ҚАЗАҚ БАЛАЛАРЫН АҒЫЛШЫНШАҒА ҚАЛАЙ БАУЛИМЫЗ
Еліміздегі балабақшаларда ағылшын тілі оқытылып жүргелі біраз жыл болды. Үштілділер мекеніне айналуды көздеген мемлекет үшін бұл, әрине, жаңалық емес. Балалар бір дестен үш тілді меңгеретін болады. Үш тілмен қаруланып, үш адамның мүмкіндігіне ие болады.
Десе де, тіл үйрену бір бөлек те, сол тілмен бірге халықтың салт-санасын сіңдіру бір бөлек. Олай дейтініміз, шығармаларын өзге тілде жазса да, қазақтың иісі аңқып тұратын ақындарымыз бар. Мәселен, Олжас Сүлейменов өлеңдерін орысша жазса да, қазақ ақыны болып қалады. Орыс тілінде жыр жинағын шығарып үлгерген Төлеген Мұхамеджановтың да қазақшылығына ешкім күмән келтіре алмайды. Бұл тұрғыда, айта кету керек, психологтар баланың бес жасқа дейін алған тәрбиесі оның бүкіл өміріндегі азаматтық болмысының негізін қалайтынын айтады.
Ал, оң-солын танып болмаған балаға, ауылдың түтінін, қойдың қиын иіскеп көрмеген өренге өзге тілді үйреткенде неге мән беруіміз керек?
Бәрімізге мәлім, шет тілі біздің елімізде тікелей орыс тіліндегі оқыту әдістемесі арқылы оқытылып келеді. Дәл биылғы жылға дейін мектепте ағылшын тілі сабағын оқытқанда да қосымша пайдаланатын оқу құралдары орысша болған. Бағдарлама бойынша мәтін аударғанда орысша-ағылшынша және ағылшынша-орысша сөздіктер қолданылды. Оқулықтағы мәтіндер де ағылшын және орыс тілінде болып келді.
Хош делік. Психологтардың пайымдауына сүйенсек, мектепте, жоғарғы оқу орындарында адамдық болмысының негізі қалыптасып қойғандар оқиды. Ал, балабақшадағы балалар ше? Біз оларға ағылшын тілін оқытқанда оңды әдістеме қолданып жүрміз бе? Балаларымыздың ағылшын тілін білетін, бірақ өз отанын, халқын сүйетін, өз елінен ешбір елді артық көрмейтін ұлтжанды азамат болып қалыптасуына ықпал ете алып жатырмыз ба?
Бұлай деп отырғанымыз, біздің елімізде Білім және ғылым министрлігі балабақша тәрбиеленушілеріне ағылшын тілін оқыту әдістемесінің стандартын әлі бекітпеген. Яғни, тілі шүлдірлеп енді ғана шыққан жас жеткіншектерге әркім өз өресі деңгейінде сабақ береді. Мұнда да әңгіме ағылшын тілін білудегі өре тұрғысында емес, азаматтық, ұстаздық ұстанымдар тұрғысында.
Біздің білетініміз, балабақшаларда ағылшын тілі мұғалімдері өздері дайындап, әзірлеген әдістемелер мен бағдарлама аясында сабақ өткізеді. Ең өкініштісі, балалар ағылшын тілімен қоса ағылшын халқының мәдениеті мен дәстүрін, салт-санасын қоса сіңіреді. Мәселен, ағылшын халқында ««Halloween» атты ұлттық мереке бар. Сабақ үстінде сол мереке тойланады. Балаларымыз өздерін Англия азаматы ретінде сезінуге, ағылшын халқының санасын сезінуге тырысады.
Ал біздің мақсат – ағылшын идеологиясын сіңіріп, ағылшын болып өмір сүру емес, ағылшынның тілін ғана үйрену емес пе? Балаларымызды әлемге қанат жайған ағылшын тілімен қаруландыру ғана емес пе? Ал бізге Англиядағы мерекелерді тойлау жараса ма?
Баршаға мәлім, жапон халқы балаларына он екі жасқа дейін шет тілін үйретпейді. Ол жапондардың балаларының болашағын ойламағандығы емес. Шет тілін мүлдем қажетсінбегендігінен де емес. Ұлттық ерекшелікті мәңгіге сақтап қалу тұрғысындағы ұлы мұраттан айнымауға тырысқандықтан. Балаларының шын мәнінде жапон азаматы болып қалыптасуын көздегендіктен.
Ендеше, балабақшада қазақ елі дегенде ішкен асын жерге қоятын азаматтар тәрбиелеуді неге қолға алмасқа?
*тақырыпқа тұздық
Қызғалдақ Бораншина,
№40 «Құлпынай» балабақшасының ағылшын тілі мұғалімі:
– Ағылшын тілі сабағы бойынша әдістеме мен жоспарды өзіміз жазып шығамыз. Содан кейін біздің мекемедегі әдіскер тексереді. Ал соңында балабақша меңгерушісі бекітіп береді.
– Ал, сіз сабақ барысында балалардың сөздік қорын байыту үшін ағылшын халқының салт-дәстүрі, ұлттық мәдениеті туралы айтасыз ба?
– Иә, біз даталарға орай ағылшын еліндегі мерекелерді атап өтеміз. Мәселен, «Halloween» секілді ағылшын халқының ұлттық мерекесін арнайы дайындықпен өткіземіз. Онда, мәселен, асқабақты бояп, оның мұрнын, басқа мүшелерін ойып салып, балаларды құбыжықтар етіп киіндіріп, ойнатамыз.
– Балалар ағылшын тілін неше жастан оқып жүр?
– Мен, мәселен, төрт жастан оқытамын. Әр жерде ол әрқалай.
– Ағылшын тілінен қай тілге аударасыздар?
– Ағылшыншадан қазақшаға тікелей аударатын сөздік жоқ. Сондықтан, біз ағылшынша мәтінді аудару керек болса, бірінші орысшаға, содан кейін барып қазақ тіліне аударамыз. Соңғы уақытта ғана кейбір балабақшаларда ағылшын тілін қазақша оқыту әдістемелері жасалып жатыр деп естіп жатырмыз. Бірақ ол әлі бәрімізге тарап үлгерген жоқ.
Қаламқас Сатыбалдиева,
№51 «Алтын сандық» балабақшасының ағылшын тілі мұғалімі:
–Осы уақытқа дейін бағдарламаны өзіміз жасап келдік. Бірақ биыл бір мұғалімдер жаңадан бағдарлама жасапты. Біз қазір соны қолданып отырмыз.
– Ағылшын тілін қалай оқытасыздар? Ағылшыншадан бірден қазақшаға аудара аласыздар ма?
– Иә. Қазақ тобы болса, біз ағылшыншадан тікелей қазақшаға аударамыз. Ал, топта орыстілділер де болса, онда бірінші орысшаға, сосын, қазақшаға аударамыз. Ал, жалпы, ағылшыншадан тікелей қазақша аударатын сөздіктер биылдан бастап жақсы таратылып жатыр.
– Ағылшын тілі сабағында қосымша не үйретесіздер?
– Ағылшындардың мәдениетін, тарихын үйретеміз. Мәселен, «хэллоуин» және басқа да мерекелерді атап өтеміз. Бірақ, бастауыш білімде тарихқа терең бармайды.
P.S. Ағылшын тілін үйрену үшін ағылшындардың мерекесін тойлап, ағылшын болу міндет емес.
Ендеше біздің балаларымызға ағылшынның тілі керек, бірақ олардың идеологиясы, ұлттық салт-санасы керек емес. Сондықтан, ағылшын тілі пәнінде де қазақтың өмір салты мен қазақтың ұлттық мерекелері, жалпы Қазақстан туралы айтылуы қажет.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, ағылшын тілі пәнінде де балаларды ұлттық патриотизмге, өз елін сүюге баулыған дұрыс.
Нәзира БАЙЫРБЕК