serık Sälemov jäne būqaralyq aqparat qūraldary ökılderı qatysqan baspasöz mäslihaty ūiymdastyryldy.
Bastama – asyl sözdıŋ marjany men tereŋ oidyŋ tūnyǧyn äuezdı äuenmen jetkıze otyryp, tyŋdauşyny ūlttyq ruhqa, adamgerşılıkke, tazalyqqa, qaiyrym men meiırım siiaqty köptegen adami qasietterge tärbieleuımen qūndy. Osyny negızge alǧan ūiymdastyruşylar termeşılerge «Ūlytauda tuǧan ūly oilar», «Kielı meken – Ūlytau», «Memlekettık tıl – menıŋ tılım», «Mäŋgılık el – märtebelı tıl», «Ūlttyŋ quaty – tılınde», «Tılden artyq qasiet joq», «Söz – halyqtyŋ qymbattan qymbat qazynasy» siiaqty jetı taqyryp ūsynypty.
Şyǧarmanyŋ tereŋdıgıne, mänı men mazmūnyna, dauys maqamy men oryndalu şeberlıgıne, tıl tazalyǧy men sahna mädenietıne basa nazar audarylǧan baiqau şartynda termeşılerge mätınde Ata zaŋǧa qaişy nemese azamattardyŋ ar-ūjdanyna, namysyna tietın söz bolmau kerektıgı de qataŋ eskertılgen.
«Terme – terıp aitu degen sözden şyqqan. Mūnda ırı, eldık sözder ǧana aitylu kerek. Ömırdıŋ tereŋ maǧynalyq jaqtary söz boluy qajet. Būryn osyndai dünietanymdyq, filosofiialyq oilardy halyqtyŋ zerdesıne sıŋırıp otyrǧan ata-babamyzdan kele jatqan osy terme dästürı edı. El termeşılerdı ūiyp tyŋdaityn. Olar bılımdı, parasatty, zeiındı, zerdelı adamdar bolǧan» dei kele, Ǧ.Esım Elbasynyŋ Ūlytau törınde bergen sūhbatyna toqtaldy. «Būl – aiyryqşa qūt meken. Bızdıŋ ǧasyrlardan bastau alatyn tamyrymyz osy jerde jatyr. Negızı, sözdıŋ ışkı mazmūnyna män bersek, mūsylman jūrty taudy ūly dep aitpaidy. Būl jerde han ordasy bar. Sol han ordasynda Joşy hannan bastap Kenesary hanǧa deiın bärı ūlyqtalǧan. Sondyqtan, būl öŋır ūlylar ūlyqtalatyn qasiettı jer degendı bıldıredı. Memleket basşysy tıl, dın, dıl töŋıregınde eldık, ūlttyq mäselelerdı osy Ūlytau törınde qasiettı būlaqtyŋ suyn ışıp otyryp aitty. Mıne, osy jai termeşılerge jıger, ruhani küş beruı kerek. Keiıngı kezde taǧy bır baiqaǧanym, bızdıŋ qazaq oqyǧannan görı aitqan sözdı jaqsy qabyldaidy eken. Bızdıŋ qandastarymyzda qūimaqūlaqtyq basym. Sondyqtan, terme aitu önerınıŋ ǧūmyry ūzaq bolady dep oilaimyn» dedı.
Al, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ professory Serık Negimov «Nūrsūltan Nazarbaev Ūlytau törındegı tolǧanysynda tıldıŋ maiyn tamyzyp tūryp, keremet körkem tılmen bügıngı jastarǧa, jalpy ūltymyzǧa qajettı mäselelerdıŋ barlyǧyn da keŋınen söz ettı. Äsırese, tıldı kemel qoldanu, tıldıŋ damuyna jasalyp otyrǧan qamqorlyq pen ony odan ärı jetıldıru jolyndaǧy saliqaly ūsynystary köpşılıktıŋ kökeiıne qonǧan jäitter boldy. Bügıngı taqyrybymyz termeşıler saiysy bolǧannan keiın osy töŋırekte oi örbıteiık. Ahmet Baitūrsynovtyŋ «batyrlar turasyndaǧy äŋgıme – eldıŋ jany, ruhy turaly äŋgıme» degen bır ūlaǧatty sözı bar. Terme de sondai. Halyq baǧzy zamannan auyz ädebietınıŋ käusarynan suyndap kele jatqany barşaŋyzǧa mälım. Bükıl qazaq elı, qazaq halqy, qazaq jūrty eŋbektegen säbiınen, eŋkeigen kärısıne deiın terme tyŋdaityn bolǧan. Būl – sahna ädebietı. Būl – folklorlyq auditoriia. Halyqtyŋ aldynda aitylǧan soŋ, ol ūlt tılınıŋ qūnarymen, filosofiiasymen susyndatady. Osyǧan qarap termeşılerge artylar jüktıŋ salmaǧynyŋ qandai ekendıgın bajailai berıŋız» degen oilaryn ortaǧa salsa, Elmūra Jaŋabergenova termeşılerdıŋ bügıngı küngı mäselelerı töŋıregınde oi örbıttı.
Al, būqaralyq aqparat qūraldary ökılderı baiqaudy ūiymdastyruşylarǧa keibır mäseleler boiynşa saualdar qoiyp, öz oilaryn ortaǧa saldy.
Baiqau şarty boiynşa oblystardan jäne Astana men Almaty qalalarynan ekı jaŋa terme oryndauşyny Tılderdı damytu basqarmalary ūsynady. Irıkteudı Qazaqstan Respublikasy Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ Tılderdı damytu jäne qoǧamdyq-saiasi jūmystar komitetı bekıtken qazylar alqasy jürgızedı. Irıkteu Astana qalasynda 5-6 qaraşada ötedı. Üzdık tanylǧan on termeşı terme avtorymen bırge 7 qaraşadaǧy qorytyndy konsertte öner körsetedı.
Bas jüldege – jeŋıl avtokölık, bırınşı orynǧa – 1000000 teŋge; ekınşı orynǧa – 750000 teŋge, üşınşı orynǧa – 500000 teŋge tıgılgen. Sondai-aq, «Eŋ üzdık oryndauşy, «Eŋ üzdık maqam» atalymdaryna jüldeler men yntalandyru syilyqtary da qarastyrylǧan.
Taŋatar TÖLEUǦALİEV
