– Алло, сәлеметсiздер ме? Қазiргi уақытта экологиялық мәселелерге үлкен мән берiлуде. Осыған байланысты, айтыңызшы, Астананың экологиялық жағдайы қандай деңгейде?
– Дұрыс айтасыз, қазiргi кезде экологиялық мәселелердi шешу негiзгi жоспарға қойылып отыр және өзектi болып табылады, өйткенi бұл адам денсаулығына, жалпы айтқанда жердегi тiршiлiктi сақтауға байланысты. Бұл ретте нақтырақ айтар болсақ, Астана қаласы ауасының ластану индексi өткен жылда 3,08 бiрлiктi құрады, бұл 2010 жылғы көрсеткiштен 2,39 бiрлiкке жақсарған. Ал, жерүстi суларының ластану индексi 2011 жылда 2,06 бiрлiктi құрады, бұл былтырғы деңгейден 0,27 бiрлiкке жоғары. Жалпы, Астанада қолайлы қоршаған орта қалыптасқан.
– Қала ауасы бассейнiн негiзгi ластаушылардың бiрi тұрақты көздер болып табылатындығы белгiлi, тұрақты және жылжымалы көздерден атмосфераға зиянды заттар эмиссиясын төмендетуге үлес қосу үшiн қандай жұмыстар жүргiзiлуде?
– Алға қойылған мiндеттердi орындау үшiн орта және кiшi қуаттылықтағы автономды қазандықтар санын қысқарту бойынша кешендi iс-шаралар өткiзiлдi. Сондай-ақ, шығарынды газдарында ластағыш заттар құрамы артқан автокөлiк құралдарын пайдаланғандар әкiмшiлiк жауапқа тартылды. Атмосфераға шығарындыларды төмендету мақсатында өткен жылы №1 ЖЭО қайта жаңарту шеңберiнде №3 қазандық агрегаты батареялық түрдегi және азот қышқылын басу жүйесiмен жаңа буынды эмульгаторлармен жабдықталған жаңа қазандық агрегатымен ауыстырылды. Сонымен бiрге, №2 ЖЭО қайта жаңарту шеңберiнде азот қышқылын басу мақсатында №6 қазандық агрегатында жөндеу жүргiзiлдi. Бұл азот қышқылы бойынша меншiктi шығарындыларды 650 мг/н.м3 дейiн төмендетуге мүмкiндiк бердi. Сондай-ақ, жанармайды №4 қазандық агрегатында жағудың 2012 жылдағы ұқсас жүйесiн құрастыру үшiн құрылғылар сатып алынды. Қаладағы автокөлiктердiң 100 пайызын қамту мақсатында жол полициясының техникалық диагностика станциясында техникалық тексерiстен өткiзу кезiнде шығарынды газдарды бақылау бойынша тексеру бекеттерi ұйымдастырылды.
2010-2014 жылдарға арналған «Жасыл даму» салалық бағдарламасын орындау мақсатында Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлiгiнiң Есiл экологиялық департаментi мамандарымен өткен жылы «Таза ауа» экологиялық акциясы ұйымдастырылып, оның барысында қоғамдық көлiктер, сондай-ақ қала кәсiпорындары мен ұйымдарының көлiктерi тексерiлдi. Осыған орай 285 автокөлiк тексерiлдi, оның iшiнде шығарынды газдарының жоғары улылық нормасымен 41 көлiк анықталды. Жеке және заңды тұлғаларға жалпы сомасы 200 мың теңгеден астам айыппұл санкциялары салынған болатын.
– Тiкелей тiлдесу ме екен? Мұрат Спанқұлұлы, бүгiнгi таңда қоқыстарды сұрыптау және қайта өңдеудi дамыту Астана қаласында қалайша жүзеге асырылып жатыр?
– 2007 жылы «Имабе-Иберика» технологияларын қолданумен испандық жоба бойынша қаламызда қоқыстарды қайта өңдеу кешенiнiң құрылысы басталды. Қайта өңдеудiң жобалық қуаттылығы жылына 250 мың тоннаны құрайды. Құрылыс «Алтын-ТЕТ» ЖШС-нiң инвестициялық қаржысы есебiнен жүзеге асырылуда, инвестициялық қаржы көлемi шамамен 33 млн еуроны құрайды. Қазiргi уақытта технологиялық құрылғыларды орнатумен бiрге құрылыс-жинақтау жұмыстарының 90 пайызы орындалды. Технологияға сәйкес, зауытта қайта түскен қалалық қалдықтар сұрыпталатын болады. Iс шикiзаттары сұрыпталып, қайта өңделгеннен кейiн өндiрiстiк немесе басқа да мақсаттарда пайдалану үшiн жолданатын болады. Қалған қоқысты испандық технология бойынша брикеттер түрiнде тығыздап, жаңа полигон аймағына көмемiз. Яғни, ендiгi жерде ыдыраулар, иiстер мен қауiптi газдардың жиналуы болмайды, содан соң әрине көмiлетiн қоқыстардың жалпы көлемi азаятын болады, сонымен бiрге көмуге арналған алаңдар азаяды, полигонды кезектi қайта жаңарту технологиясы жеңiлдейдi. Ал, қоқыстарды қайта өңдеу барысында алдымен iрi габариттi қалдықтар, органика мен майда фракциялар бөлiнiп, ескi компоненттер, яғни қағаз, картон, ПЭТ-бөтелкелер және басқа да пластмасса, шыны, мата, қара және түстi металл түрлерi сұрыпталады. Содан соң қалған ескi қалдықтар тығыздалып, жоғары тығыздықтағы брикеттер сыммен оралып, қалдықтарды көмуге арналған жаңа полигонға жолданады. Жаңа полигон да испандық технология бойынша құрылған. Брикеттердi көму бұл жерде жаңа технологияларды қолданумен жүзеге асырылатын болады. Бiр ескере кететiн жайт, полигон ұяшығының түбi қоршаған ортаға зиянды әсердi азайту үшiн геомембранамен жабылған. Қайта өңдеудiң жобалық қуаттылығы жылына 250 мың тоннаны құрайды. Бастапқы кезеңде бұл жерде 4 түрлi өнiм: ПЭТ флекстерден тұратын жапырақ пластиналар, жылу оқшаулағыш материалдар (эковата), полиэтилен түйiршiктерi (ПВД, ПНД), ПЭТ бөтелкелерден флекстер өндiрiлетiн болады. Мәселен, эковата өндiру бойынша корпуста макулатуралар қайта өңделiп, финдiк құрылғыларды құрастыру бойынша жұмыстар аяқталды.
– Мен жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң бас бухгалтерi болып жұмыс iстеймiн, Сiздерден мынаны сұрайын деп едiм: қозғалмалы көздерден атмосфералық ауаға ластағыш заттардың шығарындылары үшiн 2012 жылғы төлемақы ставкалары қандай?
– Қозғалмалы көздерден атмосфералық ауаға ластағыш заттардың шығарындылары үшiн 2012 жылғы төлемақы ставкалары Қазақстан Республикасы Салық кодексiнiң 495-бабының 9-тармағына сәйкес, Астана қаласының мәслихатының 2010 жылғы 30 наурыздағы № 322/45-IV шешiмi бойынша отын түрлерiне байланысты, яғни пайдаланған бензин отынының 1 тоннасы үшiн – 0,33 АЕК, дизель отыны үшiн – 0,63 АЕК, ал сұйылтылған, сығылған газ үшiн – 0,35 АЕК көлемiнде төленедi.
– Су қорғау аймақтары мен белдеулерi не үшiн қарастырылған? Жалпы, Астана қаласының санитарлық-қорғау аймағы туралы не айтасыз?
– Су қорғау аймақтары мен белдеулерi Астана қаласы шекарасындағы Есiл өзенi, Сарыбұлақ және Ақбұлақ жылғасы, Нұра-Есiл арнасындағы экологиялық жағдайды жақсарту үшiн қарастырылған. Ал, Астана қаласының санитарлық-қорғау аймағы – бұл қорғау, санитарлық-гигиеналық, мәдени-сауықтыру, рекреационды және туристiк қызмет атқаратын жасыл желектер отырғызылған арнайы бөлiнген аймақ. Бүгiнгi күнi Астана қаласы санитарлық-қорғау аймағының жалпы ауданы 16 мың гектарды құрайды. Ағаштардың жалпы саны 9 миллионнан жоғары. Санитарлық-қорғау аймағындағы жасыл желектердi қорғау және күтiп ұстау шеңберiнде атқарылған агротехникалық iс-шараларға тоқталар болсақ, жыл сайын Астана қаласының жергiлiктi бюджетiнен бұл мақсатта қаржы бөлiнуде. Осыған орай, ағаш ұштары табиғи түрге келтiрiлiп қысқартылады, кемiргiштерге, сондай-ақ басқа да зиянкестер мен ауруларға қарсы химиялық өңдеу жүргiзiлiп, көпжылдық шөптер мен ұзақ ғұмырлы нәсiлдi тұқымдарды отырғызамыз, белдемшелер өртке қарсы айдалып, жыртылады. Бұл бағыттағы бiздiң негiзгi мақсатымыз жасыл желектермен қамтылған жер аудандарын сақтау болып табылады. Сондай-ақ, студент-жастардың көмегiмен орман мәдениетiн дамытуға мейлiнше маңыз берiп келемiз.
– Аты-жөнiм Арайлым Есенбекқызы. Елорда полигонында қанша қоқыс жиналуда және олар бойынша қандай да бiр нормативтер бар ма?
– Бүгiнгi күнде қала аймағынан қатты тұрмыстық қалдықтарды тасумен бiрнеше шағын және iрi компаниялар айналысуда. Олардың арасында «Астана-Тазарту» және «Техсервис Астана НС» ЖШС-рын атауға болады.
Қалалық полигонға, яғни «Астана Экополигон» ЖШС-на өткен жылы барлығы 350 497,10 тонна қалдықтар тасылды. Сондай-ақ, елордалық әкiмдiк қала үшiн қатты тұрмыстық қалдықтарды жинаудың жаңа нормасын әзiрледi. Келесi қадам – қоғамдық тыңдаулар өткiзу, Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiне енгiзiлген түзетулерге сәйкес жиналудың бұл нормасын Астана қаласы мәслихатына бекiтiп алу болып отыр.
– Мен – Марат Қайыржанұлымын. Бiлейiн дегенiм: қаладағы жерүстi сулары ластануының алдын алу үшiн не iстелiнуде?
– Су нысандарының мұнай қалдықтарымен, тұрмыстық және өндiрiстiк қалдықтармен ластануын болдырмау және алдын алу мақсатында тұрақты бақылау жүзеге асырылуда. Жыл сайын бүкiлқалалық экологиялық сенбiлiк шеңберiнде Есiл өзенi, Ақбұлақ және Сарыбұлақ жылғаларын санитарлық тазарту жүргiзiлуде.
– Мұрат Спанқұлұлы, қоршаған ортамыздың таза болуына айналадағы ағаштардың әсерi мол екенiн екiнiң бiрi бiледi. Дегенмен, жасыл желектердi қорғауға әлi де болса тиiстi деңгейде көңiл бөлiнбей келе жатқаны өкiнiштi, әрине. Бұл ретте елордалық тұрғындарға қандай ұсынымдар берер едiңiз?
– Өте орынды мәселе көтерiп отырсыз. Жасыратыны жоқ, жасыл желектердiң бiр тұрғынға шаққандағы саны бойынша бiз батыс елдерiмен салыстырғанда, анағұрлым артта келемiз. Батыс елдерiнде бiр тұрғынға 22-25 ағаштан келсе, Астанада ол 14-тен келiп отыр. Осыған байланысты, әрбiр тұрғын ағаштарға, бұталарға, гүлдер мен газондарға ұқыптап қарап, айналамыздағы жасыл желектi сындырмауға, кеспеуге дағдыланса деймiн. Керiсiнше, «бiр тал кессең, он тал ек!» деген қағиданы берiк ұстанып, қаламыздың көрiктенуiне баршамыз бiрлесiп атсалысуымыз керек деп есептеймiн.
Гүлбаршын ӨКЕШҚЫЗЫ
