Keudesı altyn sandyq qazynaly qariiamen didarlasu bır ǧanibet.
Būrnaǧy künı «Astana aqşamy» men «Vecherniaia Astana» gazetterınıŋ aq dastarhanynda Ūly Otan soǧysynyŋ maidangerı, körnektı jurnalist, «Alef» evrei mädeni-aǧartu, qoǧamdyq-saiasi qoǧamynyŋ töraǧasy Moisei Mihailovich Goldberg qonaqta bolyp, emen-jarqyn şyraida ǧibratty äŋgıme örbıttı.
Talai zobalaŋdy közımen körgen bekzat bolmys iesınıŋ jasy bügınde toqsandy alqymdap qalsa da sanasy sergek, qairaty älı qalpynda. Zamanynda igı jaqsylardyŋ aldyn körgen, tälımın alǧan, özı de solarmen terezesı teŋ därejede söilesıp, bılım toqailastyrǧan sanatker jurnalistıŋ aitar äŋgımesı estır qūlaqqa sıŋımdı, dämdıleu. Är närsenıŋ basyn bır şalmai, jüielep söileitın maidanger özı közımen körıp, bel ortasynda jürgen sūm soǧysty emes, odan keiıngı beibıt ömır turaly baiypty söz qozǧady. Qart qalamger jazu önerıne balalyq şaǧynan qūştar bolǧan. Kıtapty da qūnyǧyp oqyǧan. Sol şaqtary özı tuyp-ösken ölkede şyǧatyn jasöspırımderge arnalǧan «Pionerskaia pravda» sekıldı gazetterde alǧaşqy düniesı jaryq körgen. Būl qalamdy qadır tūtqan daryndy balaǧa kädımgıdei qanat bıtırgen. Jalpy, jazu önerıne talpynǧan adamnyŋ jürek qylynda bır näzık mūŋ jatady. Bızdıŋ keiıpkerımızdıŋ äkesı kolhoz töraǧasy bolyp jürgende jalǧan jalamen ūstalyp, ız-tüzsız ketedı. Osy zıldei uaiym onyŋ boiynan älı künge deiın öşpegenın, äkege degen saǧynyşynyŋ basylmaǧanyn söz arasynda syǧymdap aityp qaldy. «Ras aitsam, äkemnıŋ süiegı qaida qalǧanyn bılmeimın. Keiınırek, köp jyldar ötken soŋ tuǧan auylǧa barǧanda onyŋ közın körgen tūstastarynan sūradym. Eşkım jarytyp eşteŋe aitpady. Sonda da äkemnıŋ beinesı esımnen bır sät ketken emes» dep, ol tereŋ kürsındı. Äkesı jalamen aidalyp ketkennen keiın anasy men jalǧyz qaryndasy üşeuı sonau Ukrainadan Qazaq elıne, onyŋ ışınde Kerekuge qonys audarady. Osy ölkeden 1943 jyly äsker qataryna şaqyrylady.
– Jyl saiyn 9 mamyrdy asyǧa kütemın. Öitkenı, ol men üşın qos bırdei quanyşty qatar alyp keledı. Bırınşıden, būl barlyq jūrt qaster tūtatyn Ūly Jeŋıs merekesı bolsa, ekınşıden, soǧysta alǧan jaraqatymnan aiyǧyp, Pavlodarǧa oralyp, oblystyq «Bolşevistskii put» gazetınde jurnalistık eŋbek jolym bastaldy, – dep söz sabaqtady qalamger.
İä, osylai bastalǧan bır aiaq joldyŋ keiın daŋǧylǧa ainalyp,1955 jyly Keŋes Odaǧy kezınde barlyq resmi aqparatty elge taratatyn ortalyq sanalǧan TASS-tyŋ Aqmola oblysy boiynşa menşıktı tılşısı boldy. Mūndai auqymy ırı mekemege ol kezde köptıŋ bırı emes, synnan sürınbei ötken saŋlaqtardyŋ ǧana baǧy janyp, qyzmetke alynatyn. Sol kezderı elımızdıŋ soltüstık oblystarynda «tyŋ igeru» nauqany bastaldy. Neǧūrlym, «tyŋdy» jedeldetsek, soǧūrlym «kommunizmge» būryn jetemız degen SOKP Ortalyq partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy Nikita Hruşiov Aqmola ölkesıne saparlap kelgen kezde jas jurnalist Moisei onymen jüzdesıp, saliqaly sūhbat jürgızgen. Ol jaiynda ardagerdıŋ sol kezdesudı beineleitın bas hatşymen bırge tüsken fotosuretterı bar. Suret demekşı, aǧa buyn ärıptesımızdıŋ el bıletın, tıptı, ataǧy älemge jaiylǧan bırqatar aituly tūlǧalarmen tüsken suretterınıŋ özı bır qaraǧa tatyrlyq eken.
Ūlan-ǧaiyr qazaq jerınde 70 jyldan asa uaqyt-tan berı tūryp jatqan aqsaqal halqymyzdyŋ körnektı tūlǧalarymen syilas, syrlas bolǧandyǧyn da asa bır jylylyqpen aityp öttı. Äsırese, Halyq Qaharmany Äzerbaijan Mämbetov turaly, onyŋ ǧajaiyp önerı jaily tamsana söiledı. Kezınde osy qazaq rejisserıne Mäskeudıŋ ziialy qauym ökılderınıŋ özı joǧary baǧa berıp, ony tık tūryp syilaityndyǧyna taŋ qalǧanyn jasyrmady.
Moisei Mihailovichtıŋ Taşkentten qonys audarǧan qarapaiym qazaq otbasynda düniege kelgen Ruslan Tūryntaev degen skripkaşy örennıŋ asa daryndy qabıletın körıp, onyŋ Mäskeu konservatoriiasynda sapaly bılım aluyna el aǧalarynyŋ nazaryn audaryp, qol ūşyn sozǧany da – kısılıgı mol jannyŋ köregen qasietı dep ūǧynǧan jön. Sol talantty jıgıt bügıngı taŋda bükıl älem önerpazdarynyŋ aldynda jürgen jüirıkterdıŋ bırı sanalady.
«Qazynaly qartyŋ bolsa, jazyp qoiǧan hatpen teŋ» dep aitqan Şal aqyn tuǧan öŋırde bäiterektei boi tartqan qalamgerden taǧylymdy söz köp aityldy. Bız ony maqalaǧa yqşamdap qana aldyq. Söz arasynda qariia jurnalisterdıŋ qoiǧan sūraqtaryna da jauap berdı. «Astana aqşamy» gazetınıŋ bas redaktory Aiaǧan Sandybai ardagerge estelık syi ūsyndy. Osy kielı jerdıŋ dämı tartyp, nanyn adal jegen özge ūlttyŋ ökılı bolsa da qazaqtyŋ ary men jany üşın basyn bäigege tıgıp, ızgılıktı ıs jasaǧan Dmitrii Snegin, Gerold Belger sekıldı dünieden ozǧan tektı tūlǧalar boldy. Bügıngı taŋda osy ardaqty esımderdıŋ qataryna közı tırı soǧys ardagerı, qart qalamger Moisei Mihailovich Goldbergtı de qosuǧa bolady…
Azamat ESENJOL
