Sonau 70-80-ınşı jyldary joǧary oqu ornyn bıtırgen jastar diplomyn alǧan boida auylǧa baruǧa asyǧar edı. Özınıŋ igergen mamandyǧyna şynaiy adal bolǧan jastyŋ bırı Ädılhan Jüsıpov bolatyn. Ol Qostanai memlekettık pedagogikalyq institutyn bıtırgen soŋ sol kezdegı Torǧai oblysynyŋ Jaŋadala audanyna qarasty Titov auylyndaǧy orta mektepke joldama aldy. Qostanaidan tym şalǧaida jatqan auylǧa jas jıgıttıŋ jüregı alyp-ūşyp jetken. Mektepke matematika pänınıŋ mūǧalımı bolyp ornalasty. Negızı, Torǧai öŋırınde mūǧalım mamandyǧyna, ūstazǧa degen şynaiy qūrmet qalyptasqan. Būl dästürdıŋ, bälkım, tamyry tereŋde, sonau HIH ǧasyrda ırgesın jas Ybyrai qalaǧan mektepten bastalsa kerek-tı. Dala qoŋyrauyn qaqqan ūly aǧartuşy Ybyrai Altynsaringe, onyŋ tärbiesın körgen keiıngı ūstazdarǧa eldıŋ ystyq yqylasy bügınge deiın üzılmegen. Titov orta mektebıne jalyndap tūrǧan jas jıgıt kelgende auyldastar quandy. Balalar jaŋa mūǧalımdı qorşap, onyŋ ainalasynan ūzap ketpeitın. Ädılhan da Ybyrai atasy sekıldı balalardy oqytuǧa «aş qasqyrdai kırıstı». Tumysynan eŋbekqor, tabiǧatynan ädıl ärı bastamaşyl jas maman pedagogikalyq ūjymnyŋ qūrmetıne ie bolyp, basşylyqtyŋ nazaryna ılındı. Bır jyl ötken soŋ Ädılhan Şaimaǧambetūly osy mektep direktorynyŋ oqu-tärbie jūmysy jönındegı orynbasarlyǧyna taǧaiyndaldy.
Ūstazdyŋ eŋbegın şyǧarmaşylyq jūmys sanatyna qossaq, kelıspeitınder de tabylar, sırä. Daiyn ädısteme men oqulyqty paidalanu kez kelgennıŋ qolynan keler deitınder köp. Äŋgıme daiyn oqulyqta, baǧdarlamada da emes. Ūly aǧartuşy Ybyrai «Mekteptıŋ jüregı – mūǧalım» dep beker aitty deisıŋ be? Är balanyŋ bılımge degen yqylas, kökırek közın aşu maŋdai ter monşaqtaityn eŋbekke ǧana emes, mūǧalımnıŋ boiyna bıtken talantqa da bailanysty. Ūstaz degen – mıne, osyndai jandar. Keşe ǧana institut qabyrǧasynan şyqqan Ädılhan köp ızdenetın. Ol auyl balasynyŋ bılım sapasyn köteruge tyrysty. Direktordyŋ oqu-tärbie ısı jönındegı orynbasary özınıŋ ūiymdastyruşylyq qabıletınıŋ de joǧary ekenın körsettı. Titov orta mektebınıŋ oqu ülgerımı joǧarylap jüre bergen. Būl audannyŋ bılım beru salasy basşylarynyŋ nazarynan tys qalmady. Ony osy audandaǧy HHI partsezd orta mektebıne direktorlyq lauazymǧa joǧarylatty.
Osy mektepte basşylyq qyzmet atqarǧan tört jyl ışınde ol köptegen ıs tyndyrdy. Mūǧalımderdıŋ jūmys ısteuıne jaǧdai tuǧyzdy, mekteptıŋ materialdyq bazasyn nyǧaitty, oqu kabinetterı men zerthanalar, sport zaly men sport alaŋy jaŋartyldy, mektep ǧimaraty kürdelı jöndeuden ötkızıldı, balalardyŋ jazǧy demalysy tiıstı deŋgeide ūiymdastyryldy. Būl mektep oquşylardyŋ bılım sapasy men materialdyq bazasy jönınen audan boiynşa aldyŋǧy qatardan tabyldy. Bılım ūiasynda jūmys ısteuge niet bıldırgen bılıktı mamandar sany artyp, olardyŋ bärı jeke päterlerge ie boldy. Būl da Ädılhan Şaimaǧambetūlynyŋ keŋşar basşysymen bırlese jūmys ıstei bıluınıŋ, elımızdıŋ erteŋı – jas ūrpaq mäselesıne qoǧamnyŋ nazaryn audaruǧa qabılettılıgınıŋ arqasy edı.
Ädılhan Şaimaǧambetūly 1983-90 jyldary Jaŋadala audandyq bılım bölımın basqardy. Orda būzar otyzǧa jasy tolmaǧan jıgıt būl qyzmetke zor yntamen, asqan jıgermen, bar jauapkerşılıktı tereŋ sezıne otyryp, bel şeşe kırıstı. Ol üşın audandyq bılım beru bölımınıŋ apparaty men ädıstemelık kabinettıŋ qyzmetkerlerın bılıktı mamandarmen tolyqtyrdy, basqa audandardan täjıribelı qyzmetkerlerdı jūmysqa tartty.
– Kabinette otyryp ıs bıtpeidı. Kün-tün demei audan mektepterın aralap, olardaǧy özektı mäselelerdı közben körmei ıs tetıgı şeşılmeidı. Bılım salasyndaǧy problemalar da adamnyŋ syrqaty sekıldı, oǧan aldymen diagnoz qoiyp alǧandai, sebep-saldaryn anyqtap alu kerek. Sodan keiın qandauyryn qolyna alǧan hirurgtei sylyp tastauǧa kırısesıŋ. Mektepter sonau ūly aǧartuşy Ybyrai zamanynan qarjyǧa täueldı. Sondyqtan, mektep mäselelerın şeşu ısıne ylǧi jergılıktı äkımşılık pen şaruaşylyq basşylyǧyn tartyp otyrdym. Azamattarmen tıze bırıktırgende baǧynbaityn qamal joq edı, – dep eske alady bügınde Ädekeŋ. Köp ūzamai Jaŋadala audanynyŋ bılım oşaqtary turaly jaqsy pıkır qalyptasyp, oryn alǧan damu dinamikasy Bılım ministrlıgınıŋ nazaryna ılındı, osy audannyŋ bılım beru jäne tärbie alaŋdarynda bırqatar respublikalyq ıs-şaralar abyroimen ötkızıldı.
Bılım salasynyŋ büge-şıgesıne deiın jaqsy bıletın jäne bılıktılıgı jarqyrai körıngen Ädılhan Jüsıpov Torǧai oblysy taratylǧanǧa deiın oblystyq bılım basqarmasyn basqardy. Būl ekonomikany da, äleumettık salany da qylbūrauǧa salǧan 90-ynşy jyldardyŋ ışı edı. Elımızdıŋ egemendıgımen qatar kelgen ekonomikalyq özgerısterge bailanysty oryn alǧan daǧdarys kezeŋı eldıŋ qamyn özınıŋ müddesınen joǧary qoiatyn azamattarǧa jauapkerşılık jüktedı. Olardyŋ qatarynda Ädılhan Şaimaǧambetūly da bar edı.
Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynda jas ūrpaqqa bodandyq sanadan sılkınu, patriottyq tärbie beru, qarjy tapşylyǧyna tap bolyp, eŋbekaqysyn ailap uaqytyly ala almai jürgen ūstazdardy eldıŋ erteŋıne sendıru, qazaq tılınıŋ memlekettık märtebesın köteru, qazaq tılınde bılım beretın mektepterdıŋ materialdyq bazasyn nyǧaituǧa aiyryqşa nazar audaru, ondaǧy mūǧalımderdıŋ bılıktılıgın arttyru syndy ondaǧan mäseleler Ädılhan Şaimaǧambetūlynyŋ enşısıne būiyrdy.
Ol tüiındı mäselelerdıŋ bärın baiyppen şeşe bıldı. Ädekeŋ Torǧai öŋırındegı qazynany jas ūrpaqtyŋ tärbiesıne paidalanudy mūrat tūtty. Ol qazyna – osy öŋırde boiauyn joǧaltpaǧan halyq pedagogikasy bolatyn. Arnauly baǧdarlamalar äzırlenıp, mektepterdıŋ oqu-tärbie ısıne engızıle bastady. Jangeldin jäne Amankeldı audandary bılım oşaqtarynyŋ bazasynda on tört oblystyŋ bılım basqarmasy basşylarynyŋ qatysuymen Respublikalyq seminar-keŋes ötkızıldı. Qazaq tılınen respublikalyq mektep oquşylary olimpiadasy da ötkızılıp, oǧan Moŋǧol halyq respublikasynan qazaq balalary da qatysty.
– Sol kezeŋde Keŋes Odaǧy ydyrap ketkenımen, keibır jaŋa bastamalarǧa kelgende älı de bolsa jaltaqtap jatatyn qylyǧymyz bar bolatyn. Bız batyl kırıstık. Qazır oilasam, būl ruhymyzdyŋ oianuy, bodandyq sananyŋ sılkınuı eken, – deidı Ädılhan Şaimaǧambetūly. Onyŋ būl ısıne ūstazdar jūrtşylyǧy süisıne täntı bolsa, rsepublikalyq bılım salasy basşylyǧy oǧan joǧary baǧa berdı.
Elımızdıŋ aibyny, qazaq jerınıŋ alqasy – elordada tūratyn Ädekeŋ bügınde Astana qalasynyŋ gumanitarlyq kolledjınde direktor bolyp qyzmet ısteidı. Būl kolledj qazırgı uaqytta aldyŋǧy qatarly oqu oryndarynyŋ bırı bolyp sanalady. Ädette, ūstaz degen adamgerşık, ädıldık, meiırımdılık, önegelılık, bastamaşyl, adaldyq, dostyqqa berıktık ūǧymdarynyŋ jiyntyǧy sekıldı körınedı. Al Ädılhan Şaimaǧambetūly ūstaz tūlǧasyn biıktettı, öz ısımen müsındedı. Qyryq jylǧa tarta otbasylyq ömırınde otbasyna bereke-bırlık syilap, onyŋ osyndai el syilarlyq deŋgeige jetuıne at salysyp jürgen süigen jary Bota ekeuı üş ūl tärbielep, odan bes-alty nemere qyzyǧyn körıp otyrǧan ülgılı üielmen. Elge tanymal azamat, ıskerlıgımen, ūlaǧatymen älı de qoǧamǧa äkeler paidasy zor dep oilaimyn. Alpys jas är adamǧa osylai baǧynsa igı edı.
Stanislava ŞEGELSKAIа,
bılım beru salasynyŋ ardagerı
