Äleumet

JALǦYZY JALǦYZSYRATTY…

dojd-za-oknom

Terezenıŋ ar jaǧyndaǧy ömırge jautaŋdai qaraidy. Äiteuır, bır künı sol ömırden bergı jaqtaǧy tas qaraŋǧylyqty jaryq qylatyn säule tüsetın siiaqtanady. Jüdegende jalǧyzsyratqan jalǧyz ūlynan ümıtın üzbei keledı qart ana. Endı qaitsın, öz balasyn qai ana jaman oiǧa qiiady?! Bıraq uaqytty toqtatar eşkım joq. Künder syrǧyp ötude, al tün qatyp kütkenı älı de töbe körsetken emes…

– Äkem Ūly Otan soǧysynda Stalingrad tübındegı şaiqasta qaza bolǧan. Toǧyz jasymda anamnan airylyp, jetımder üiın panaladym.

«Qatal taǧdyrdyŋ maŋdaiǧa jazǧanyn qaraşy. Egde tartqan şaǧynda da qarttar üiınde jatyp, jetımnıŋ küiın keşıp otyr» dep oiladym erıksız…

– Bır jyldan soŋ äkemnıŋ tuǧan aǧasy soǧystan oralyp, menı Almatyǧa alyp kettı. Jaqyndarymnyŋ qolynda dänemeden kemdık körmei östım. Tehnikumǧa tüstım. Öte jaqsy oqydym. Oqudy bıtırgen soŋ tūrmysqa şyqtym. Ūlymyz düniege keldı. On alty jyldan keiın joldasym qaitys bolyp, on bes jastaǧy ūlym ekeumız jalǧyz qaldyq.

Mariia apa tolqyp kettı bılem, ary qarai «Ūlym qazır 56-da. Şeşe bolǧannan keiın bar jaqsylyǧymdy jasap ösırıp edım. Qūlynym eşkımnen kem bolmasynşy dep janymdy aiamai jūmys ıstedım. Ömırımnıŋ mänı – Serık ūlym… Balam, balam…» dep közınen monşaq-monşaq jas üzıle berdı. «Anasyn tastauǧa ne itermeledı? Joq, būl sūraqtyŋ özı orynsyz ǧoi! Qandai jaǧdai bolmasyn, onyŋ būl ozbyrlyǧyn tüsıne almaspyn, aqtauǧa kelmeidı de!» Qas-qaǧym sätte sanamda san türlı oi, sansyz sūraq kezıp jürdı. Jauaby olarǧa ǧana mälım.

– Äskerden kelısımen ūlym üilendı, – dep äje äŋgımesın jalǧastyrdy,  – Kelınımdı qyzymdai kördım. Ekı nemerem düniege kelıp, äje atanǧanymda menen baqytty jan bolmaǧandai sezıldı. «Köŋıl syisa, bärı syiady» degendei, bır bölmelı päterde tatu-tättı ömır sürdık. Besıktegı künınen bastap ösırdım nemerelerımdı. Kelınımnıŋ sütı bolmai, kışkentailardy anda-mynda aparyp, üitıp-büitıp emızıp jürdım. Bılesıŋ be, qyzym, balam men kelınımnıŋ arasynda säl ǧana janjal şyǧa qalsa, ünemı kelınıme jaqtasatynmyn. Sol üşın älı  künge deiın ökınemın, –  dep Mariia apa auyr kürsındı.

– Bır künı beitanys nömırden bır kelınşek qoŋyrau şaldy da «Kelınıŋız bızge osynşama aqşa qaryz (äjeptäuır köp qarajat edı). Anam türmede otyr. Eger aqşany qaitarmasaŋyzdar, kelınıŋız de temır torǧa qamalady» dep üreiımdı ūşyrdy. Qoryqqanymnan «Qoi, qūrysyn, bälesınen aulaq! Menıŋ päterımdı satyp, qaryzdaryŋnan qūtylyŋdar» dedım.

Sodan nemerem Qaraǧandydaǧy polisiia qyzmetın oqytatyn institutqa tüskende  bırge erıp bardym da, üş jyl boiy päter jaldap tūrdym.  Ol kezde zeinetkermın. Ūlym: «Apa, jaǧdai tūraqtanǧanşa, sen Almatydaǧy saiajaiyŋda tūra ber. Özımız alyp ketemız» degen soŋ sūp-suyq üide «burjuika» temır peşınıŋ qasynda bürısıp kün kördım ǧoi. Bıraq, «pensiiam» bar, qūdaiǧa şükır, joqşylyq körmedım. Ūlymnan eş habar joq. Eşkım jaǧdaiymdy sūrap kelmedı de. On jyldan keiın ǧana nemerem kelıp, qalt-qūlt etıp otyrǧan menı körıp, Astanaǧa alyp kettı. Barsam, olar kreditke belşesınen batqan eken, üş ai boiy zeinetaqymdy solarǧa berıp, toŋazytqyşty azyq-tülıkke toltyryp jürdım. Ūlym jūmysqa tūrǧanda öz jiǧan-tergenımdı oŋdy-soldy şaşudy qoiǧanym sol edı, kelınım suyq qabaq tanyta bastady. Taŋ atpai aiqai-ūiqaiǧa salyp, menıŋ sol üide tūrǧanymdy jaqtyrmady. Onysyn aşyq körsettı. Ūlym äielıne qarsy jaq aşpady da…

«Oǧan da şydadym» deidı äje. Kelını Mariia apany dastarqan basyna da şaqyrmai, tıptı onyŋ ydys-aiaǧyn da as bölmesınen şyǧaryp tastaǧan körınedı.

– Azyn-aulaq jeitınımdı dükenge baryp alatynmyn. Menı tanymaityn böten qyzdardyŋ özı «äje, auyr ǧoi, köterısıp jıbereiık» dep esık aldyna deiın şyǧaryp salatyn. Jaŋa toŋazytqyş alynǧan soŋ, tıptı, «Jaqyndama, şaruaŋ bolmasyn» dep jazylǧan qaǧazdy maŋdaişasyna ılıp qoiǧan. As bölmesıne onsyz da kırmeimın! Kırgım de kelmeidı! – dep aşuly ünmen qatqyldana söilei bastady apamyz.

– Bıraq, bırde ūlym üige ülken dorbany arqalap kırıp keldı de, qaita şyqty. Işınde ömırımde körmegen bırdeŋe bar eken.  Jemıs pe, basqa ma, bılmeimın. Dämın körgım keldı de, bır üzımın kesıp alyp, öz bölmemdegı üstelge qoiyp qoidym. Sol qalpy älgını jeudı ūmytyp ketıppın. Keşke kelın aiqau-şu köterıp: «Senıŋ anaŋ ūrlyqşy, bar da ait!» demesı bar ma balama! Jan-jüregımdı qars aiyrǧany, balam sol kezde maǧan jetıp kelıp:

– Senıŋ bızdıŋ tamaǧymyzda neŋ bar! Ūrlyqşy ekensıŋ ǧoi naǧyz! Nege ūrlaisyŋ tamaqty! – dep özıme tap berdı. Öz estıgenıme sener-senbesımdı bılmedım. Sözderı süiekten ötkenı sonşa, «Men senıŋ anaŋmyn ǧoi! Äielıŋnıŋ auzyna qaqpaq qoiyp, menı qorǧai almaimysyŋ?! Bar kınäm – senderdı baǧyp-qaqqanym ba? Dämı qandai eken dep qyzyǧyp, kesıp alyp em. Jep te ülgergen joqpyn. Mä, alyŋdar!» dep aǧyl-tegıl jylap, älgını betıne laqtyryp jıberdım.

Būdan keiın de Mariia äje kelınıne «Ūlymnyŋ üiınen eşqaida ketpeimın! Ölsem, ölıgım osy üiden şyqsyn» dep aitatyn. Alaida, myna bır jaǧdaidan keiın bar amaly tausylǧan körınedı…

Şai ışemın dep, qainaǧan sudy şyny ydysqa qūiyp, köterıp bara jatqanynda kelını qolynan qaǧyp jıberedı. Yp-ystyq su byj etıp, äjenıŋ betı-auzy küiıp qalady. Telefonmen eşkımge habarlaspasyn degen oimen kelını onyŋ közınşe ūialy telefonyn aiaǧymen tepkılep, byt-şytyn şyǧarady. Sol telefondy şüberekke tüiıp alyp saqtap qoiǧan eken. Maǧan körsettı. Öne boiym türşıgıp kettı…

Mariia äjenıŋ qūrbylary qarttar üiıne ketuge keŋes berıptı. Bır şaŋyraq astynda kün köru mümkın bolmaǧan soŋ, kiım-keşegın jinap, Astanadaǧy Qarttar üiıne öz erkımen barady. Qūlaǧy tynyş bolsa da, köŋılı mazasyz. «Men şöbere süigım keledı. El qatarly äje bolǧym keledı» deidı Mariia apa. Tösegınıŋ bas jaǧynda jas künınde balasymen qūşaqtasyp tüsken suretterı ılulı tūr.

Eŋ ökınıştısı, äjemızdıŋ balasy bar bolǧandyqtan, Qarttar üiınde tegın jatuǧa mümkındıgı joq. Öz qaltasynan töleidı, bıraq zeinetaqysy da jetpeidı, qalǧan 3-4 myŋdy dostary jıberıp tūrady eken. Al, balasynan älı künge deiın eş qaiyr joq…

  Mädina JAQYP

Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button