САҚ КӨСЕМІ – САРЫАРҚАДА
Назарбаев орталығында Конституция күні мерекесіне орай, «Сақ көсемінің қорғаны» атты жаңа зал салтанатты түрде ашылды. Экспозициялық залға атақты Берел қорғанына жүргізілген қазба жұмыстары кезінде табылған қырық жәдігердің түпнұсқасы қойылды. Оның ішінде ер адам мен әйел адамның саркофагы, үш аттың қаңқасы, жылқыларға салтанатты жағдайда кигізілетін әбзелдердің қалпына келтірілген түрі және осы әбзелдердің жекелеген бөліктері бар. Көсемді немесе көшпелі ақсүйек өкілін жерлеудегі жылқының экспозициялық жинақтама бейнесі көрермендерді Берелдің байырғы тұрғындарының жұмбақ әлеміне жетелейді.
Бұл жерде органикалық экспонаттардың дұрыс сақталуына барлық жағдай жасалған. Тіпті, ауаның ылғалдылығына дейін бақыланып отырады.
Берел қорымы Қазақтың Алтай жерінде, Шығыс Қазақстан облысының Қатонқарағай ауданындағы осы аттас ауылдан оңтүстік батысқа қарай жеті шақырым қашықтықта орналасқан. Ол таспен қаланған отыз бір обадан тұрады. Қорым Бұқтырма өзенінің оң жағасындағы биік тау баурайындағы әсем жазықта, теңіз деңгейінен 1120 метр биіктікте тұр. Берел обаларының деректеріне 1998 жылдан ғылыми және реставрациялық жұмыс жүргізіле бастады.
Берел қорымындағы ірі обалардың біріне Әлкей Марғұлан атындағы археология институтының халықаралық археологиялық экспедициясы қазба жұмыстарын жүргізді. Ресей, Италия, Франция мемлекеттерінен мамандар арнайы шақырылды. Экспедицияға Берел обаларын тапқан қазақтың белгілі археологы Зайнолла Самашев жетекшілік етті. Қайталанбас әрі аса құнды қазбаларды қайта қалпына келтіру жұмыстарымен суретші-реставратор Қырым Алтынбеков айналысты.
Берелден табылған қазбалар – еліміздің мәдени және ғылыми өміріндегі айтулы оқиға. Қорымда жүргізілген қазба жұмыстары б.з.д. І мыңжылдықтың екінші жартысы мен аяғындағы Қазақтың Алтайын мекендеген халықтың мәдениетін танып-білуге жағдай жасайды. Қазбалардың басым бөлігі он бірінші обадан табылды. Мәңгі тоң линзасы обадан табылған артефактілердің бүгінгі күнге бұзылмай жетуіне себепші болды және б.з.д. IV-III ғасырларда өмір сүрген Сақ көсеміне тиесілі салт аттың салтанатпен жабдықталған әбзелдеріне нақты ғылыми әрі толымды жаңарту мүмкіндігін туғызды.
Қазіргі кезде Берел қорымындағы қазба жұмыстары жалғасуда. Бұл қорғаннан бөлек, археологтар ғұндардан кейін Қазақ жерін мекендеген түркі тайпаларының ескерткіштерін зерттеп жатыр. Табылған ескерткіштердің көбісі – музыкалық аспаптар мен медициналық заттар.
Залдың ашылу салтанатында Назарбаев орталығы директорының ғылыми-гуманитарлық жұмыс жөніндегі орынбасары, философия ғылымының докторы, Еуропа Өнері одағының лауреаты Лейла Махат, Әлкей Марғұлан атындағы археология институтының бас ғылыми қызметкері, тарих ғылымының докторы, Берел қорғанын халыққа танытушы Зайнолла Самашев, танымал түрколог, филология ғылымдарының докторы, профессор Мырзатай Жолдасбеков сөз сөйледі. Оларға Назарбаев орталығының атынан Алғыс хат тапсырылды және жаңа залды ашу құрметі берілді.
Асхат РАЙҚҰЛ