JARAQAT ALU JİILEGEN

Bügınde öndırıs oryndaryndaǧy ölım-jıtım köbeiıp ketken. Mūnyŋ basty sebebı önerkäsıp oryndarynda qauıpsızdık erejelerı älı künge deiın saqtalmai keledı. «Oqystan mert bolyp auruhanaǧa jetkızıldı. Biık üiden qūlap ketıptı» degen habarlarǧa halyqtyŋ qūlaǧy äbden üirenıp alǧan. Sol sätte selt etkenımız bolmasa, artynşa ūmytyp ketıp jatamyz. Şyndyǧyna kelsek, būl – ülken mäsele. Onyŋ ar jaǧynda adamnyŋ ömırı tūr. Soǧan säikes, Astana qalasy eŋbek inspeksiiasy basqarmasynyŋ bastamasymen eŋbek jaǧdaiyn jaqsartu, qauıpsızdıktı arttyru, jūmysşylardyŋ öndırıstık jaraqat aluyna jol bermeu mäselesı turaly döŋgelek üstel mäjılısı öttı.

Halyqaralyq eŋbek ūiymynyŋ dere­gıne jügınsek, jyl saiyn älemde tek ön­dırıs oryndarynan 270 million adam türlı deŋ­geidegı jaraqattar alady eken. Al onyŋ 160 milliony bırjola mügedektıkke duşar bolyp qala­tyn körınedı. Būl jaǧymsyz jaǧ­dai qazır bızdıŋ elımızde de beleŋ alyp  tūr.

QR baqylau jäne äleumettık qor­ǧau komitetı töraǧasynyŋ oryn­­­basary Tölegen Ospanqūlov­tyŋ mälımetı boiynşa, biylǧy jyl­­dyŋ basynda  Astana qalasyn­daǧy öndırıs oryndarynda 104 oqys oqiǧa oryn alyp, 34 adam qaza tapqan. 83 adam auyr jara­qattar alǧan. Byltyrǧy saraptama boiynşa, öndırıs oryndarynda 143 oqys oqiǧa bolyp, 147 adam jaraqat alǧan eken. Sonyŋ saldarynan 20 adam qaitys bolsa, 80 jūmysşynyŋ densaulyǧyna auyr zaqym kelgen. «Äsırese, qū­rylys qarqyndy jürıp jatqan Astana, Aqtöbe, Qosta­nai, Maŋ­ǧystau Qaraǧandy oblys­ta­ryndaǧy öndırıs oryn­da­rynda ölım-jıtım köp» deidı Tö­le­gen Ospan­qūlov. Sonymen qa­tar, kä­­sıp­­oryndardaǧy sanitarlyq-gi­gie­nalyq erejelerdıŋ dūrys oryn­dalmauynan şu, dırıl, taǧy basqa ziiandy zattardyŋ  äserınen paida bolǧan 447 käsıbi auru oqiǧasy tırkelgen.

Köbınese qūrylys firmalary men tau-ken salasynda jū­mys jasauşy­lar apatqa jiı ūşy­raidy eken. Sta­tistikaǧa qa­rasaq, respublika boiynşa tır­kelgen qaiǧyly oqiǧalardyŋ 36 paiyzy tau-ken öndıru oryndary men qūrylys sektorlarynyŋ ülesıne tiedı eken.

Qazırgı taŋda Astanada 10 406 qū­rylys kompaniiasy tırkelgen, so­nyŋ 1438-ı qyzu jūmys ıstep jatyr. Bıraq būlardyŋ bärınde eŋbek qauıpsızdıgı saqtalǧan deu qiyn. Būl jerlerde 29,5 myŋ adam jūmys ısteidı. Kompaniialardyŋ eşqandai da mamandyǧy joq azamattardyŋ jū­mysqa qa­byldanuy da mäselenı uşyqtyryp otyr.

Jalpy, öndırıste jaraqat alu jaǧy­nan aty dardai «BI Group» «SK Bazis», «Stmbol» kom­pa­niia­lary aldyŋǧy qatarda eken. Osy kompaniia­lardyŋ qūrylys alaŋdarynda jaraqat alu köptep sanalady.

Jiynda Eŋbek inspeksiia­sy bas­qarmasy basşysy orynbasa­rynyŋ mındetın atqaruşy Qai­rat Ysqaqov elordadaǧy eŋ­­bektı qorǧau mäselesınıŋ jai-küiı­ne toq­taldy. Onyŋ aituynşa, jyl basynan berı öndırıs oryn­daryndaǧy jaraqattanu derekterı boiynşa memlekettık inspektorlar 48 qyl­mystyq ıs qozǧaǧan eken. Al, biyl jūmysşylardyŋ ömırıne qauıp töndıru deregı boiynşa 9 qūrylys ūiymynyŋ jūmysy toq­tatylyp, ıs boiynşa qūjattar sot­qa jıberılgen. Mäselen, aǧym­daǧy jyldyŋ basynda eŋbek zaŋ­­­dylyqtaryn saqtau jönınde 218 käsıporyn men ūiymdar tek­se­rıl­gen. Sonyŋ nätijesınde 365 zaŋ būzuşylyq tırkelgen. Laua­­zymdy jäne zaŋdy 202 tūlǧa äkımşılık jauapkerşılıkke tartylyp, 24,6 mln teŋge kölemınde aiyppūl salynypty. Jalpy jazataiym jara­qattanu oqiǧasynyŋ ärbır üşınşısı jūmys beruşı kınä­sınen bolady eken. Sondyqtan jūmysşylardyŋ ömırın saqtau üşın eŋbek qauıpsız­dıgıne nem­qūraily qaraǧan jūmys beru­şı­lerge qoldanylatyn jazalardy qataitu, aiyppūl kölemın ūlǧaitu mäselelerı jiynda söz boldy. Sondai-aq, eŋbek qauıpsızdıgın qamtamasyz etetın mamandardyŋ bılıktılıgın köteru, olardyŋ jūmy­syn üilestıru mäselesı de keŋınen aityldy.

 Erkejan SÄTIMBEK