Jasyldan jelek jamylǧan

Qala aumaǧyn kögaldandyru Astana künın merekeleuge daiyndyq jūmystarymen qatar jürıp jatyr. Qys-köktemde jylyjaida ösırılgen gülder qalanyŋ gülzar baqtarynda otyrǧyzylyp, qyzyldy-jasyldy kültesı közdıŋ jauyn alady. Bırkelkı qyrqylǧan kök maisa qūraq ta, jelegı samalmen terbelgen jasyl aǧaş ta elordaǧa jaz kelgenın aityp tūrǧandai. Aǧymdaǧy jyldyŋ erekşelıgı bar. Gültösemnıŋ jasaluynda, onda otyrǧyzylǧan gülderdıŋ tür-tüsınıŋ merekelık sipaty men saltanaty sezıledı. Būl, ärine, tüsterdıŋ tiımdı qoldanyluyna negızdelıp, aq, qyzyl jäne jasyl tüster basymdyq alyp, közge jyly ūşyraidy. Gül kılemnıŋ oiuyn aiqyndai tüsu üşın aq märmärdıŋ qiyrşyq tastary töselgen. Biylǧy gül oiulardyŋ mänerı de erekşe. Olardyŋ ornalasqan jerıne qarai, ūlttyq naqyşta bezendırılıp, oiu-örnektı oryndy qoldanypty. Qarbalas tırlıktıŋ barysy jaiynda «Astana-Kögaldandyru qūrylysy» aksionerlık qoǧamnyŋ basqarma töraǧasy Jarqyn JŪMAǦŪLOVTAN sūrap bılgen edık.

– Qala aumaqtaryn gülmen kömkeru jūmys­tary aiaqtalyp qaldy. Gülzarlar kölemı biyl 162 622 şarşy metrdı qūraidy, onda 8.5 mln gül köşetterı, 5540 tal-terek otyr­ǧy­zyldy. Uälihanov jäne Jūmabaev köşelerı bo­iynda ekı tynymbaq abattandyrylyp, Puşkin jäne Qūdaiberdı, Orynbor men Syǧanaq köşelerı qiylysynda avtokölık tüiınderın kögaldandyru jūmystary jalǧasuda. Qaldaiaqov, Momyşūly, Saraişyq köşelerınıŋ boiy gülmen kömkerıldı. Jänıbek pen Kerei handar tynymbaǧynyŋ tırek qabyrǧalaryna gülzarlar ornatyldy.

Kök­­tal tynymbaǧynda Beibıtşılık daŋǧy­lyn­daǧy kögaldandyru jūmystary aiaqtaluda.

Jasyl ekpelerdı kündelıktı kütıp-baptau bo­iynşa mausymdyq jūmystar qoŋyr küzge deiın sozylady. Suaru, kögaldardy qyrqu, ty­ŋaitqyştarmen jäne mineraldy zattarmen qorektendıru, ösımdıkterdı ziiankesterden, aurulardan qorǧau ūdaiy nazarda ūstalady.

Jasyl ekpelerdı uaqytyly jäne sapaly suaru maqsatynda ūzyndyǧy 522,4 şaqyrymdyq su qūbyryn kütıp ūstau da bızdıŋ mındetımızde. Jalpy, qala aumaǧyndaǧy jasyl jelektı suaru jūmystaryn jeŋıldetıp, tolyq qamtuǧa bıryŋ­ǧai suaru jüiesınıŋ jelısın jasau közdelıp otyr.

Būl, eŋ aldymen, qarjy ünemdeudı, sonymen qatar jasyl şalǧynnyŋ sapaly ösuın de qamtamasyz etedı. Elordadaǧy 36 subūrqaq keşenderın kütıp-ūstau da oŋai şarua emes. Jeŋıs jäne Abai daŋǧyldary qiylysyndaǧy «Tırşılık şejıresı» tynymbaǧyndaǧy subūrqaq jaŋar­tyldy, ondaǧy jaryq beretın qūraldar auystyryldy.

Şybyn-şırkeiden qorǧau boiynşa jalpy kölemı 28 myŋ ga jerge tiıstı ıs-şaralar jürgızıldı. Jalpy kölemı 2 mln şarşy metrdı qūraityn köşelerdı, saiabaqtar men tynymbaqtardy jinau, tazalau jūmystary bükıl jaz boiyna tolastamaidy.

«Astana-Kögaldandyru qūrylysy» AQ «ja­syl qūrylys» kölemın ūlǧaityp, jasyl ek­pelerdı kütıp-baptau boiynşa agrotehnikalyq keşendı ıs-şaralardy oryndauda auqymdy ıster atqaruda. Būl elordanyŋ ekologiialyq jaǧdaiyn, qalanyŋ estetikalyq kelbetın jaqsartyp, Astana tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ äserlı demaluyna jaǧdai jasaidy.

GÜLDIŊ BABY BOLMASA…

Astana qalasyn körkeitude bır jyldyq ösımdıkterdı qoldanamyz. Jylyjaida ösırılgen gülderdıŋ köşetterı topyraq jylynǧannan bas­tap qalanyŋ gülzar baqtaryna otyrǧyzylady. Ösımdıkterde bır ortadan ekınşı ortaǧa beiımdelu bırşama uaqytqa sozylyp, barlyq tırı organizmdei «stress» alady. Gülderdıŋ jersınıp, tamyryn jaiǧanǧa deiıngı kütımı erekşe bolady. Onyŋ ösuın qamtamsyz etetın preparattar paidalanyp, üs­temelep qorektendıremız. Saryarqanyŋ tabiǧi jaǧdaiyna gülderdıŋ bür aşu kezeŋı qysqa keledı. Tört aiǧa sozylatyn jaz ailaryndaǧy güldeu prosesın tezdetu qajettılıgı bar. Ol üşın türlı mineraldy tyŋaitqyştar seuıp, qūramynda fosfor, kalii, temır, marganes, taǧy basqa mikroelementterı bar keşendı qospalardy qoldanamyz. Gül ösırudıŋ ozyq tehnologiialary qoldanylady. Ösımdıkterdıŋ güldeu prosesın bır jetıge erteletıp nemese güldeu ūzaqtyǧyn da bırşama soza alamyz. Eger küz jyly bolsa, ösımdıkterge qosymşa tyŋaitqyşpen qūnarlandyru arqyly ekı jetıge deiın güldeu merzımın ūzartuǧa bolady.
Türlı ösımdık ziiankesterımen küresu ünemı jürgızılıp otyrady. Onyŋ aldyn alu arqyly gülderdıŋ aurularǧa tözımdılıgın arttyruǧa bolady. Odan bölek, topyraqty därıleu arqyly ziiankester oşaqtaryn zalalsyzdandyru jū­mysyn jürgızemız. Būl jūmystar kündelıktı baqylanyp, zerttelıp, güldıŋ ärbır talynyŋ jaiqalyp ösuıne bar jaǧdai jasaimyz. Būl ıske bılıktı mamandar jūmyldyrylǧan. Qoldanylatyn bar­lyq preparattardyŋ qorşaǧan ortaǧa, qūstar men jändıkterge, bal aralaryna, eŋ aldymen adamdarǧa eş ziiany joq.

SUARUDYŊ DA TÄSILI BAR

Jazdygünı şılde bolǧanda ösımdıkterdıŋ jaiqalyp ösuı – gül suaruşylardyŋ tynymsyz eŋbegıne de bailanysty. Qala boiynşa jasyl alqaptardy jergılıktı suaru jüiesımen suarady. Odan bölek, köşe boiyndaǧy, eskertkışter maŋyndaǧy, saiabaqtar men tynymbaqtardaǧy jasyl ekpelerdı «Astana-Kögaldandyru qūry­lysy» aksionerlık qoǧamnyŋ menşıgındegı seksenge tarta suaru mäşinesımen qoldap sua­rady. Eŋ bastysy, gülderdıŋ tamyryna ziian keltırmeu üşın tamşylatyp suaru qajet. Är­qaisysyna alty tekşe metr su syiatyn mä­şineler täulıgıne segız-toǧyz ret qatynaidy. Künnıŋ ystyǧynda köbıne taŋerteŋ jäne keşkılık suarylady. Al aptapta gülderge tünde su şaşady. Öitkenı su bırden buǧa ainalyp ketpei, topyraq ylǧaldylyǧy jaqsy saqtalady eken. Joǧaryda aitylǧan tyŋaitqyştyq zattardyŋ köbı ūntaq türınde bolyp keledı, olardy sumen aralastyryp qolmen şaşylady.
Güldıŋ ärbır taly suaruşynyŋ da maŋdai terımen, qamqor qolymen öse­tının suşy-jürgızuşıler jaqsy tüsınedı.

JASYL SŪLBALAR DA KÖKTEDI

Elordanyŋ eŋ körıktı «jasyl» es­kertkışterınıŋ bırı – jasyl sūlbalar. Ǧaşyqtar saiabaǧyndaǧy qos aqqu, sirk maŋyndaǧy pılder men kerık, «bişı su būrqaqtyŋ» ainalasyndaǧy kiız üi men şökken tüieler jasyl jamylǧyǧa oralyp şyǧa keldı. Mūndai «jasyl eskertkışterdı» jasaudyŋ özındık täsılı bar. Aldymen temır symnan sūlbasy jasalady. Onyŋ ışın topyraqqa toltyryp, syrtyn maida közdı tormen qymtaidy. Onyŋ syrtyn güldı otyrǧyzatyn qalyŋ materialmen kömkeredı. Arhi­tektor suretşıler syzyp bergen ülgımen gülderdıŋ tamyryn ret-retımen materialdy tesıp otyrǧyzady. Özge gül tösemderden erekşelıgı – jasyl sūlbalardyŋ ösımdıkterın jiı qyrqyp otyru kerek. Taǧy bır qyzyǧy, ösım­dık­terdıŋ köbı jazyq jerge tamyryn jaiatyny belgılı. Tek alternantera, sinerariia, santolina siiaqty ösımdıkter, kerısınşe, kölbei biıkke tamyrlap, sabaǧyn jerge salbyratyp ta öse beredı eken. Al jasyl sūlbalarǧa osyndai ösımdık türlerın qoldanady. Bır jaqsysy, atalǧan gülder otyrǧyzǧan jerınde tamyrlap, öse beredı. Jäne gülderdıŋ tyǧyz ornalasuynyŋ sūlbanyŋ ädemı boluyna äserı bar. Bılgenge marjan, pılderge 160 myŋdai dana gül egılse, tüielerdı körıktı etken 180 myŋ dana gül eken. Salt atty batyrdyŋ otauyn onnan astam baǧbandar ekı aptada gülmen kömkerıp ülgerıptı.
Qalamyzdy gülzar baqqa ainaldyrǧan gül­derdıŋ dänı qaqaǧan qaŋtarda topyraqqa tüsedı. Bes ai boiyna jylyjaida önıp, boi kötergen gülderdıŋ qala köşelerınde güldep, qala tūr­ǧyndary men qonaqtarynyŋ quanyşyna ainaluyna deiın orasan ter tögılıp, osynşama eŋbek jūmsalady.

Aigül UAISOVA