Astanada pedagogtardy qaita daiarlyqtan ötkızıp, olarǧa psihologiialyq aspektılerdı tereŋdetıp tüsındıru üşın arnaiy oqytu kurstary ūiymdastyrylǧan. Osy bastamany jüzege asyryp jürgen Otbasylyq tärbieleu institutynyŋ direktory Liubov Nabitovskaianyŋ aituynşa, bır jyldyŋ ışınde respublikanyŋ är aimaǧynan 200 pedagog psihologiialyq bılımın jetıldıruge mümkındık alǧan eken. Qazırgı taŋda Astananyŋ 70 pedagogyna Mäskeuden at terletıp kelgen ǧalym, Pedagogika jäne äleumettık ǧylymdar akademiiasynyŋ korrespondent müşesı Natalia Svetkova leksiia oquǧa arnaiy şaqyrtylǧan. Mäskeulık ǧalymnyŋ ŪBT haqynda pıkırın bıludı jön kördık.
– Künı keşe elımızde ŪBT öttı. Bıluımızşe, Astana boiynşa joǧary ball alǧandar sany 23 paiyz ǧana. Qazır köpşılık tülekterdıŋ köŋıl-küiı joq. Mūndai jaǧdaida ne ısteu kerek? Qandai keŋes berer edıŋız?
– Mūndai jaǧdaida pedagogtardan görı, ärine, är balanyŋ otbasy maŋyzdy röl oinaidy. Öitkenı, balasyna qoldau körsetu – eŋ aldymen ata-ananyŋ mındetı. ŪBT-dan qūlaǧan, mejelegen baǧaǧa qoly jetpegen jetkınşek küizelıske ūşyraidy. Tıptı, daiarlyq barysynda köp uaiymdaudyŋ saldarynan test kezınde köbırek qobaljidy, qobalju dūrys baǧa aluǧa kedergı keltıredı. Sondyqtan, balanyŋ baǧasyna qarai ata-ana ony tūqyrtyp, janjal şyǧarmaǧany jön. Öitkenı, emtihan ötetın kez – balany tärtıpke şaqyratyn mezgıl emes. Balaǧa meilınşe naqty uäj aityp, qoldan kelgenşe qoldau körsetuge talpynu kerek. Sebebı, osy jastaǧy oquşylardyŋ emosionaldyq ahualyna jalpy tūraqtylyq tän emes.
– Tıptı, keide suisidke aparǧan jaǧdailar kezdestı ǧoi…
– Suisidke sebep bolǧan ŪBT emes. Ol – balanyŋ emosionaldyq tūraqsyzdyǧy. Onyŋ barlyǧy qandai nätije kütkendıgıne bailanysty da şyǧar. Öitkenı, tym artyq talapşyldyq bala psihikasyna salmaq tüsıredı.
– Degenmen, ŪBT nätijelerın köpşılık auyr qabyldaidy. Osyǧan kelısesız be?
– Otbasynda ata-ana dūrys söilep, balaǧa jön sılteuı kerek. Sondyqtan, qatty küizelgen oquşylardy pedagogtar ūstamsyzdyqtan ada auanǧa tüsırıp otyruy tiıs. ŪBT – ömırbaiannyŋ nüktesı emes, alǧaşqy söilemı ǧana. Osyny ūǧyndyru kerek.
– Sonda oquşylar jazǧyrudan qorqa ma?
– İä. Olar ekı türlı qorqynyşty bastan keşıredı. Bırınşıden, bıtıruşıler damudyŋ jaǧymdy joldaryn anyq köre almaidy. Öitkenı, bızdıŋ ata-analar ne deidı? «Osydan emtihannan qūlasaŋ, oquǧa tüspei, aula sypyruşy bolasyŋ» dep ürkıtumen sabaq oqytady. Ömırde bar qūbylys, solai emes pe?! Ekınşıden, aşyq aiyptaudan seskenedı. «Taiazsyŋ, dūrys daiyndalmadyŋ, pälenşenıŋ balasy siiaqty bolmadyŋ» degen salystyrulardy keltıruge mülde bolmaidy.
– Onda emtihannyŋ nätijesın estuge oquşydan būryn ata-anasyn äzırleu qajettırek pe?
– Ärine. Bızde de, sızderde de ŪBT tapsyryp körgen ata-analar joq. ŪBT – keiın şyqqan emtihan täsılı. Olardyŋ kezınde qarapaiym emtihandar boldy. Sondyqtan, olar basynan keşırmegen qūbylysty tolyq tüsıne bermeidı. Balasynyŋ ekı jyl boiy inenıŋ ūşynda jüretındıgın eseptemeidı. Tüspei qalsa, jūmys ısteuı mümkın degendı qaperge de almaidy.
– Mektep ūjymy, ūstazdar ŪBT kezınde qandai rölge ie bolady?
– Mūǧalımder ata-analarǧa tiıstı deŋgeide köŋıl bölgenı jön. Sonda ǧana ata-ananyŋ balasynyŋ nätijesıne degen tepe-teŋ közqarasyn qalyptastyruǧa bolady. Balaǧa dürse qoia bermes būryn, özın eske tüsırsın. Bıtıruşı bırneşe JOO qūjat tapsyruǧa qūqyly. ŪBT – būl tek qana damudyŋ bır kezeŋı ǧana, ol nükte emes. Qazırgı taŋdaǧy ülken jetıstık – būl da memlekettıŋ jasap otyrǧan ızgı bastamasy der edım.
– Ata-analar da, oquşylar da ŪBT-dan üreilenıp otyrady…
– İä, psihologiialyq qorqynyş bar. Bırınşıden, būl – jaŋaşyl ürdıs. Oǧan üirenıp ketuge älı de uaqyt kerek. Ekınşıden, baiaǧynyŋ ata-anasyndai emes, qazırgılerdıŋ moinyna ılıngen jauapkerşılık äldeqaida salmaqty. Öitkenı, olar balasynyŋ oqu deŋgeiın künbe-kün qadaǧalaidy. Säl ülgermese, repetitor jaldaidy. Özderı oqu üderısıne tolyqtai kırıgıp otyrady desek te bolady. Sodan da olardyŋ talaby ekı ese. Ümıt artu – ol tamaşa. Köbırek üles qosqan saiyn, nätijesınıŋ de soǧūrlym salmaqty, zor bolǧanyn qalaidy. İnvestisiia sala otyryp, dividendın bır-aq künde ala salǧysy keledı. Olai bolmaidy ǧoi… Bıraq sol ümıt äp-sätte jüzege asa qalady deu asylyq. Būl test jüiesın sybailastyqqa, jemqorlyqqa itermeleidı. Emtihan tapsyru qūbylysy qalyptasqaly pedagogtardy jemqorlyqqa tartu täsılderı jüzege asyp keledı. Eŋ qitūrqy jerı – sol. Şpargalkanyŋ qai zamannan berı bar ekenın men aitpai-aq qoiaiyn…
– Al, Reseide osyndai jaǧdailar kezdese me?
– İä. Degenmen, bızde de däl osy mäseleler köterılgen. Bügıngı daiarlyqtan ötetın ūstazdar keleşekte ŪBT kezınde de, jalpy oqu üderısı kezınde de oquşylardyŋ ne närsenı de qalypty qabyldauyna sübelı ülesın qosatyn pedagogtar bolatynyna senımım mol.
Sūhbattasqan Şynar ÄBILDA
