Qala men SalaMädeniet

TYNDEGI SYRGIN… TYS EKEN

Beisenbı künı «Astana Opera» memlekettık opera jäne balet teatrynda «Jaŋǧaq şaqqyş» (Şelkunchik) baletınıŋ premerasy öttı. Bır ǧasyrdan astam tarihy bar tuyndyny elorda sahnasynda ataqty horeograf Iýrii Grigorovich qoidy. Astanalyqtarǧa, äsırese kışkentai körermenderge jaŋa jyldyq tamaşa syi bolǧan qoiylymnyŋ negızınde E.Gofmannyŋ «Jaŋǧaq şaqqyş jäne tyşqandar korolı» atty ertegısı jatyr.

Atalmyş balet alǧaş ret 1892 jyly Sankt-Peterbordaǧy Mariia teatrynda qoiyldy. Al, 1966 jyly Mäskeudegı Ülken teatrda qoiylymnyŋ jaŋa nūsqasynyŋ tūsauy kesıldı. Ony da sol kezde qyryqtyŋ qyrqasyna jaqyndaǧan Iýrii Grigorovich öz körkemdık tanymymen ūsynǧan. Keiın Reseidıŋ bırneşe teatrynan bölek Avstriia, Finliandiia, Bolgariia, Moldova, Chehiia, Oŋtüstık Koreia, Türkiia elderıne alyp şyqty. Endı, mıne, Petr Chaikovskiidıŋ ǧajap muzykasymen kömkerılgen tuyndy Qazaqstanǧa kelıp otyr.

Ön boiynda mahabbat pen oǧan qarsy küşter, adaldyq pen aramdyq sekıldı mäŋgılık taqyryptar şarpysyp jatqan klassikalyq dünie tüptıŋ tübınde jaqsylyq jamandyqty jeŋetınıne taǧy da köz jetkızedı. Körermenderge optimistık köŋıl-küi syilap, balǧyn balalyq şaqqa jeteleidı.

Jelısın qysqaşa tarqatar  bolsaq, balalardyŋ rojdestvolyq balynda kışkentai Marige oiynşyqtar tartu etıledı. Solardyŋ arasynan ol aǧaş tısterı bar Jaŋǧaq şaqqyşty ūnatyp qalady. Tün balasynda Marige oiynşyqtarǧa qarsy tyşqandar şabuylǧa şyqqany, al oiynşyqtar jaǧyn Jaŋǧaq şaqqyş bastap kele jatqany körınedı. Süikımdı oiynşyǧyn qorǧaimyn dep Mari tyşqandar korolıne kebısın laqtyryp jıberedı. Jaŋǧaq şaqqyş- Hanzada soŋǧy soqqyny jasap, jaudy jeŋedı. Qaharman oiynşyqtar keu-keulegen kemırgışterdı jeŋgenderıne quanyp, bilep jatady. Barşa jūrt Mari men Hanzadanyŋ toi saltanatyna daiyndaluda… Bıraq, ne bolyp qaldy? Mari özıne tanys bölmede oiandy. Jaŋǧaq şaqqyş älı de onyŋ qolynda eken. Būl bar bolǧany tüsınde körgen siqyrly ertegı edı…

«Astana Opera» sahnasynda Maridıŋ rölın Mädina Baspaeva, Äigerım Beketaeva jäne Gauhar Usina kezektesıp oryndaidy. Jaŋǧaq jaqqyş – Hanzadanyŋ rölınde Baqtiiar Adamjan, Dos­jan Tabyldy men Taiyr Gatauov körınedı. Özge keiıpkerlerdı atap ötsek, olar – Arlekin, Kolombina, Jyn jäne Saitan, İspandyq, Ündı, Qytai, Orys jäne Fransuz quyrşaqtary ataularyn alǧan.

Bas partiiany oryndaudy baiaǧydan armandaǧan Taiyr Gatauov: «Syrt közge jeŋıl bolyp körıngenmen, būl spektakl öte kürdelı, ol bişılerden baryn saludy talap etedı. Men Jaŋǧaq şaqqyş-Hanzadanyŋ rölın somdaimyn. Keiıpkerım jan-jaqty kömektı qajet etedı. Sen «kötergış kran» ıspettes ekı saǧat boiy sahnada bolasyŋ» deidı özınıŋ rölı jönınde. Mädina Baspaeva da būl röldı somdau balet ärtısıne oŋai timeitının moiyndaidy.

«Jaŋǧaq şaqqyş» Iýrii Grigorovichtıŋ «Astana Opera» sahnasynda qoiǧan üşınşı baletı bolyp otyr. Mūnyŋ aldynda metr elordada «Ūiqydaǧy aru» jäne «Spartak» baletterın qoiǧan edı. «Jaŋǧaq şaqqyştaǧy» Hanzadanyŋ rölın somdaǧan Baqtiiar Adamjan būdan būryn Spartakty oinaǧan edı. Onyŋ aituynşa, jauynger adamdy somdau oǧan oŋaiyraq. Onyŋ sözınen Hanzada sekıldı lirikalyq keiıpkerdı nanymdy etıp körsetu üşın bıraz ter tökkenı baiqaldy.

Teatr ūjymy «Jaŋǧaq şaqqyşty» sahnaǧa alyp şyǧu üşın ekı ai boiy daiyndalypty. Oǧan «Astana Operanyŋ» dekorasiialyq sehynan bastap, tehnikalyq bölımıne deiıngı barlyq qyzmetterı atsalysty. Butaforiiany daiyndauşylar spektakldı qys körkı – qarmen molynan kömkerdı. Kapron tordan jasalǧan qar qapalaqtap sahnadan jauyp tūrady. Būdan basqa balettıŋ mezanssenasynda arqanǧa kerılgen keme, ülkendı-kışılı zeŋbırekter, şartyldaqtar, qoilar, jelpuışter körınedı. Keiıpkerlerge arnap tıgılgen 22 parik pen 200-ge juyq kostium qoiylym saltanatyn asyrady. 31 jeltoqsan künı de körsetıletın qoiylym dübırı alys­tap bara jatqan Jylqyǧa jaqsy jyljabar boldy.

Premeraǧa bailanysty ötken baspasöz mäslihatynda teatrdyŋ balet bölımınıŋ körkemdık jetekşısı, QR Eŋbek sıŋırgen qairatkerı Tūrsynbek Nūrqaliev kelesı jylǧy josparlardy da aita kettı. Onyŋ aituynşa, kelesı jyly «Astana Opera» körermenderı tört premera tamaşalaidy. Olardyŋ ekeuı älemdık klassika – «Baqşysarai su būrqaǧy» men «Baiaderka» bolsa, ekeuı – «Abai» men «Qyz Jıbek» taza ūlttyq baletterı. Sondai-aq, keler jyldyŋ nauryz aiynda teatr ūjymy Başqūrtstanda ötetın Rudolf Nuriev atyndaǧy HH fes­tivalge «Romeo men Djuletta» qoiylymyn sahnalauǧa şaqyrylyp otyr. Qoi jyly İtaliianyŋ Milan qalasynda «Ekspo-2015» halyqaralyq körmesı ötedı. Osy şaranyŋ aiasynda 30-31 qazan künderı äigılı «La Skala» teatrynda da «Astana Opera» ökılderı älem körermenderıne önerın paş etedı.

 

Amanǧali QALJANOV

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button