Auyr künä: Ūly Allaǧa basqalardy teŋegen,
Ata-anany syilamastan olardy adam demegen.
Jazyqsyzdan kısı öltıru jauyzdyqpen qan tögıp,
Jalǧan aitu kuälıkte sotta adaldyq anty ölıp.
* * *
Är pendege qarailasu kezınde ol qysylǧan –
Mūny ülken bır mındetım dep sanasyn mūsylman.
Öz şamasy jetpese oǧan köŋlın būrsyn basqanyŋ,
Ol joq bolsa jaman sözben ornatpasyn basqa mūŋ.
* * *
Qolyn jaiyp köşe kezıp, estıse de syndardy,
Qoimaitūǧyn tılenudı – emes olar şyn jarly.
Künkörısı bolmasa da jüretūǧyn ündemei,
Mūqtajdyǧyn közge tospai – äne, solar şyn kedei.
* * *
Ärbır adam fänidegı ärbır künın bastarda,
Tırlıgı üşın jalǧyz janyn kepıldıkke tastar da.
Izgılıkpen ötse künı jandy özıne keltırer,
Zūlymdyqpen ötse-janyn şyryldatyp öltırer.
* * *
Baq asyryp baqastyqpen tüsem dep el aldyna,
Bır-bırıŋdı qyzyl közdı qyzǧanyşpen aŋdyma.
Allaǧa qūl, özdı-özıŋ dos bop ūmytqyn ökpenı,
Ǧaibattama eşkımdı de. Būl da imannyŋ ötkelı.
* * *
Izgılıktı ıs – bärıŋnıŋ de jandaryŋnyŋ qorǧany.
Al künähar bolsaŋ – oǧan oi-sanaŋnyŋ tolǧany.
Künälarym paş bolar dep tūrar ylǧi tolqyp ış,
Onyŋ tübı kündız-tünı ürei menen qorqynyş.
* * *
Sözımen de, ısımen de ızgılıktı ūsynǧan,
Kım deseŋız – sol bolady, äne, naǧyz mūsylman.
Al mūhadjir – ol da Allaǧa şyn berılgen,
syiynǧan,
Ärı Alla tyiym salǧan närselerden tyiylǧan.
* * *
Nenı artyq deseŋ zeket, oraza men namazdan,
Artyq der em – bas tartuy mūsylmandar arazdan.
Arazdyqtyŋ aşyq bolmas aspany da, künı de,
Örşi berse, sol jetedı mūsylmandyq tübıne.
* * *
Aldanbaŋdar, qolǧa almaŋdar eşnärsenı küdıktı,
Eş kümänsız, tolyq sengen ıske arnaŋdar ümıttı.
Aqiqattan ǧana köŋıl ornyǧumen jai tabar,
Al jalǧannan alaŋ bolar jäne onysy qaitalar.
* * *
Senıp aitqan syrdy, iaki, etken zatty amanat,
Paidalansa sözde tūrmai, jalǧandyqty qalap ap,
Eregıste jeksūryndyq jasasa elde bolmaǧan –
Tört belgısı osylar ǧoi mınezdıŋ eŋ oŋbaǧan!
* * *
Erkek – üide ornatuşy tärtıp penen bereke,
Äiel – üige äkeluşı yntymaq pen mereke.
Bır sözbenen aitsaq, bärı bır närsege jauapty,
Bılgen dūrys balalar da obal menen sauapty.
* * *
Tuady kün ärkımder-aq ūmtylatyn bilıkke,
Bıraq abai bolyŋdarşy, közsızdıkpen kilıkpe.
Öitseŋ, özıŋ qor bolasyŋ, qūmyǧady ünıŋ de,
Alla aldynda tūrǧanyŋda qiiamettıŋ künınde.
* * *
Qazylardyŋ üş türı bar: baratyny jūmaqqa –
Şynǧa jetıp ädıl ükım şyǧarady. Bıraq ta
ekınşısı şyndyqty aşyp, bır jaǧyna būrady,
Üşınşı – üstırt. Tozaq bolmaq soŋǧy ekeudıŋ tūraǧy.
* * *
Aqyrzaman bolarynda: jailar jappai nadandyq,
Zinaqorlyq, maskünemdık, üstem bolar aramdyq,
Äielderdıŋ sany erkekten elu ese asady,
Dünienı bırte-bırte qaraŋǧylyq basady.
* * *
Bır Allaǧa, qiiametke sengen pende ünemı
aitady tek jaqsy sözın ne ündemei jüredı.
Onyŋ äppaq peiılıne riza bolar qonaǧy,
Körşısı de köŋılıne äbden täntı bolady.
* * *
Qainap ketıp, syrtqa teuıp şyqqan kezde ışkı eges,
Bıreudı ūryp qūlatqan jan şyntuaitta küştı emes,
Ūmtylmastan ūzynnan öş, aluǧa kek qysqadan,
Naǧyz küştı qyssa da aşu özın-özı ūstaǧan.
– Ei, Aşadju Abd äl-Kueis, Allanyŋ şyn qūlysyŋ,
Janyŋ jūmsaq, tözımdısıŋ. Allaǧa ūnar būl ısıŋ.
Qarsy kelsın qandai pende – sen ortaq tıl tabasyŋ,
Jūmsaqtyqpen qatal jannyŋ alǧysyn da alasyŋ.
* * *
Baryŋdy sal aryluǧa sezımınen qyzǧanyş,
Sezımderdıŋ eŋ jamany sol bolady bylǧanyş.
İgı ısıŋdı ömır boiǧa örtep bıter künşıldık,
Qu aǧaşty jalmaǧandai jalyn tılı. Būl – şyndyq.
* * *
Ekı arazdy jarastyrsaŋ – būl da senıŋ sadaqaŋ,
Janǧa järdem qarastyrsaŋ – būl da senıŋ sadaqaŋ,
Meşıt jaqqa qadam bassaŋ – būl da senıŋ sadaqaŋ,
Mūsylmanmen amandassaŋ – būl da senıŋ sadaqaŋ.
* * *
– Ei, mūsylman, baǧyn oǧan patşaŋ bolsa mūsylman,
Ekı etpegın bar ämırın, jolmen jür ol ūsynǧan.
Eger jarlyq qaişy kelse aq jolyna Allanyŋ,
Baǧynbaǧyn, tyŋdamaǧyn, tılın patşa almaǧyn.
* * *
Köppen bırge bolyp körse neşe türlı jaǧdaidy,
Ondai qūlyn Alla özı jarylqaidy, alǧaidy.
Al özınşe elden bölek jüre berse aqyryn,
Alǧysynan ūly Allanyŋ qala bermek maqūrym.
* * *
Peşenege jazyp Alla basqarsyn dep halyqty,
Bilık berse, ar-ojdanmen basqarsyn bırqalypty.
Zaŋnan, ardan attasa ol – ketkenı de qūlap tym,
Özın tügıl esıgın de köre almaidy jūmaqtyŋ.
* * *
Dūşpanyŋmen jolyǧudy eşqaşan da tıleme,
Al kezdesseŋ eregısıp, azudy Aiǧa bıleme.
Arandama ailasyna, sabyrly bol, bol salqyn,
Dälelmen ait är sözıŋdı. Bolǧany jön sol saltyŋ.
* * *
Adal bolam, baǧynam dep maǧan antyn bergender,
Qyzyl sözge, qyzbalyqqa sender onşa ermeŋder.
Degen dūrys oilanyp ap:
«Kelgenınşe şamamnyŋ».
Onyŋ mänı – şeksız emes mümkındıgı adamnyŋ.
* * *
Bır mūsylman mūsylmandy ǧaibat aityp tıldese,
Būl – künähar der em bıreu mynau özı kım dese.
Ömır sürıp yntymaqty, tatu-tättı kün, aisyz,
Soqtyǧyssa – onda onyŋ ekeuı de qūdaisyz.
* * *
Alla senıŋ qaramaidy pışınıŋe, türıŋe,
Qaramaidy däuletıŋe: şaǧyn ba ol, ırı me.
Qaraidy ol jüregıŋe, jüregıŋnıŋ küşıne,
Öitkenı, sol baǧyt berer sezımımen ısıŋe.
* * *
Qos mūsylman qolynda bop qylyşy men sadaǧy,
Bıreuı ölse, ekeuı de tozaq jaqqa barady.
Öltırgennıŋ tozaqylyq boluyn el bıledı,
Ölgennıŋ de edı öltıru közdegenı, tılegı.
* * *
Tögılsın ter, qaiyssyn bel, jürgen dūrys şydap ta,
Süigen qūlyn salady Alla ömır boiy synaqqa.
Odan ötken abyroimen rahatqa batady.,
Taisaqtasa, ony soǧar Jaratuşy qahary.
* * *
Eşbır pende tılemesın öz basyna erte ölım,
Jaqsy adamnyŋ ūzaq ǧūmyr ösıredı örkenın.
Jaman üşın ūzarǧany bolsyn, meilı, bır kündık,
Tazaruǧa, tüzeluge ol berılgen mümkındık.
* * *
Kelgenmenen öz ömırın şyn baqytty etkısı,
Ekı türlı mümkındıktı eskermeidı köp kısı:
densaulyǧyn zaqymdaidy salǧyrttyqqa tüsıp ap,
Qūdai bergen uaqytty eter bosqa ysyrap.
* * *
Däiım este jürse Alla – ony tanyp bılesıŋ,
Sonda ǧana bolmaq senıŋ jaqsylyqtan ülesıŋ.
Jaqsy künde ūmytpasaŋ Jaratuşy Allany,
Qinalǧanda anyq Onyŋ senı eske almaǧy.
Bıl: bolmaityn närse jatar saǧan
soqpai jäi qalyp,
Bolǧan närse ötpeu kerek edı senı ainalyp.
Bıl: pendege jeŋıs keler tözımdılık ısımen,
Jäne, ärine, ruhynyŋ tegeurındı küşımen.
Söitıp qaiǧy orynyna zor quanyş ornaidy,
Jeŋıldık kep, auyrtpalyq deitınderıŋ bolmaidy.
* * *
Bır pırädar Paiǧambarǧa aityp jaidy qaidaǧy,
Deptı: «Keŋes berıŋızşı öte-möte paidaly?»
Alla Ökılı deptı sonda: «Aşuǧa eş berılme».
Anau köŋlı könşımesten, bılmesten ne derın de,
Qaitalapty sälden keiın älgı bergen saualyn.
Paiǧambar da qaitalapty tolyqtyryp jauabyn:
«Berılmegın aşuǧa eş. Sabyr qylsaŋ basylar,
Al aşumen köp künäǧa keŋınen jol aşylar».
* * *
Tūrǧan kezde qinaidy-au dep Qiiamettıŋ azaby,
Jetı türlı janǧa pana bolar Alla nazary.
Olar, mıne:ädıl patşa qiianatqa barmaǧan;
Jasöspırım jastyq şaǧyn Alla atyna arnaǧan;
Şyn imandy jürmes meşıt esıkterın bosqa aşyp;
Alla üşın tabystyrǧan jürekterın qos ǧaşyq;
Er-azamat şaqyrsa da sūlu ärı bai qatyn,
Jolamaǧan, juytpaǧan fıtnä bolar jaiǧa atyn;
Jasaityn jan jariia etpei,
bıldırmesten qaiyrdy;
Jäne Alla dese oŋaşa jas tögetın paiymdy.
* * *
Sotta özgenıŋ mülkın alsam deumenen
jan ūşyrǧan-
Bızdıŋ ümmet bola almaidy, emes mülde mūsylman.
Qiianatqa barsa jauyp jazyqsyzǧa jalany,
Ondai pende mäŋgı jaiyn tek tozaqtan tabady.
* * *
Kem-ketıgın bıle tūryp satyp jatqan zatynyŋ,
Jasyrsa ony – oilamaǧan bop şyǧady aqyryn:
ūşyraidy mıskındıkpen qaharyna Allanyŋ,
Ömır-baqi öter sonyŋ köterumen salmaǧyn.
* * *
Merzım berse jetkılıktı boryşker şyn jarlyǧa,
Nemese ol öz qaryzyn sanai salsa aldyǧa,
Onda oǧan perışteler ülken sauap jazady,
Qiiamette tüser jäne Jaratuşy nazary.
* * *
Alla Ökılı mäjılıs qyp jiynymen tūraqty
otyrǧanda bıreu kelıp, bırden bylai sūrapty:
«Aqyrzaman qaşan bolmaq, endı qanşa tosamyz?
Sonyŋ özı emes pe eken jäi änşeiın bos aŋyz?»
«Joǧalǧanda adamzatta ūiat deitın oŋdy ūǧym,
Sonda bolar, – dedı Näbi,- Aqyrzaman,
Soŋǧy Kün».
«Al ar-ūiat, – dedı älgı, – qalaiynşa joǧalmaq?
Jäne qaitıp? Aityŋyzşy. Jauap kütem
soǧan naq».
«El bilese oŋbaǧandar ūiat degen bolmaidy,
Äne, sonda sen sūraǧan Aqyrzaman ornaidy».
* * *
Elge aitqan ösiette paiǧambarlar būrynǧy
bylai degen: «Ūmytsaŋdar ar-ūiattai ūǧymdy –
ne ısteseŋ ony ısteŋder. Odan nenı tapsaŋ da,
Är ısıŋe kepıl janyŋ ne bolady maqşarda?»
* * *
Tuysqandar ajyrasa boi aldyryp keiıske,
Kınälı jan eşqaşan da bola almaidy peiışte.
* * *
Bır-bırıŋe eşuaqytta qyzǧanyşpen qarama,
Jaulyq emes, dostyq bolsyn özderıŋmen arada.
Bır-bırıŋmen kezdeskende ketpe terıs būrylyp,
Baqtalassaŋ – ol kesapat, alǧyn tegıs mūny ūǧyp.
Bolǧyn bauyr bır-bırıŋmen, ei, Allanyŋ qūldary,
Mūsylmandar tuystyǧy dūrys biık tūrmaǧy.
Şyn mūsylman bırın-bırı eşqaşanda qorlamas,
Pırädardy jalǧandyqpen itermeidı jolǧa las.
Üş qaitara aitam: iman ornyǧady jürekke,
Sol jürekten şyqpaq kerek parasatty tılek te.
* * *
Qiiamette alynǧan soŋ kınälı ıster säl aŋdap,
Qantögıske bailanysty ıster jedel qaralmaq.
* * *
Ei, jas jıgıt, saǧan aitar ösietım būl menıŋ:
eşqaşanda Ūly Allany este ūstamai jürmegın.
Ūmytpasaŋ, Ol da senı ūmytpastan qorǧaidy,
Qorǧasa Alla öz basyŋda jamanşylyq bolmaidy.
Sūra Alladan deseŋ jönın bar närsenıŋ bılemın,
Ne tıleseŋ bärın-bärın bır Alladan tılegın.
Küllı ǧalam saǧan järdem bermek bolyp jiylǧan
deiık, bıraq beredı olar närsenı Alla būiyrǧan.
Bar dünie saǧan qas bop, or bolsa onyŋ qazǧany,
Bolady tek äuel basta Ūly Allanyŋ jazǧany.
* * *
«Päktık ne?» dep sūradyŋ sen,
men mynany aitamyn:
sen äuelı jüregıŋnıŋ jaǧdaiatyn baiqaǧyn.
Eger jürek, janyŋ tynyş, ökınışsız bolsa eger,
Ol – päktıktıŋ nätijesı. Şyndyǧyŋ da sol sener.
Al künähar bolsaŋ – deme jan jai tauyp tynşidy,
Jürek simai kökırekke alasūryp yrşidy.
(Jalǧasy bar)
* * *
Ūly Allanyŋ pendesıne järdemınıŋ mölşerı –
onyŋ peiıl-nietıne sai keletın ölşemı.
* * *
Ösietım: Ūly Allanyŋ qaharynan qorqyŋdar!
Tıptı, meilı, qūldy basqa şyǧarsa da tolqyndar,
Şydamdy bop, adaldyqpen, arandamai tözıŋder,
Aramzalar ainalyp kep özgenı emes, özın jer.
Keibıreuler būl düniede qalsa ūzaq jürıp tym,
Bolar kuä köp kesırlı, berekesız bülıktıŋ.
Jürgın bärıŋ bızdıŋ jolmen, ruhtaryŋ synbasyn,
Oryndaŋdar haliftardyŋ men üiretken
sunnasyn.
Eşkım mülde tiıspesın qasiettı Qūranǧa,
Bıreu sözın qospaq bolsa, ony Alla ūrar da.
Sebebı, onyŋ adam sözı – adastyru, būrmalau,
Būrmalamaq janǧa daiyn Tozaq atty tūr qamau.
* * *
Abdur-Rahman bin Samura, bilıkke özıŋ ūmtylma!
Sen äuelı myna sözdı zeiın qoiyp bır tyŋda:
özıŋ tılep alsaŋ ony, alasyŋ ba atqara?
Atqarmasaŋ-bop jürmei me ekı betıŋ qap-qara.
Eger bilık tise saǧan öktemderdıŋ erkımen,
Kömektesu kerek olar taimasa eger sertınen.
* * *
Jamandyqtyŋ üş belgısı baiqaǧanǧa mynalar:
jaramsyz at, mınıp şyqsaŋ orta jolda tūralar;
naşar äiel mınezı men qylyǧy bar qūbylǧan;
qolaisyz üi aŋǧal-saŋǧal, är jerlerı būzylǧan.
* * *
Ömır sürseŋ öte şyǧar myna jalǧan fänide,
Özıŋdı ūsta jolauşydai jete almaǧan älı üige.
* * *
Saudager öz tauarlaryn maqtasa bar janyn sap,
Aluǧa ony mäjbür bolar antqa sengen alymsaq.
Meilı, tapsyn mol aqşany sanaityndai jata qap,
Saudagerge būiyrmaidy Ūly Alladan şapaǧat.
* * *
İt satqannyŋ, jezökşenıŋ,
balşy-balger teŋgesın,
Almaq tügıl qolǧa ūstau da oilaryŋa kelmesın.
* * *
Tabystyrsa arazdardy ötırıkpen aldamşy,
Ondai adam qosylmaidy suaittarǧa jalǧanşy.
* * *
Basşy bolmai tūryp baiqa paiymyŋdy özıŋnıŋ:
mındetıŋdı qalai ūǧyp, qanşalyqty sezındıŋ?
* * *
Adamdarǧa bere berseŋ sūraǧanyn taratyp,
Onda alǧanyŋ el ömırın, bükıl mülkın talatyp.
* * *
Eger sender men bılgendı bıle alsaŋdar-erınder
köp külkıden köp tiylyp, köp jylaityn edıŋder.
***
Abu Mūsa İemenge jūmsauymen Paiǧambar
attanarda, almaq bolyp baǧyt-baǧdar jaidan bar
deptı: «Ol el ūnatatyn körınedı şarapty,
Äsırese, äl – Bit penen äl – Mizrdı qalapty.
Bırı baldan, ekınşısı jasalǧan soŋ arpadan,
Işpei ony bolmaidy eken eşbır jiyn tarqaǧan.
Bız de ışsek?..» Dedı Näbi: «Oidan şyǧar ondaidy,
Işkılıktıŋ eşbır türın ışuıŋe bolmaidy».
* * *
Ümmetımnıŋ qatelıgın, ūmytqanyn, būlarǧa
mäjbür etken ıstı keşer men üşın de Ūly Alla.
* * *
Baq-däuletı, tür-tüsı de öz basyŋnan köp artyq,
Közıŋ şalsa bır pendenı alma esıŋdı joǧaltyp.
Köp oilanbai qara tezdep ony körgen közıŋmen,
Kem adamǧa bar jaǧynan myna senıŋ özıŋmen.
* * *
Qai-qaisyŋ da jazataiym qaiǧy ornasa basyŋa,
Öz-özıŋe ölım tılep, küirektıkpen jasyma.
Al öituge şamaŋ joqta, atyn atap Allanyŋ,
Oǧan bylai mınäjat qyp şyn köŋılden jalbaryn:
«Maǧan ömır jaqsy bolsa, jasauyma ömır ber,
Maǧan ölım jaqsy bolsa, ömırdı al da ölım ber».
* * *
Jämiǧatty zirat jaqqa alyp ötken ölıktı,
Alla Ökılı jolauşylap kele jatyp körıptı.
«Kım boldy eken? Bosaǧan ba, bosatqan ba būl marqūm?» –
dep, baiqasa jūrt köp eken özın ūqpai tūrǧan tym.
«Şyn imandy bolsa, – dedı tüsındırıp, – osy adam,
Alla aldyna bararynda bar mihnattan bosaǧan.
Zalym bolsa, öle-ölgenşe arylmasa osy attan,
Onda küllı dünienı bır özınen bosatqan».
* * *
«Şyn imandy kım?» deseŋder, bylai der em būǧan men:
– Ömır keşken oi-sanasy tolyq säikes Qūranmen.
* * *
Qūdaişyl bop, būzylmasa ömır boiy ädebı,
Ondai jannyŋ köbısıne aşyq jūmaq älemı.
* * *
Jasamaǧan ülkenge ızet, qamqorşylyq kışıge,
Bızben bırge bola almaidy. Ol äuelı kısı me?
* * *
Abu Mūsa: «Paiǧambarmen qajylyqqa saparda,–
deidı, – aialdap jürdık jota kez bolǧanda japanda.
Oǧan şyǧyp «Lia il-liaha il lialla!» dep bärımız,
Qosylyp ap dauystadyq jetkenınşe älımız.
Söitıp tynyş jatqan jerdı, aspandy da jaŋǧyrttyq.
Alla Ökılı dedı sonda: «Būlaryŋyz – albyrttyq.
Büitıp salmaq salmau kerek tamaq penen öŋeşke,
Jalpy, aiqailau kerek pe eken zädı kereŋ emeske.
Zıkırlerıŋ Jaratuşy Ūly Allaǧa arnalǧan,
Jäi aitsaŋ da Oǧan jaqsy estıledı bar maŋnan.
Öitkenı, Ol eş kümänsız bırge myna bızbenen,
Jäne Ony tappaq däiım qūlşylyq qyp ızdegen».
Eskertu: Näzira jyrlar negızıne Ūly Paiǧambarymyz Mūhammed (s.ǧ.s.) hadisterınıŋ İman Valeriia Porohova audarǧan orysşa nūsqasy alyndy.
(Hadisy Proroka. Moskva. 2008)
Arǧynbai BEKBOSYN
