Äleumet

Jastarǧa arnalǧan «jol kartasy» qajet

Elımızde käsıpkerlık salasyn qoldauǧa arnalǧan köptegen baǧdarlama bar. Al, sonyŋ ışınde jastardyŋ käsıbın damytuǧa memleket qanşalyqty köŋıl bölıp jatyr? Osy  salanyŋ jalpy ahualy qandai? Būl jönınde Qazaqstan Jas käsıpkerler qauymdastyǧynyŋ töraǧasy Maqsat Qojambekpen äŋgımelesken edık.

– Biznespen ainalysqysy kelgen jastardyŋ müddesın qorǧap, olarǧa baǧyt-baǧdar sılteudı maqsat etken Jas käsıpkerler qauymdastyǧy 2011 jyldan berı jūmys ıstep keledı eken. Ekı jyldyŋ ışınde qandai jūmystar atqaryp ülgerdıŋızder, käsıbın aşqysy kelgen jastarǧa qandai kömek körsettıŋızder?
– Är adamnyŋ tabysty boluy onyŋ özıne, otbasyna ǧana emes, qoǧamǧa da paidaly. Al, käsıpkerlık – auqatty, tabysty boludyŋ bır kıltı. Soǧan qaramastan jastarymyz biznespen ainalysuǧa onşa qūlyqty emes. Olardyŋ köpşılıgı sätsızdıkke ūşyraimyz degen üreimen täuekelge bara bermeidı. Ekınşı, elımızde käsıpkerlıktı qoldauǧa arnalǧan köptegen baǧdarlama bar. Bıraq sodan jastardyŋ köbı habarsyz. Äsırese, şalǧai auyldaǧy azamattar äleumettık qoldaular turaly bıle bermeidı. Bızdıŋ maqsatymyz da sol – käsıpkerlık salasyna degen jastardyŋ qyzyǧuşylyǧyn arttyru. Qauymdastyq qūrylǧaly berı biznesın aşuǧa oilanyp jürgen köptegen jastardyŋ özderıne degen senımın oiatyp, baǧyt-baǧdar sıltedık. Olarǧa orta jäne şaǧyn biznes zaŋdylyqtary jönınde biznes-jospardy, kelısımşartty qalai jasau kerektıgı turaly bılgenımızdı aityp, jön sıltep otyramyz. Biznestı aşuǧa granttardy, basqa da qoldaulardy qaidan aluǧa bolatyny jönınde aqparat beremız. Keide nesie, salyq tölemderı jönınde bılgısı keletınder telefon soǧyp jatady. Bız uäkıletımız şegınde jauap beremız. Eger mäselenı özımız şeşe almasaq, onda tiıstı mekemelerge sūranys jasaimyz. Äiteuır, käsıpkerlıkke qatysty kelıp tüsken saualdardy jauapsyz qaldyrmauǧa tyrysamyz.
– Elımızdegı jastar käsıpkerlıgınıŋ deŋgeiı jönınde ne aitar edıŋız? Būl salanyŋ damymai jatqanyna ne kedergı bolyp otyr?
– Elımızde jalpy käsıpkerlıktı qoldauǧa arnalǧan baǧdarlamalar barşylyq. Bıraq, sonyŋ ışınde jas­tar käsıpkerlıgın qoldauǧa bailanys­ty mäseleler kenje qalyp keledı. Tıptı, memleket zaŋdaryna «jas käsıpker», «jastar käsıpkerlıgı» degen ūǧym engızılmegen. Bızde qanşa jas käsıpkerlıkpen ainalysyp jatqanyn aiǧaqtaityn statistika da joq. Al käsıpkerlıktı qoldaulardyŋ barlyǧy jalpyǧa bırdei. Menıŋşe, jastardyŋ öz «jol kartasy» boluy kerek. Käsıbın bastaǧysy kelgen jas azamattar aiaǧynan tūryp ketkenşe memleket olarǧa jeŋıldetılgen nesie jaǧynan, salyq jaǧynan bolsyn, kömek qolyn sozuy kerek. Al, qazırgı ahualymyz jastardyŋ ısın örkendetuge mümkındık bermeidı. Bizneske endı ǧana den qoiǧan azamatqa salyq salyp, olar tölemei ketetındei, janalqymnan alamyz. Nesienıŋ paiyzdyq jarnasy da joǧary. Osylaişa, äjeptäuır käsıpker bolǧysy kelgen jastyŋ jıgerın jasytyp, mysyn basyp tastaimyz. Ol adam käsıbın ärı qarai damytuǧa mūrşasy jetpei, nesienı qalai töleimın deumen uaqyty ketedı. Sondyqtan, memleket jas müddesın közdeitın arnauly baǧdarlama jasasa deimız. Qazaqstan – jas memleket. Statistikaǧa süiensek, elımızde 14 pen 29 jas aralyǧyndaǧy jastar – halyqtyŋ 27 paiyzyn qūraidy, onyŋ sany – 4,5 million adam. Būlardyŋ qataryna 35 jasqa deiıngı jas käsıpkerlerdı qossaq, orta eseppen jastardyŋ sany 5,2 million adamǧa öser edı. Demek, jastardyŋ arasynan milliondaǧan käsıpker şyǧuy äbden mümkın jäne olar jaŋa jūmys oryndaryn aşyp, el ekonomikasyn damytuǧa üles qosar edı. Öz-özın jūmyspen qamtamasyz etken jastarǧa äleumettık jeŋıldıkter jasaudyŋ da qajettılıgı bolmaidy. Būl memleketke de paidaly.
– Jas käsıpkerlerdıŋ jasyn 35-ke deiın ūzartu jönınde pıkırıŋızdı jiı estimız. Elımızdıŋ zaŋy boiynşa 29 jasqa deiıngı azamattar jastar tobyn qūramauşy ma edı?
– İä, bıraq būl elımızdegı jalpy jastarǧa qatysty aitylǧan. Al käsıpkerlıkpen ainalysatyn jastardyŋ jasyn 29-ǧa deiın dep şekteu qoiuǧa bolmaidy. Öitkenı, jeke biznes aşu oŋai emes. Būl käsıp būǧanasy älı qatpaǧan jasqa tän emes qoi?! Ol üşın adam aldymen qandai käsıpke beiım ekendıgın saralaidy, ızdenedı. Bır käsıptıŋ tūtqasyn ūstaǧannan keiın ony ärı qarai örkendetuge tyrysady. Būǧan bırşama uaqyt qajet. Käsıpkerlerdıŋ köpşılıgı oqu oryndaryn bıtırgennen keiın käsıbın qolǧa alady dep eseptesek, 35 jas – käsıpkerlerdıŋ naǧyz tolysqan şaǧy. Osy jasqa deiın olar aiaǧynan tūryp, ısın döŋgeletıp ketetınını anyq. Alaida, būl mäselenı jastar saiasaty turaly zaŋda atap körsetılgen 29 jaspen şatastyrmau kerek. Būl – tek jas käsıpkerlerge qatysty aitylyp otyr. Demek, jastardyŋ jasyn ūzartsaq, äleumettık tölemdermen qoldaulardy da köbeituge tura keledı degen oi tumauy tiıs.
– Käsıbın endı aşqysy kelıp jürgen zamandastaryŋyzǧa ne aitar edıŋız?
– Jastar käsıbın aşudan qoryqpauy kerek. Är adam täuekelşıl bolǧany dūrys. Ärine, qiyndyqsyz jūmys bolmaidy. Bırneşe ret qatelıkterge de ūrynuy mümkın. Bıraq jūmysty bırden bastaǧannan keiın şegınuge bolmaidy. Jastar belsendı bolsa deimın. Bärımız qauymdastyqqa bırlesıp, jastarǧa qatysty mäselelerdı bırlese şeşkenımız jön. Käsıpkerlıkke bailanysty qandai da bır qiyndyqqa tap kelgen jaǧdaida bızge habarlassa, kömek qolyn sozuǧa äzırmız. Būl öz kezegınde jastar käsıpkerlıgın damytuǧa kedergı bolyp otyrǧan tüitkıldı şeşuge septıgın tigızerı sözsız.

Qymbat NŪRǦALİ

Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button