Äleumet

Zeinetaqy – ärbır salymşynyŋ menşıgı

Qazaqstandaǧy jinaqtauşy zeinetaqy jüiesınıŋ qūrylǧanyna 20 jyldan asty. Osy jyldar ışınde jüie talai belesterden öttı. Bügınde «Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qory» AQ – zeinetaqy jüiesınıŋ barlyq qarjylyq jäne aqparattyq aǧyndarynyŋ bıryŋǧai operatory. Qordyŋ Astana qalasyndaǧy filialynyŋ direktory – Basqaruşy direktor Mūrat Şärıpov bızge bergen sūhbatynda zeinetaqy jüiesıne qatysty bırqatar saualǧa jauap berdı.

– «Zeinetaqy jinaqtaryn bırjolǧy tölem retınde nemese merzımınen būryn aluǧa bola ma?» degen sūraq salymşylar tara­pynan jiı qoiylady. Bū­ǧan qalai jauap berer edıŋız?
– İä, būl sūraqty bızdıŋ salymşylar jiı qoiady. Qor­daǧy zeinetaqy jinaqtary aluşylarǧa zaŋnamada köz­del­gen jaǧdailar tuyndaǧan kezde ǧana berıledı. Eŋ negızgı jaǧdai – zeinetkerlık jasqa tolu. Öit­kenı zeinetaqy taǧaiyn­daudaǧy negızgı maqsat – qūrmettı dema­lysqa şyqqan adamdardyŋ kün­delıktı tırşılıgın laiyqty qamtamasyz etu.
Sonymen qatar «Qazaqstan Res­publikasynda zeinetaqymen qamsyzdandyru turaly» QR Zaŋyna säikes qordan zeinetaqy tölemderı zeinetkerlık jasqa tolǧan azamattarǧa (erlerge 63 jasqa tolǧanda, äielderge biyl 59 jasqa tolǧanda) jäne bırınşı nemese ekınşı toptardaǧy mügedektıgı merzımsız bolyp belgılengen jandarǧa tölenedı. Būdan basqa, elden tys jerlerge tūraqty tūruǧa ketken, ketu deregın rastaityn qūjattardy ūsynǧan şeteldikter men azamattyǧy joq adamdardyŋ mindetti jäne mındettı käsıptık zeinetaqy jarnalary esebinen zeinetaqy tölemderin aluǧa qūqyǧy bar.
Jasyna bailanysty zeinetkerler men I jäne II toptardaǧy mügedektıgı merzımsız bolyp belgılengen adamdar tölemderdı ai saiynǧy keste boiynşa alady. Öitkenı 2018 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap qordan zeinetaqy tölemderı tek ai sa­iyn berıle bastady. Zeinetaqy jinaqtaryn ai saiyn beru halyqaralyq standarttarǧa säikes keledı jäne būl qordan zeinetaqy tölemderın alu merzımın edäuır ūzartuǧa jäne jiyntyq zeinetaqynyŋ kölemın arttyruǧa septıgın tigızedı.
Qazır de zeinetaqy ji­naq­taryn bırjolǧy tölem retınde aluǧa bolatyndyǧyn aita ketken jön. Eger zeinetaqy tölemderın aluşy ötınış bergen künı, onyŋ şotyndaǧy jinaqtardyŋ somasy eŋ tömengı zeinetaqynyŋ 12 eselengen mölşerınen aspasa, būl soma aluşyǧa bır ret tolyǧymen tölenedı. Biyl eŋ tömen zeinetaqy kölemı – 36 108 teŋge. Säikesınşe onyŋ 12 eselengen mölşerı – 433 296 teŋge.
Taǧy bır aita keterlıgı, zaŋ­namaǧa säikes erler 55 jasqa, al äielder biyl 51 jasqa tolǧanda özderı taŋdaǧan saqtandyru ūiymymen saqtandyru tö­lem­derin ömir boiy ai saiyn alyp tūru üşın zeinetaqy annuiteti şartyn jasasuǧa qūqyly. Būl rette äielderdıŋ jasy 2027 jylǧa deiın 55 jasqa jetkenşe jyl saiyn 6 aiǧa ūlǧaitylyp otyratyndyǧyn eske salamyz. Bıraq zeinetaqy annuitetı şartyn jasasu üşın qordaǧy zeinetaqy jinaǧynyŋ somasy ai saiyn eŋ tömengı zeinetaqy mölşerinen kem emes tölemdi töleuge jetkılıktı boluy kerek.
Saqtandyru ūiymyna auda­ruǧa qajettı somany enpf.kz saitynyŋ «Elektrondyq qyzmet körsetu» – «Zeinetaqy kalkuliatory» bölımınde esepteuge bolady.

– Redaksiiaǧa keide tuystary qaitys bolǧan adamdar jü­gınıp, sol qaitys bolǧan ja­qyndarynyŋ jinaqtaryn qalai aluǧa bolatynyn sūrap jatady…
– Bıryŋǧai jinaqtauşy zei­netaqy qoryndaǧy zeinetaqy jinaqtary salymşynyŋ men­şıgı jäne ösiet boiynşa, sondai-aq «Qazaqstan Respub­likasynda zeinetaqymen qam­syzdandyru turaly» QR Zaŋynyŋ 31-33-baptaryna säikes mūraǧa qaldyrylady.
Mūrany qabyldau üşın Qazaq­stan Respublikasy Azamattyq kodeksınıŋ 6-tarauyna (Mūra­gerlık qūqyq) säikes mūra aşyl­ǧan jerdegi notariusqa nemese zaŋǧa säikes mūra alu qūqyǧy turaly kuälikti beruge uäkiletti lauazymdy adamǧa mūrany qabyldau turaly nemese mūragerlıkke qūqyq turaly kuälik beru jönınde ötiniş berıledı. Mūra aşylǧan künnen bastap alty aidyŋ işinde, iaǧni mūra qaldyruşy qaitys bolǧan künnen bastap alty aidyŋ işinde mūra qabyldanuy mümkın. Alty ai ötken soŋ, mūra aşylǧan jer boiynşa notarius­ mūragerdiŋ ötinişi boiynşa oǧan mūragerlikke qūqyq turaly kuälik beruge mindetti.
Būl räsımdı mūragerler üşın oŋailatu jäne Bıryŋǧai ji­naqtauşy zeinetaqy qory men Qazaqstan Respublikasy notariustarynyŋ özara ıs-qimylyn oŋtailandyru maq­satynda Qazaqstan Res­pub­likasynyŋ Ädılet mi­nistrlıgı, Respublikalyq nota­riattyq palata, «Ūlttyq aqparattyq tehnologiialar» aksionerlık qoǧamy («ŪAT» AQ) jäne BJZQ arasynda «E-notariat» Bıryŋǧai nota­rialdyq aqparattyq jüie­sı men qordyŋ aqparattyq jüiesınıŋ özara ıs-qimyly turaly şart jasaldy. Endı atalǧan şart aiasynda notarius­tar özderınıŋ öndırısındegı mūragerlık ıster boiynşa (mūragerler ötınış bergen jaǧdaida) qaitys bol­ǧan salymşylardyŋ (aluşy­lardyŋ) qorda jeke zeinetaqy şotynyŋ jäne onda aqşanyŋ boluy turaly BJZQ-ǧa onlain tärtıbınde (hat jüzınde emes) saualdar joldai alady. Qor öz kezegınde salymşylar men aluşylar el notarius­tary kuälandyrǧan nemese rastaǧan qūjattardy ūsynǧan jaǧdaida «E-notariat» Bıryŋǧai notarialdyq aqparattyq jüie­sıne saual joldap, salymşylar men aluşylardyŋ qorǧa ūsynǧan qūjattaryna qatysty jasalǧan notarialdyq äreketter boiynşa resmi rastau qūjatyn alady. Būl qyzmet notariustarǧa jügıngen mūragerlerdıŋ uaqy­tyn ünemdeidı jäne qaǧazdyq qūjat ainalymyn joiady.

– Taiauda būqaralyq aqparat qūraldarynda zeinetaqy jinaqtary bar qaitys bolǧan salymşyny jerleuge bailanysty zeinetaqy qorynan bırjolǧy tölem berıletındıgı jariialandy. Ol üşın qandai qūjattar kerek?
– Şynynda, būl mäsele taiauda būqaralyq aqparat qūraldary betınde talqylandy. Osy mümkındıktı paidalana otyryp, myna mälımettı aita ketkım keledı. Qazaqstan Res­publikasynda jinaqtauşy zeinetaqy jüiesı engızılgen sätten, iaǧni 1998 jyldan bas­tap, jinaqtauşy zeinetaqy qorynda jinaqtary bar adam qaitys bolǧan jaǧdaida, qor onyŋ otbasyna nemese jerleudı ūiymdastyrǧan adamǧa jerleu­ge arnalǧan bırjolǧy tölem töleidı. Būl tölem zaŋnamada körsetılgen tärtıpte jäne mölşerde jüzege asyrylady. Atap ötu kerek, būl tölem jaŋalyq emes, ol ärqaşanda tölenıp keldı. Zaŋǧa säikes qor onyŋ otbasyna nemese jerleudı jüzege asyrǧan adamǧa respublikalyq biudjet turaly zaŋmen tiıstı qarjy jylyna belgılengen ailyq eseptık körsetkıştıŋ 52,4 eselengen mölşerınde jerleuge arnalǧan bırjolǧy tölem töleidı. Bıraq būl soma jeke zeinetaqy şotynda jatqan qarajattan aspauy tiıs. 2019 jyldyŋ 1 qaŋtaryna qarai būl soma 132 310 teŋgenı qūrady.

– Mūrat Tūrsynūly, zei­net­aqy jüiesıne qatysty şynaiy aqparattardy qaidan bı­lıp otyruǧa bolady?
– Zeinetaqy qorynyŋ qyz­metı turaly bükıl aqparat qordyŋ enpf.kz saitynda jäne būqaralyq aqparat qūraldary betınde, sondai-aq BJZQ-nyŋ äleumettık jelılerdegı resmi paraqşalarynda tūraqty türde jariialanyp otyrady. Sonymen qatar qor bölım­şelerı respublikanyŋ barlyq öŋırlerınde, onyŋ ışınde Astananyŋ barlyq audanynda jūmys ısteidı. Qor keŋselerınde kez kelgen zeinetaqy qyzmetın alyp qana qoimai, jinaqtauşy zeinetaqy jüiesı turaly jan-jaqty aqparat aluǧa bolady. Qor filialdarynda üş ai saiyn Aşyq esık künı şarasy ötkızılıp tūrady. Onda keluşıler özderın qyzyqtyrǧan sūraqtarǧa tolyq­­qandy jauaptar ala alady.

– Jūmysqa jaŋa tūrǧan jas maman zeinetaqy şotyn aşu üşın qaida habarlasqany dūrys?
– Qazırgı uaqytta jas maman jūmysqa ornalasqan jaǧdaida, qorǧa alǧaşqy zeinetaqy jar­nasy kelıp tüsken sätte, zeinetaqy şoty avtomatty türde aşylady. Iаǧni jaŋa salymşyǧa zeinetaqymen qamsyzdandyru turaly şart jasasu üşın qor keŋsesıne barudyŋ qajetı joq. Tek özınıŋ zeinetaqy şotynyŋ jai-küiın, jarnalardyŋ tū­raqty audaryluyn qadaǧalap otyrsa bolǧany. Öitkenı zei­netaqy jinaqtary – ärbır salym­şynyŋ menşıgı. Şottaǧy ze­inetaqy jinaqtary senımdı qarjy qū­raldaryna investisiia­lanady, säikesınşe şottarǧa kün saiyn investisiialyq tabys eseptelıp otyrady. 2018 jyldyŋ qorytyndysy bo­iynşa qor salymşylarynyŋ zeinetaqy şottaryna 917,1 mlrd teŋge kölemınde investisiialyq tabys esepteldı. Būl jerde ärbır salymşynyŋ şotyna esepteletın tabys somasy sol şotta jatqan jinaqtardyŋ kölemıne täueldı.

Daiyndaǧan
Gülmira AIMAǦANBET

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button